Ανακοίνωση στο 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γνωστικής Ψυχολογίας, Θεσσαλονίκη, 6–9 Νοεμβρίου 2008

Στη μελέτη του γραπτού λόγου γίνεται συχνά προσπάθεια να εξηγηθούν με κανόνες οι συστηματικές σχέσεις μεταξύ ορθογραφίας και φωνολογίας. Σε αντίθεση με άλλες γλώσσες η ελληνική χαρακτηρίζεται από μεγάλο βαθμό διαφάνειας στην ορθογραφική αναπαράσταση της φωνολογίας. Οι αντιστοιχίες μεταξύ γραμμάτων και φθόγγων είναι προβλέψιμες με εξαίρεση το συνδυασμό ΣiΦ (Σύμφωνο + κάποιου είδους i [ι, ει, οι κλπ] + Φωνήεν) για τον οποίο δεν υπάρχει διατυπωμένος κανόνας για την προφορά του /i/ («σχολιάζω») ή την προφορά ουρανικού συμφώνου («αγκαλιάζω»). Χάρη στην ιδιαίτερη περίπτωση του ΣiΦ μπορούμε να εξετάσουμε αν η ανάγνωση εξαρτάται από κανόνα ή από την επιρροή των ορθογραφικά και φωνολογικά παρόμοιων γνωστών λέξεων. Για το σκοπό αυτό κατασκευάστηκαν ψευδολέξεις που περιέχουν ΣiΦ, από τις οποίες κάποιες έμοιαζαν πολύ σε μια πραγματική λέξη υψηλής ή χαμηλής συχνότητας και άλλες δεν έμοιαζαν σε καμία γνωστή λέξη. Η προφορά των πρώτων μπορούσε να βασιστεί στην παρόμοια λέξη ενώ των δεύτερων θα έπρεπε να βασιστεί σε γενικό κανόνα ή στις στατιστικές ιδιότητες του συνολικού λεξιλογίου. Σε έργο ανάγνωσης των ψευδολέξεων συγκρίθηκε ο χρόνος απόκρισης και η σχετική συχνότητα προφοράς με /i/ ή με ουρανικό σύμφωνο σε συνάρτηση με το βαθμό εξοικείωσης των αναγνωστών με τις λέξεις πηγής. Τα αποτελέσματα δεν είναι συμβατά με την ύπαρξη γενικού κανόνα για την προφορά του συμπλέγματος ΣiΦ. Αντίθετα φαίνεται πως η ανάγνωση πραγματοποιήθηκε στη βάση της αναλογίας, με υποστήριξη από γνωστές αντιστοιχίες γραφημάτων–φωνημάτων. Το λεξιλόγιο επέδρασε στην ανάγνωση των μη αναγνωρίσιμων ψευδολέξεων με βάση το πλήθος των λέξεων στις οποίες εμφανίζεται ο κάθε συνδυασμός ΣiΦ.