Ανακοίνωση στο 14ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας, Αλεξανδρούπολη, 15–19 Μαΐου 2013

Η φύση των λεξικών αναπαραστάσεων και ο ρόλος της μορφολογικής δομής στη λεξική επεξεργασία έχουν μελετηθεί εκτεταμένα. Κεντρικό ερώτημα των εν λόγω μελετών είναι πώς επεξεργαζόμαστε τις σύνθετες μορφολογικά λέξεις: ως ενιαίες λέξεις (π.χ player, playing) ή με βάση τα συστατικά τους μορφήματα (play-er, play-ing). Σε έργα που χρησιμοποιούν το μεθοδολογικό παράδειγμα της προέγερσης, η διευκόλυνση στην επεξεργασία της λέξης-στόχου από την εμφάνιση μορφολογικά σχετιζόμενου προεγέρτη έχει πολύ συχνά ερμηνευθεί ως ενδεικτική της επεξεργασίας των λέξεων βάσει των συστατικών τους μορφημάτων. Η παρούσα μελέτη διερευνά το ρόλο της μορφολογίας στη λεξική αναγνώριση της ελληνικής γλώσσας, σε έργο οπτικής λεξικής απόφασης με συγκεκαλυμμένη (Πείραμα 1) και καθυστερημένη (Πείραμα 2) προέγερση. Πιο συγκεκριμένα, μελετάται η επίδραση της μορφολογικής προέγερσης σε σύνθετες μορφολογικά λέξεις που συντίθενται από σταθερή ρίζα (π.χ. οδηγ ) και κλιτικά επιθήματα ρήματος (π.χ. ώ, είς) και ουσιαστικού (π.χ. ος, ου), με στόχο να ανιχνευθεί ο ρόλος της κλιτικής μορφολογίας στην επεξεργασία των σύνθετων μορφολογικά λέξεων. Εξετάζονται οι επιδράσεις της προέγερσης από ρήμα σε ρήμα (οδηγεί/οδηγούν), από ουσιαστικό σε ουσιαστικό (οδηγού/οδηγοί), αλλά και από ρήμα σε ουσιαστικό (οδηγεί/οδηγού) κι από ουσιαστικό σε ρήμα (οδηγού/οδηγούν), προκειμένου να διαφανούν οι ενδεχόμενες διαφορές στην επεξεργασία των σύνθετων μορφολογικά λέξεων που ανήκουν σε διαφορετική γραμματική τάξη (ρήμα έναντι ουσιαστικού). Τα αποτελέσματα των δύο πειραμάτων είναι συνεπή και υποδεικνύουν ότι, στη λεξική αναγνώριση των ελληνικών λέξεων ο ρόλος της μορφολογίας είναι σημαντικός στις περιπτώσεις προέγερσης από ρήμα σε ρήμα, από ουσιαστικό σε ουσιαστικό και από ρήμα σε ουσιαστικό, όχι όμως και στην περίπτωση προέγερσης από ουσιαστικό σε ρήμα, ενώ ο ρόλος της γραμματικής τάξης δε διαφαίνεται σημαντικός. Τα αποτελέσματα θα συζητηθούν με βάση την προβλεπτική ισχύ μορφολογικών παραγόντων στη λεξική αναγνώριση των ελληνικών (π.χ. συχνότητα λέξης-μορφημάτων, γειτονιά, κ.ά.), αλλά και με άξονα τις θεωρίες της μορφολογικής επεξεργασίας στην οπτική λεξική αναγνώριση.