Ανακοίνωση στο 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γνωστικής Ψυχολογίας, Θεσσαλονίκη, 6–9 Νοεμβρίου 2008

Κατά τη μεγαλόφωνη ανάγνωση απαιτείται τονισμός των λέξεων. Το τονικό σημάδι της ελληνικής ορθογραφίας δίνει την απαραίτητη πληροφορία, όμως παρατηρήσεις σε παιδιά με αναγνωστική δυσκολία δείχνουν ότι δεν αξιοποιείται επαρκώς. Σειρά μελετών υποδεικνύουν τουλάχιστον δύο ακόμα πηγές τονικής πληροφορίας στην ανάγνωση, συγκεκριμένα το λεξιλόγιο (γνώση της λέξης) και ένα βασικό παροξύτονο μετρικό πρότυπο. Στις παρακάτω μελέτες χρησιμοποιήθηκαν ψευδολέξεις, κάποιες από τις οποίες θυμίζουν συγκεκριμένες λέξεις (και μπορούν να διαβαστούν κατ’ αναλογία προς αυτές) ενώ άλλες όχι. Οι ψευδολέξεις παρουσιάστηκαν για μεγαλόφωνη ανάγνωση με ή χωρίς τονικό σημάδι και καταγράφηκε η συλλαβή που τονίστηκε κάθε φορά. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι στους ενήλικες (73 φοιτητές) η ορθογραφική πληροφορία είναι η πιο ισχυρή και συνήθως υπερισχύει της λεξικής όταν έρχονται σε αντίθεση. Αντίθετα, σε μαθητές δημοτικού (90 παιδιά Β′, Γ′ και Δ′ τάξης) και γυμνασίου (37 παιδιά Α′ και Β′ τάξης) επικρατεί η λεξική πληροφορία. Σε όλες τις ηλικίες το παροξύτονο πρότυπο ενεργοποιείται όταν δεν υπάρχει άλλη πληροφορία. Η επικράτηση της λεξικής πληροφορίας και η χρήση του παροξύτονου προτύπου, είναι μέγιστες στις μικρότερες ηλικίες (Β′ Δημοτικού) και μειώνονται σταδιακά, καθώς η εξάσκηση στην ανάγνωση επιτρέπει την αυτοματοποίηση και αξιοποίηση της ορθογραφικής πληροφορίας από το τονικό σημάδι. Επιβεβαιωτική μελέτη σε 90 ακόμα μαθητές Β′, Γ′ και Δ′ τάξης δημοτικού έδειξε ότι τα ευρήματα μπορούν να γενικευθούν σε πραγματικές λέξεις και άρα χαρακτηρίζουν με ακρίβεια την ανάπτυξη της επεξεργασίας του τονικού σημαδιού στην ανάγνωση. Φαίνεται πως η αποκωδικοποίηση του τόνου είναι δύσκολο έργο και αναπτύσσεται σχετικά αργά, σε συνάφεια με τη γενικότερη αναγνωστική ευχέρεια.