Ανακοίνωση στο 14ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας, Αλεξανδρούπολη, 15–19 Μαΐου 2013

Σύμφωνα με εκτενείς έρευνες στην αγγλική γλώσσα η φωνολογική επίγνωση παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της ορθογραφικής ικανότητας, αλλά η σημασία της δεν έχει αποσαφηνιστεί σε γλώσσες με πιο διαφανή ορθογραφικά συστήματα. Από την άλλη μεριά, η μορφολογική επίγνωση φαίνεται να συμβάλλει στην ανάπτυξη της μορφολογικής ορθογραφίας. Η ελληνική γλώσσα ενδείκνυται για τη μελέτη των δεξιοτήτων που σχετίζονται με τη μορφολογία, καθώς το ελληνικό ορθογραφικό σύστημα διέπεται από σχετική διαφάνεια, αλλά πλούσια μορφολογία. Ο στόχος της έρευνας ήταν η μελέτη του ρόλου των φωνολογικών και μορφοσυντακτικών δεξιοτήτων στην ορθογραφική ανάπτυξη του γενικού πληθυσμού στις μεγάλες τάξεις του Δημοτικού. Το δείγμα απαρτίστηκε από 276 ελληνόπουλα που φοιτούσαν στην Δ′, Ε′ και Στ′ Δημοτικού σε σχολεία αστικών, ημιαστικών και αγροτικών περιοχών της χώρας (Αττική, Κρήτη, νησιά Ιονίου). Χορηγήθηκαν δοκιμασίες που μετρούν μορφοσυντακτικές δεξιότητες (συμπλήρωση προτάσεων με την κατάλληλη λέξη και σύνταξη προτάσεων), φωνολογική επίγνωση (φωνημική απαλοιφή ψευδολέξεων) και ορθογραφική ικανότητα (υπαγόρευση 60 λέξεων) σε δύο χρονικές περιόδους με μεσοδιάστημα έξι μηνών. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τόσο η φωνολογική επίγνωση, όσο και οι μορφοσυντακτικές δεξιότητες σχετίζονται σημαντικά με την ορθογραφική ικανότητα συγχρονικά και διαχρονικά. Οι ιεραρχικές παλινδρομήσεις ανέδειξαν τις παραπάνω δεξιότητες ως σημαντικούς δείκτες που προβλέπουν διαχρονικά την ορθογραφημένη γραφή. Ωστόσο, η φωνολογική επίγνωση παρέμεινε ο μοναδικός διαχρονικός προβλεπτικός δείκτης της ορθογραφικής ικανότητας μετά από αυτοπαλινδρομικό έλεγχο. Τα ευρήματα επισημαίνουν το ρόλο τόσο της φωνολογικής επίγνωσης, όσο και των μορφοσυντακτικών δεξιοτήτων στη διαχρονική πρόβλεψη της ορθογραφικής ικανότητας. Κυρίως, όμως, αναδεικνύουν την προβλεπτική σημασία της φωνολογικής επίγνωσης ακόμα και στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού. Το εύρημα αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία δεδομένου του ελληνικού ορθογραφικού συστήματος, και των ευρημάτων ερευνών που δείχνουν ότι οι ορθογραφικές δυσκολίες των παιδιών σχετίζονται κυρίως με την ορθογραφία των μορφολογικών καταλήξεων.