Μια επίσκεψη στο Άγιον Όρος είναι, για τους περισσότερους, εμπειρία ζωής. Σχεδόν όλοι όταν παίρνουν το δρόμο της επιστροφής δίνουν υπόσχεση στον εαυτό τους ότι κάποτε θα επιστρέψουν. Και οι περισσότεροι τηρώντας την υπόσχεσή τους επιστρέφουν για να ζήσουν αυτή την τόσο διαφορετική εμπειρία της παραμονής στο Άγιον Όρος. Όλοι πάντως νιώθουν έντονη την ανάγκη να περάσουν κάποτε τα σύνορα του σύγχρονου κόσμου και να ζήσω και πάλι την βυζαντινή κοσμική και εκκλησιαστική παράδοση.
Τα τελευταία χρόνια προκειμένου να περιοριστεί σε λογικά επίπεδα ο αριθμός των επισκεπτών, έχουν τεθεί από την Ιερά Επιστασία του Αγίου Όρους κάποια όρια στο αριθμό των επισκεπτών (επιτρέπεται να εισέλθουν μέχρι 120 άτομα ημερησίως), όσο και στη διάρκεια της παραμονής (μέχρι τέσσερις διανυκτερεύσεις). Για να επισκεφθεί κανείς το Άγιον Όρος πρέπει πλέον να τηλεφωνήσει αρκετές ημέρες πριν (στον αριθμό +30 2310 833733 ώρες 08:30-10:00 εργάσιμες ημέρες) και να δηλώσει την επιθυμία του στην αρμόδια Υπηρεσία, το Γραφείο Προσκυνητών της Θεσσαλονίκης. Την άδεια εισόδου, το Διαμονητήριο όπως ονομάζεται, θα το παραλάβει από το Γραφείο Προσκυνητών της Ουρανούπολης, το χωριό από όπου ξεκινούν τα καράβια για το Άγιον Όρος.
[Φυσικό περιβάλλον] [Αρχιτεκτονική] [Ζωγραφική] [Κειμήλια] [Πρωτάτον] [Μεγίστης Λαύρας] [Βατοπαιδίου] [Ιβήρων] [Χιλανδαρίου] [Διονυσίου] [Κουτλουμουσίου] [Παντοκράτορος] [Ξηροποτάμου] [Ζωγράφου] [Δοχειαρίου] [Καρακάλλου] [Σίμωνος Πέτρας] [Φιλοθέου] [Αγίου Παύλου] [Σταυρονικήτα] [Ξενοφώντος] [Γρηγορίου] [Εσφιγμένου] [Παντελεήμονος] [Κωνσταμονίτου] [Γλωσσάριο] [Βιβλιογραφικές αναφορές] [Διαδικτυακές αναφορές]
Η πολιτιστική κληρονομιά του Αγίου Όρους δεν περιορίζεται μόνο στα θαυμάσια αρχιτεκτονήματα και τα μοναδικά κειμήλια των ιερών μονών, σκητών και κελιών αλλά εκτείνεται και στο απαράμιλλο και επίσης μοναδικό φυσικό περιβάλλον, το τοπίο που περιβάλλει τις ιερές μονές.
Η Αθωνική πολιτεία διαθέτει ένα παρθένο και μοναδικού κάλους φυσικό περιβάλλον με κυριότερο χαρακτηριστικό τα οικοσυστήματα με την μεγάλη ποικιλία φυτών -ένα μωσαϊκό βλάστησης ημιερημικού, ευρομεσογειακού, υποηπειρωτικού, ηπειρωτικού μεσοερωπαϊκού, υπαλπικού και αλπικού τύπου- και ζώων σε ένα αρχέγονο περιβάλλον όπου ποτέ δεν υπήρξε αδικαιολόγητη ανθρώπινη παρέμβαση.
Οι είκοσι μονές του Αγίου Όρους διαφέρουν αρχιτεκτονικά από τις υπόλοιπες μονές που συναντούμε στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο. Αν και η κάθε μια έχει το δικό της χαρακτήρα ωστόσο όλες μοιάζουν πολύ με μεσαιωνικές πολιτείες. Οι περισσότερες είναι χτισμένες σε δύσβατες τοποθεσίες, περιβάλλονται από ισχυρά και συμπαγή τείχη, διαθέτουν μια κύρια είσοδο και έχουν μεγάλο αύλιο χώρο, στον οποίο είναι προσανατολισμένα όλα τα κτίρια της μονής.
Το σημαντικότερο κτίσμα κάθε μονής είναι το Καθολικό, ο κύριος ναός. Βρίσκεται στο κέντρο του αύλιου χώρου. Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός, που είναι ίδιος σε όλα τα καθολικά των μονών του Αγίου Όρους είναι μια εξέλιξη του εγγεγραμμένου σταυροειδούς με τρούλο, στον οποίο έχουν προστεθεί δυο κόγχες στον κυρίως ναό, προκειμένου να διευκολυνθεί το έργο των ψαλτών. Επίσης όλα τα καθολικά διαθέτουν νάρθηκα και την λιτή, έναν ευρύχωρο χώρο ανάμεσα στον κυρίως ναό και το νάρθηκα. Το μεγαλύτερο μέρος των ναών είναι καλυμμένο με τοιχογραφίες. Τα παλαιότερα τέμπλα είναι ξυλόγλυπτα, ενώ τα νεότερα είναι μαρμάρινα. τα περισσότερα καθολικά είναι βαμμένα εξωτερικά με κόκκινο χρώμα. Ιδίας αρχιτεκτονικής μορφής είναι και οι κύριοι ναοί στις σκήτες, τα Κυριακά όπως ονομάζονται, διότι εκεί συγκεντρώνονται οι μοναχοί τις Κυριακές για να τελέσουν από κοινού την Θεία Λειτουργία, όπως και τα μεγάλα παρεκκλήσια των μονών.
Ακριβώς απέναντι από το καθολικό, συνήθως σε αυτόνομο κτίσμα βρίσκεται, η Τράπεζα, το σπουδαιότερο κτίσμα μετά το καθολικό. Οι τράπεζες έχουν μεγάλες διαστάσεις και οι τοίχοι τους είναι καλυμμένοι με τοιχογραφίες, στις οποίες κυριαρχούν θέματα όπως ο Μυστικός Δείπνος. Τα τραπέζια είναι κτιστά μαρμάρινα ή ξύλινοι πάγκοι.
Ανάμεσα στο καθολικό και την Τράπεζα υπάρχει η φιάλη, που χρησιμεύει για τον αγιασμό των υδάτων. Είναι κατασκευασμένη από μάρμαρο και συνήθως θολοσκεπής.
Τα κτίσματα γύρω από το καθολικό και την Τράπεζα έχουν συνήθως την μορφή της κόρδας. Δηλαδή έχουν διαδρόμους εξωτερικούς στεγασμένους με καμάρες, με τους οποίους έχει κανείς πρόσβαση σε όλους τους χώρους της μονής.
Οι μονές περιβάλλονται από ισχυρά τείχη και διαθέτουν μια πύλη, συνήθως διπλή, χοντρή, επενδυμένη με μέταλλο, η οποία κλείνει μετά την δύση του ηλίου. Πολλές μονές διαθέτουν πύργο, ο οποίος είναι κτισμένος είτε στο κέντρο είτε στο υψηλότερο σημείο της μονής. Σε παλαιότερες εποχές χρησίμευε ως παρατηρητήριο και ως τελευταίο σημείο άμυνας των επιδρομών των πειρατών.
Έξω από την μονή μπορεί να δει κανείς το κιόσκι, συνήθως σε τοποθεσία με θέα. Διαθέτει ξύλινο σκεπαστό υπόστεγο. Επίσης κοντά στη θάλασσα υπάρχει ο αρσανάς, κτίσμα που περιλάμβανε τις αποθήκες και χώρους φύλαξης των πλεούμενων της μονής.
Στο Άγιον Όρος είναι συγκεντρωμένα τα περισσότερα δείγματα ζωγραφικής από τα βυζαντινά και μεταβυζαντινά χρόνια, σε ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και φορητές εικόνες και μάλιστα απαράμιλλης ζωγραφικής τέχνης. Στο Όρος άκμασαν δυο ζωγραφικές σχολές, η μακεδονική (13ος-14ος αι.) και η κρητική σχολή (16ος αι.). Η ζωγραφική παραγωγή θα είναι πλούσια και τους επόμενους αιώνες όμως δεν βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με εκείνο που καθιέρωσαν οι προηγούμενες σχολές.
Χαρακτηριστικά της μακεδονικής σχολής είναι ο ρεαλισμός των εξωτερικών μορφών και η απόδοση των συναισθημάτων των μορφών. Οι συνθέσεις είναι πολυπρόσωπες και οι συνθέσεις έχουν προοπτική. Ο κυριότερος εκπρόσωπος της μακεδονικής σχολής είναι ο Μανουήλ Πανσέληνος, ο οποίος ζωγράφισε τις τοιχογραφίες του ναού του Πρωτάτου στις Καρυές. Σπαράγματα της τέχνης του μπορεί να θαυμάσει κανείς στην Τράπεζα της μονής Μεγίστης Λαύρας, όσο και στο καθολικό της μονής Βατοπαιδίου. Ο ίδιος καλλιτέχνης είχε φιλοτεχνήσει και άλλους ναούς, αλλά τα έργα του αναζωγραφίστηκαν στο πέρασμα των αιώνων. Άλλοι σημαντικοί εκπρόσωποι της μακεδονικής σχολής είναι ο Μιχαήλ Αστραπάς και ο Ευτύχιος που εικονογράφησαν το καθολικό της μονής Χιλανδαρίου.
Οι φορητές εικόνες της εποχής αυτής προέρχονται από τα μεγάλα καλλιτεχνικά εργαστήρια της Βασιλεύουσας και της Θεσσαλονίκης. Οι περισσότερες απεικονίζουν το Χριστό και την Παναγία και βρίσκονται κυρίως στις μονές Χελανδαρίου, Παντοκράτορος, Ιβήρων, Βατοπαιδίου και Μεγίστης Λαύρας. Ιδιαίτερη κατηγορία εικόνων αυτής της περιόδου είναι οι αμφιπρόσωπες, εικόνες με διαφορετικές παραστάσεις και στις δυο πλευρές.
Τα ψηφιδωτά αυτής περιόδου που σώζονται ως τις μέρες μας είναι πολύ λίγα. Συνήθως είναι εικόνες μικρού μεγέθους, φτιαγμένες από πολύ μικρές ψηφίδες. Ιδιαίτερα αξιόλογες είναι δυο ψηφιδωτές εικόνες του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Δημητρίου στη μονή Ξενοφώντος.
Τον 16ο αι. κάνουν την εμφάνισή τους στο Άγιον Όρος οι εκπρόσωποι μιας άλλης ζωγραφικής σχολής, της κρητικής. Η εικονογραφία είναι πιο αυστηρή και οι μορφές είναι ασκητικές. Σκοπός η πλήρης απόδοση του εσωτερικού μεγαλείου. Κύριος εκπρόσωπος της σχολής αυτής είναι ο Θεοφάνης από την Κρήτη που φιλοτέχνησε τις τοιχογραφίες στα καθολικά των μονών Μεγίστης Λαύρας και Σταυρονικήτα και στην Τράπεζα της δεύτερης μονής καθώς και πλήθος φορητών εικόνων. Άλλοι σημαντικοί εκπρόσωποι της κρητικής σχολής είναι ο Τζώρτζης που ζωγράφισε το καθολικό της μονής Δοχειαρίου και ο Αντώνιος που ζωγράφισε το παλαιό καθολικό της μονής Ξενοφώντος. Από άλλους ζωγράφους μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας που όμως μας είναι άγνωστοι έχουν ζωγραφιστεί πλήθος ναών, παρεκκλησίων και Τραπεζών.
Φορητές εικόνες δείγματα της κρητικής σχολής σώζονται σε όλες σχεδόν τις μονές του Αγίου Όρους. Εκτός από τον Θεοφάνη που αναφέραμε παραπάνω, σημαντικοί εκπρόσωποι της κρητικής σχολής που φιλοτέχνησαν φορητές εικόνες είναι ο Ευφρόσυνος, ο Μιχαήλ Δαμασκηνός, ο Κωνσταντίνος Παλαιόκαπας, κ.α.
Τον 18ο αι. η ποιότητα της ζωγραφικής παραγωγής πέφτει. Προσκαλούνται να δουλέψουν στο Όρος καλλιτέχνες από την Ήπειρο, όπως ο Δαβίδ ο Σελληνιζιώτης και από την Γαλάτιστα της Χαλκιδικής, οι οποίοι είχαν ενσωματώσει πολλά λαϊκά στοιχεία στην τέχνη τους. Εικονογράφησαν πολλούς ναούς μονών (Καρακάλλου, Βατοπαιδίου) και σκητών (Καυσοκαλύβια). Επίσης την ίδια εποχή εργάστηκε στο Άγιον Όρος και ο Διονύσιος εκ Φουρνών της Ευρυτανίας, ο οποίος θαύμαζε τον Μανουήλ Πανσέληνο και προσπάθησε να μιμηθεί την τέχνη του. Από τα μέσα του 19ου αι. και μέχρι την δεύτερη δεκαετία του 20ου αι. η έλευση δεκάδων χιλιάδων Σλάβων μοναχών στο Άγιον Όρος και το κτίσιμο εκατοντάδων νέων παρεκκλησιών είχε ως αποτέλεσμα την παραγωγή χιλιάδων εικόνων για να τοποθετηθούν στα παρεκκλήσια αυτά και τοιχογραφιών που ακολουθούσαν τα πρότυπα της ρωσικής εικονογραφίας.
Το Άγιον Όρος διαφυλάσσει έργα μνημειακής ζωγραφικής σε επιφάνεια 100 χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων, περισσότερες από 15.000 φορητές εικόνες, μεγάλη συλλογή εικονογραφημένων και μη χειρογράφων, 14.000 πολύτιμα μικροαντικείμενα, κεντήματα, ξυλόγλυπτα, λιθογραφίες, φωτογραφίες, σφραγίδες, κεραμικά, ύμνους, έργα γραπτού λόγου και άλλα παλαίτυπα και έγγραφα. την διαχρονική αυτή συλλογή συμπληρώνουν σκεύη και αλλά χρηστικά, λειτουργικά και εκκλησιαστικά αντικείμενα, εργαλεία και έπιπλα.
Ο μοναστικός βίος στο Άγιο Όρος χρονολογείται από τον 7ο αι. με κύριο χαρακτηριστικό το πλήθος των καλυβών και της έλλειψης οποιασδήποτε μορφής οργάνωσης. Από τον 9ο αι. ο βίος των μοναχών άρχισε να γίνεται πιο οργανωμένος. Ιδρύθηκε η επί του Ζυγού Καθέδρα των Γερόντων και καθιερώνεται ο θεσμός του πρώτου.
Στο Α΄ Τυπικό του Αγίου Όρους που εκδόθηκε από τον αυτοκράτορα Ιωάννη Τσιμισκή το 972 αναγνωρίστηκε ο πρώτος ως αρχή ολόκληρου του όρους, και ο οποίος εκλέγεται από τις μονές. Τους επόμενους αιώνες ο θεσμός του πρώτου άλλοτε παρήκμαζε και άλλοτε αναβίωνε.
Στις αρχές του 19ου αι. εκδόθηκε το Τυπικό του 1810 με το οποίο ορίζεται ο πρώτος πλαισιούμενος από τέσσερις επιστάτες και με ιερά σύνοδο που αποτελείται από τους εκπροσώπους των είκοσι μονών της μοναστικής πολιτείας του Άθω. Αυτή η οργάνωση ισχύει σε γενικές γραμμές μέχρι τις ημέρες μας.
Η διοικητική εξουσία ασκείται από την Ιερά Επιστασία των 20 εκπροσώπων των μονών, ενώ την εκτελεστική εξουσία ασκεί η τετραμελής Ιερά Επιστασία.
Το σημαντικότερο κτίσμα του Πρωτάτου στις Καρυές είναι ο ναός αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Αποτελεί το αρχαιότερο σωζόμενο καθολικό στο Άγιο Όρος. Έχει την μορφή της τρίκλιτης βασιλικής και διαθέτει δύο νάρθηκες.
Το εσωτερικό του ναού κοσμήθηκε από την ζωγραφική του Μανουήλ Πανσέληνου (τέλη 13ου και αρχές 14ου αι.). Οι τοιχογραφίες θεωρούνται αριστουργήματα της βυζαντινής τέχνης και από τα σημαντικότερα δημιουργήματα της «μακεδονικής» σχολής στη ζωγραφική. Το τέμπλο χρονολογείται από τον 10ο αι. και είναι μαρμάρινο. Μέσα στο Ιερό Βήμα φυλάσσεται και η θαυματουργή εικόνα του «Άξιον Εστί».
Η βιβλιοθήκη του Πρωτάτου περιέχει 117 χειρόγραφους κώδικες, μεταξύ των οποίων και το πρώτο Τυπικό του Αγίου Όρους, που ονομάζεται «Τράγος» επειδή ήταν γραμμένο σε δέρμα προβάτου και φέρει την υπογραφή του Ιωάννη Τσιμισκή.
(τηλ. +30 23770 23758)
Βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της χερσονήσου του Άθω. Ιδρύθηκε από τον μοναχό Αθανάσιο τον Αθωνίτη στα χρόνια των αυτοκρατόρων Ρωμανού Β΄ και Νικηφόρου Φωκά. Ο Αθανάσιος Αθωνίτης θεωρείται ως ο οργανωτής του Αθωνικού μοναχισμού και η Ιερά Μονή της Μεγίστης Λαύρας η μητρική μονή του Αγίου Όρους.
Το μοναστήρι κατέχει την πρώτη θέση μεταξύ των μονών του Αγίου Όρους και ακολουθεί το κοινοβιακό σύστημα διαβίωσης. Στη μονή και στις σκήτες, τα κελιά και τα ησυχαστήριά της διαμένουν 317 μοναχοί (1990), οι περισσότεροι από όλες τις μονές.
Έχει την μορφή μικρής μεσαιωνικής πολιτείας, περιβάλλεται από ισχυρό τείχος με 15 πύργους. Εντός και εκτός των τειχών υπάρχουν 37 παρεκκλήσια, πολλά αυτοτελή κελιά, τρεις σκήτες (Καυσοκαλύβια, Αγίας Άννας και Τιμίου Προδρόμου) και περιοχές καλυβών.
Το καθολικό της Μεγίστης Λαύρας είναι το πρότυπο των καθολικών όλων των μονών του Αγίου Όρους. Κτίστηκε το 963 από τον Αθανάσιο. Είναι τετρακίονος ναός με τρούλο. Σε μεταγενέστερες εποχές προστέθηκαν τρεις κόγχες με αποτέλεσμα να πάρει την μορφή σταυροειδούς ναού με τρούλο. Οι τοιχογραφίες του ναού είναι έργα του φημισμένου ζωγράφου της Κρητικής σχολής Θεοφάνη. Δείγματα της ζωγραφικής του Θεοφάνη σώζονται επίσης και στην Τράπεζα της μονής.
Η βιβλιοθήκη περιέχει 2.046 χειρόγραφα, 165 κώδικες και 30.000 έντυπα βιβλία. Στο σκευοφυλάκιο φυλάσσονται λείψανα αγίων, λειτουργικά σκεύη, το στέμμα και ο σάκκος του Νικηφόρου Φωκά, πλήθος ιερών αμφίων κ.ά.
Στη μονή Μεγίστης Λαύρας -όπως και σε όλο το Άγιον Όρος- εκτελούνται από το Κέντρο Διαφύλαξης Αγιορείτικης Κληρονομιάς (ΚΕΔΑΚ) πλήθος έργων συντήρησης και αποκατάστασης. Μεταξύ άλλων πρέπει να αναφέρουμε την συντήρηση και την αποκατάσταση της νοτιοδυτικής πτέρυγας της μονής, την αποκατάσταση του πύργου του Τσιμισκή, την συντήρηση των ψηφιδωτών της μονής, την επισκευή της στέγης της Τράπεζας και την στερέωση της φιάλης.
(τηλ. +30 23770 23219)
Βρίσκεται στα βορειοανατολικά της χερσονήσου του Άθω. Χτίστηκε το 972 και κτήτορές της ήταν οι μοναχοί Αθανάσιος, Αντώνιος και Νικόλαος, όλοι μαθητές του Αγίου Αθανασίου Αθωνίτη. Η ανέγερση των σημερινών κτισμάτων έγινε στα χρόνια του αυτοκράτορα Μανουήλ Α΄ Κομνηνού.
Η μονή Βατοπαιδίου κατέχει την δεύτερη θέση μεταξύ των μονών του Αγίου Όρους, είναι κοινοβιακή και κατοικείται σήμερα από 80 μοναχούς (1999). Στο Βατοπαίδι υπάγονται οι σκήτες του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Ανδρέα (Σεράι).
Έχει την μορφή μικρής μεσαιωνικής πολιτείας καθώς διαθέτει πολλές πτέρυγες, πύργους, τρούλους κλπ. Το καθολικό, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, χτίστηκε στα τέλη του 10ου αι. σύμφωνα με την Αθωνική αρχιτεκτονική. Σώζονται μικρά δείγματα από ψηφιδωτή διακόσμηση του ναού. Τον 12ο αι. έγινε τοιχογράφηση και το 1312 ανατοιχογραφήθηκε σε πολλά σημεία. Εκτός από το καθολικό η μονή διαθέτει 19 παρεκκλήσια εντός και εκτός των τειχών.
Το σκευοφυλάκιο της μονής είναι πλουσιότατο: φυλάσσονται ένα τεμάχιο Τιμίου Ξύλου, η Ζώνη της Παναγίας, μέρος του καλάμου, στο οποίο είχε στερεωθεί ο σπόγγος με το ξύδι κ.ά.
Η βιβλιοθήκη διαθέτει ανεκτίμητους θησαυρούς. Μεταξύ άλλων 1700 χειρόγραφα και περισσότερα από 10.000 έντυπα βιβλία.
Στη μονή Βατοπαιδίου το ΚΕΔΑΚ έχει πραγματοποιήσει πολλές παρεμβάσεις, όπως η αντικατάσταση της μολυβοσκεπής του καθολικού, η επισκευή της στέγης της Τράπεζας, η κατασκευή του νέου ξενώνα και η ανακατασκευή της δυτικής και της ανατολικής πτέρυγας της μονής.
(τηλ. +30 23770 23643)
Βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά της Αθωνικής χερσονήσου. Η μονή ιδρύθηκε το τελευταίο τέταρτο του 10ου αι. από τον Ιωάννη Τορνίκιο, αυλικό του ηγεμόνα της Ιβηρίας, Δαβίδ.
Κατέχει την τρίτη θέση στην ιεραρχία των μονών του Αγίου Όρους, κατοικείται από 61 μοναχούς (1990) και ακολουθεί το κοινοβιακό σύστημα διαβίωσης. Στη μονή Ιβήρων υπάγεται και η σκήτη του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή.
Το καθολικό της μονής χτίστηκε για πρώτη φορά το πρώτο μισό του 11ου αι. και ξαναχτίστηκε το 1513. Το εσωτερικό του ναού ιστορήθηκε κατά διαστήματα από τον 16ο έως τον 19ο αι. με πλούσιες τοιχογραφίες. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού χρονολογείται από τον 18ο αι.
Στο σκευοφυλάκιο της μονής φυλάσσονται ιερά σκεύη, άμφια χρυσοκέντητα, ιερά σκεύη, και έργα ρωσικής τέχνης.
Η βιβλιοθήκη της μονής είναι από τις πιο πλούσιες στο Άγιο Όρος, περιέχει περισσότερους από 2.000 χειρόγραφους κώδικες και 15 λειτουργικά ειλητάρια, 100 χειρόγραφα και 15.000 έντυπα βιβλία. Επίσης στη βιβλιοθήκη αυτή φυλάσσονται αυτοκρατορικά και πατριαρχικά έγγραφα.
Στη μονή Ιβήρων το ΚΕΔΑΚ από το 1983 μέχρι σήμερα έχει πραγματοποιήσει σειρά έργων τόσο στους εσωτερικούς χώρους της μονής όσο και στα εξαρτήματά της. Ενδεικτικά αναφέρουμε την αποκατάσταση των στεγών σε όλο σχεδόν το μοναστήρι, την επισκευή και διαμόρφωση της δυτικής, της βόρειας και ανατολικής πτέρυγας, την δημιουργία νέων ξενώνων, την επισκευή του πύργου του αρσανά. Πέρα από το αρχιτεκτονικό έργο το ΚΕΔΑΚ έχει πραγματοποιήσει και συντήρηση σε χειρόγραφους κώδικες της μονής.
(τηλ. +30 23770 23237)
Βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά της χερσονήσου του Άθω και είναι αφιερωμένη στον Τίμιο Πρόδρομο. Ιδρύθηκε τον 14ο αι. από τον όσιο Διονύσιο από τον Κορησό της Καστοριάς.
Κατέχει την πέμπτη θέση μεταξύ των μονών του Αγίου Όρους, είναι κοινοβιακή και κατοικείται από 59 μοναχούς (1990).
Το καθολικό της μονής χτίστηκε τα έτη 1537-1547 και τοιχογραφήθηκε την ίδια περίοδο. Ο ναός είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο και περιβεβλημένος με κόγχες. Η τοιχογράφηση του ναού έγινε από τον Κρητικό ζωγράφο Τζώρτζη. Εκτός από το καθολικό η μονή διαθέτει και πολλά παρεκκλήσια.
Το θολωτό σκευοφυλάκιο της μονής είναι πολύ πλούσιο από κειμήλια διαφόρων εποχών, ενώ στο σκευοφυλάκιο της μονής φυλάσσονται πολλά χρυσόβουλα, σιγίλια, κ.α. Σε ιδιαίτερη κρύπτη του ναού φυλάσσονται τα οστά του αγίου Νήφωνος, πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως.
Η βιβλιοθήκη της μονής περιέχει 804 χειρόγραφους κώδικες και 3.500 έντυπα βιβλία, σπάνιες εκδόσεις της Αγίας Γραφής και εκκλησιαστικών και κλασσικών συγγραφέων.
Στη μονή Διονυσίου το ΚΕΔΑΚ έχει συμβάλλει στην αποκατάσταση της ανατολικής πτέρυγας, στη διαμόρφωση του πύργου σε βιβλιοθήκη-εικονοφυλάκιο, στην επισκευή και αποκατάσταση των εξωστών της νότιας όψης, αλλά σε άλλης μορφής έργα όπως στην καταγραφή των αρχείων της βιβλιοθήκης.
(τηλ. +30 23770 23237)
Βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά της χερσονήσου του Άθω και είναι αφιερωμένη στον Τίμιο Πρόδρομο. Ιδρύθηκε τον 14ο αι. από τον όσιο Διονύσιο από τον Κορησό της Καστοριάς.
Κατέχει την πέμπτη θέση μεταξύ των μονών του Αγίου Όρους, είναι κοινοβιακή και κατοικείται από 59 μοναχούς (1990).
Το καθολικό της μονής χτίστηκε τα έτη 1537-1547 και τοιχογραφήθηκε την ίδια περίοδο. Ο ναός είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο και περιβεβλημένος με κόγχες. Η τοιχογράφηση του ναού έγινε από τον Κρητικό ζωγράφο Τζώρτζη. Εκτός από το καθολικό η μονή διαθέτει και πολλά παρεκκλήσια.
Το θολωτό σκευοφυλάκιο της μονής είναι πολύ πλούσιο από κειμήλια διαφόρων εποχών, ενώ στο σκευοφυλάκιο της μονής φυλάσσονται πολλά χρυσόβουλα, σιγίλια, κ.α. Σε ιδιαίτερη κρύπτη του ναού φυλάσσονται τα οστά του αγίου Νήφωνος, πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως.
Η βιβλιοθήκη της μονής περιέχει 804 χειρόγραφους κώδικες και 3.500 έντυπα βιβλία, σπάνιες εκδόσεις της Αγίας Γραφής και εκκλησιαστικών και κλασσικών συγγραφέων.
Στη μονή Διονυσίου το ΚΕΔΑΚ έχει συμβάλλει στην αποκατάσταση της ανατολικής πτέρυγας, στη διαμόρφωση του πύργου σε βιβλιοθήκη-εικονοφυλάκιο, στην επισκευή και αποκατάσταση των εξωστών της νότιας όψης, αλλά σε άλλης μορφής έργα όπως στην καταγραφή των αρχείων της βιβλιοθήκης.
(τηλ. +30 23770 23266)
Βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά του Αγίου Όρους, πολύ κοντά στις Καρυές. Από έγγραφο της μονής πιστοποιείται η ύπαρξη της μονής το 1169, ενώ η μονή με την σημερινή μορφή της ιδρύθηκε τον 14ο αι.
Βρίσκεται στην έκτη θέση μεταξύ των μονών του Αγίου Όρους, είναι κοινοβιακή και κατοικείται από 73 μοναχούς (1990). Στη μονή Κουτλουμουσίου υπάγεται και η ιδιόρρυθμη σκήτη του Αγίου Παντελεήμονα, που απέχει από την μονή περίπου μισή ώρα απόσταση.
Το καθολικό της μονής χτίστηκε το 1540 και ακολουθεί το ρυθμό των υπολοίπων καθολικών των μονών του Αγίου Όρους, δηλαδή είναι ορθογώνιο, με τρούλλο και περιβάλλεται από κόγχες. Το τέμπλο του ναού χρονολογείται από τον 19ο αι. και θεωρείται από τα πιο αξιόλογα των ναών του Άθω. Εκτός του καθολικού η μονή διαθέτει πολλά παρεκκλήσια.
Η βιβλιοθήκη της μονής περιέχει 662 χειρόγραφους κώδικες και 3.500 έντυπα βιβλία.
Στη μονή Κουτλουμουσίου το ΚΕΔΑΚ έχει πραγματοποιήσει έργα μεγάλης κλίμακας, χωρίς τα οποία το μέλλον της μονής θα ήταν αβέβαιο. Συγκεκριμένα έχει ανακατασκευάσει την ανατολική, την βόρεια και την νότια κόρδα, έχει αναστηλώσει την φιάλη, έχει επισκευάσει την τράπεζα και το μαγειρείο, ενώ έχει εκτελέσει και πληθώρα έργων μικρότερης κλίμακας, τόσο στην ίδια την μονή όσο και στα εξαρτήματά της.
(τηλ. +30 23770 23253)
Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της χερσονήσου του Άθω, είναι αφιερωμένη στη μεταμόρφωση του Σωτήρος και ιδρύθηκε από τον μεγάλο στρατοπεδάρχη Αλέξιο και τον μεγάλο πριμικήριο Ιωάννη. Η λειτουργία της άρχισε πιθανότατα το 1363.
Κατέχει την έβδομη θέση μεταξύ των μονών του Αγίου Όρους, είναι κοινοβιακή και κατοικείται από26 μοναχούς (2000). Στη μονή του Παντοκράτορος ανήκει και η κοινοβιακή σκήτη του Προφήτη Ηλία, που βρίσκεται σε απόσταση μισής ώρας από την μονή.
Το καθολικό της μονής είναι μικρό, λόγω έλλειψης χώρου. Είναι τρίκογχος ναός με τρούλο με την ιδιορρυθμία, ότι είναι ασυνήθιστα μεγάλο το διάστημα μεταξύ του βήματος και των χορών. Ο ναός διαθέτει τοιχογραφίες από καλλιτέχνες της μακεδονικής σχολής και κάποια σημεία του επιζωγραφίσθηκαν το 1854. Εκτός από το καθολικό η μονή διαθέτει άλλα οκτώ παρεκκλήσια.
Η βιβλιοθήκη της μονής περιλαμβάνει 350 χειρόγραφους κώδικες, 2 ειλητάρια και 3.500 έντυπα βιβλία. Τα τελευταία χρόνια υπεξαιρέθηκαν μερικοί κώδικες από την βιβλιοθήκη. Από τα κειμήλια της μονής το σημαντικότερο είναι ένα μέρος του Τιμίου Ξύλου και η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Γερόντισσας.
Στη μονή Παντοκράτορος το ΚΕΔΑΚ πραγματοποιεί έργα πολύ μεγάλης έκτασης, αφού η μονή ήταν η τελευταία που υιοθέτησε το κοινοβιακό σύστημα οργάνωσης με αποτέλεσμα μαζί με τις εργασίες συντήρησης να πραγματοποιούνται και έργα μετασκευής των χώρων διαβίωσης των μοναχών και των προσκυνητών. Το μεγαλύτερο έργο που πραγματοποιείται είναι η αποκατάσταση της βόρειας πτέρυγας (που διαρκεί από το 1993 μέχρι σήμερα), ενώ αξίζουν να μνημονευτούν η επισκευή της ανατολικής πτέρυγας, η επισκευή του πύργου και η στεγάνωση του καθολικού, η εκβάθυνση του λιμανιού, η κατασκευή νέου αρχονταρικίου και ξενώνα, κ.α.
(τηλ. +30 23770 23251)
Βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά της χερσονήσου του Άθω και είναι αφιερωμένη στη μνήμη των Αγίων Τεσσαράκοντα. Η μονή ιδρύθηκε στα τέλη του 10ου αι. ίσως από τον μοναχό Παύλο Ξηροποταμινό.
Κατέχει την όγδοη θέση μεταξύ των μονών του Αγίου Όρους, είναι κοινοβιακή και κατοικείται από 40 μοναχούς (1990). Στη μονή ανήκει ένα μεγάλο μέρος των κτισμάτων και της περιοχής της Δάφνης, του μόνου λιμένα του Αγίου Όρους.
Το καθολικό της μονής χτίστηκε από τον Καισάριο Δαπόντε μεταξύ των ετών 1761-1763, είναι αθωνικού ρυθμού. Η τοιχογράφηση του ναού χρονολογείται από την εποχή της κτίσης του και διατηρείται μέχρι σήμερα σε άριστη κατάσταση.
Η βιβλιοθήκη της μονής περιλαμβάνει 409 χειρόγραφους κώδικες και 4.000 τόμους εντύπων βιβλίων. Επίσης η μονή διαθέτει ανεκτίμητα κειμήλια, όπως ένα τεμάχιο Τιμίου Ξύλου και λείψανα πολλών αγίων.
Στη μονή Ξηροποτάμου το ΚΕΔΑΚ πραγματοποίησε έργα μεγάλης κλίμακας, απαραίτητα λόγω των μεγάλων ζημιών που είχε υποστεί η μονή από πρόσφατες πυρκαγιές. Ξεχωρίζουν η αποκατάσταση και επανάχρηση της βορειοανατολικής πτέρυγας, η συντήρηση και αποκατάσταση του καθολικού, η επισκευή του νοτιοδυτικού τμήματος και η αποκατάσταση της νοτιοανατολικής πτέρυγας, καθώς και έργα επισκευής της στέγης της τράπεζας. Επίσης το 1996 έγινε συντήρηση των κειμηλίων της μονής.
(τηλ. +30 23770 23247)
Βρίσκεται στη νοτιοδυτική ακτή της Αθωνικής χερσονήσου. Χτίστηκε τον 10ο αι. από τους μοναχούς Μωυσή, Ααρών, και Ιωάννη από την Αχρίδα. Είναι αφιερωμένη στον άγιο Γεώργιο.
Κατέχει την ένατη θέση στην ιεραρχία των μονών του Αγίου Όρους, είναι κοινοβιακή και κατοικείται από 15 μοναχούς. Οι μοναχοί της μονής Ζωγράφου από το 1845 είναι μόνον Βούλγαροι και οι ακολουθίες τελούνται στα βουλγαρικά.
Το σημερινό καθολικό της μονής είναι κτίσμα του 19ου αι. Τοιχογραφήθηκε το 1817. Η μονή διαθέτει οκτώ παρεκκλήσια, ένα εσωκκλήσιο και οκτώ εξωκκλήσια. Στην αυλή της μονής υπάρχει ένα μνημείο αφιερωμένο στους ενωτικούς μοναχούς που προτίμησαν να καούν ζωντανοί τον 14ο αι., παρά να αποδεχθούν την ένωση των δυο Εκκλησιών (Ορθοδοξίας και Καθολικής).
Η βιβλιοθήκη στεγάζεται στον πύργο της μονής. Διαθέτει σπάνια χειρόγραφα, ελληνικούς και βουλγαρικούς κώδικες και 10.000 έντυπα βιβλία στα ελληνικά και σε σλαβικές γλώσσες. Σημαντικότερο κειμήλιο της μονής είναι ο κώδικας 1, που περιέχει την πρώτη ιστορία της Βουλγαρίας γραμμένη από τον μοναχό Παΐσιο το 1745.
Στη μονή Ζωγράφου το ΚΕΔΑΚ έχει συμβάλει στη συντήρηση της κεραμοσκεπής της βoρειοδυτικής κόρδας 1986, έχει ανακατασκευάσει την καμένη νότιας κόρδα, την δυτική πτέρυγα, την τράπεζα και το μαγειρείο, έχει επισκευάσει τον αρσανά της μονής, ενώ το 1996 πραγματοποίησε συντήρηση των κειμηλίων της μονής.
(τηλ. +30 23770 23245)
Βρίσκεται στη δυτική πλευρά της Αθωνικής χερσονήσου. Είναι το πρώτο μοναστήρι που αντικρίζει ο επισκέπτης όταν πηγαίνει από την Ουρανούπολη προς την Δάφνη. Ιδρύθηκε μεταξύ των ετών 1030-1032 από τον μοναχό Δανιήλ του Δοχειαρίου.
Κατέχει την δέκατη θέση μεταξύ των μονών του Αγίου Όρους, είναι κοινοβιακή και διαμένουν σε αυτήν 32 μοναχοί (1990).
Το καθολικό της μονής χτίστηκε με δωρεά του Ιωάννη Λαπουσνεάνου το 1568. Είναι ο μεγαλύτερος ναός από τα καθολικά των μοναστηριών του Αγίου Όρους με ιδιαίτερο χαρακτηριστικό την υπερύψωση της οικοδομής. Τοιχογραφήθηκε το 1568 από τον Κρητικό ζωγράφο Τζώρτζη, αλλά επανατοιχογραφήθηκε το 1855. Η μονή διαθέτει 10 παρεκκλήσια, σε ένα από τα οποία -αυτό που βρίσκεται μεταξύ του καθολικού και της τράπεζας- φυλάσσεται η εικόνα της Παναγίας Γοργοεπηκόου. Επίσης σε άλλα τμήματα της μονής φυλάσσονται μέρη του Τιμίου Ξύλου και τεμάχια από λείψανα αγίων.
Η μονή διαθέτει βιβλιοθήκη με 395 χειρόγραφα καταγραμμένα, ενώ υπάρχουν και 46 ακαταλογογράφητα και 1.500 έντυπα βιβλία.
Στη μονή Δοχειαρίου το ΚΕΔΑΚ έχει τα προηγούμενα χρόνια έχει πραγματοποιήσει έργα κυρίως μεσαίας κλίμακας, τόσο στο εσωτερικό της μονής, όσο και στα περιβάλλοντα κτίσματα, ενώ από το 1999 έχει ξεκινήσει το μεγάλο έργο της επισκευής και αποκατάστασης της βορειοδυτικής κόρδας. Επίσης το 1996 πραγματοποίησε συντήρηση στα κείμενα της μονής.
(τηλ. +30 23770 23225)
Αφιερωμένη στους αποστόλους Πέτρο και Παύλο, η μονή είναι κτισμένη στην ανατολική πλευρά του Αγίου Όρους. Η μονή αναφέρεται για πρώτη φορά σε έγγραφο του 1018.
Κατέχει την ενδέκατη θέση μεταξύ των μονών του Αγίου Όρους, και σε αυτήν διαμένουν 40 μοναχοί (1990). Στη δικαιοδοσία της μονής ανήκουν επίσης 18 κελιά.
Το καθολικό της μονής κτίσθηκε στο διάστημα 1548-1563, είναι Αγιορείτικου τύπου. Εκτός από το καθολικό η μονή διαθέτει 7 παρεκκλήσια και ένα μεγάλο πύργο. Επίσης ο αρσανάς της μονής προστατεύεται από μεγάλο μεσαιωνικό πύργο.
Η βιβλιοθήκη περιλαμβάνει 279 χειρόγραφους κώδικες, χρυσόβουλα, άλλα επίσημα έγγραφα και 2.500 έντυπα βιβλία. Επίσης στη μονή φυλάσσεται τεμάχιο Τιμίου Ξύλου, και λείψανα αγίων.
Στη μονή Καρακάλλου το ΚΕΔΑΚ πραγματοποίησε έργα πολύ μεγάλης έκτασης, διότι ένα μεγάλο μέρος της μονής καταστράφηκε το 1988. Συγκεκριμένα επισκευάστηκε και αποκαταστάθηκε η βορειοανατολική και η βορειοδυτική κόρδα, έγιναν εργασίες αποκατάστασης του πύργου και αποκαταστάθηκαν οι φθορές στο λιμάνι της μονής. Το 1988 πάρθηκαν μέτρα για την προστασία χειρογράφων και κειμηλίων, το 1996 έγινε συντήρηση των κειμηλίων της μονής και το 1999 συντήρηση του ξυλόγλυπτου τέμπλου του καθολικού.
(τηλ. +30 23770 23254)
Η μονή βρίσκεται στη νοτιοδυτική ακτή της χερσονήσου του Άθω. Χτίστηκε από τον ερημίτη όσιο Σίμωνα σε απόκρημνο βράχο, σε ύψος 230 μ. από την θάλασσα στις αρχές του 14ου αι.
Κατέχει την δέκατη τρίτη θέση μεταξύ των είκοσι μονών του Αγίου Όρους, είναι κοινοβιακή και κατοικείται από 80 μοναχούς (1990).
Η μεγαλοπρεπής οικοδομή της μονής είναι επταόροφη. Καταστράφηκε τρεις φορές από πυρκαϊά, τον 14ο αι., τον 17ο αι. και το 1891. Στην πρώτη πυρκαϊά κάηκαν τα περισσότερα έγγραφα, βιβλία χρυσόβουλα και τα ιερά σκεύη, ενώ στην τελευταία πυρκαϊά καταστράφηκαν ολοσχερώς το καθολικό και η βιβλιοθήκη της μονής.
Η μονή άρχισε να ξανακτίζεται μετά το 1891 με δωρεές των τσάρων της Ρωσίας. Το καθολικό διατηρεί την Αθωνική αρχιτεκτονική των καθολικών του Αγίου Όρους και έχει ενσωματωμένα κάποια τμήματα του παλαιού κτίσματος. Σε αντίθεση με τα άλλα καθολικά δεν είναι τοιχογραφημένη. Η μονή διαθέτει 4 παρεκκλήσια εντός των τειχών και 8 παρεκκλήσια εκτός των τειχών.
Το σκευοφυλάκιο και η βιβλιοθήκη δεν διαθέτουν αξιόλογα κειμήλια του παρελθόντος λόγω των αλλεπάλληλων καταστροφών, αλλά η σημερινή βιβλιοθήκη είναι πολύ καλά οργανωμένη και εμπλουτίζεται με όλα τα σύγχρονα βιβλία και περιοδικά για τις ανθρωπιστικές επιστήμες.
Στη Σιμωνόπετρα το ΚΕΔΑΚ πραγματοποίησε εργασίες αποκατάστασης των ζημιών της πυρκαϊάς του 1990, συνέβαλε στη βελτίωση του δρόμου που συνδέει την μονή με το λιμάνι της Δάφνης, ανακατασκεύασε την προβλήτα στον αρσανά, διαμόρφωσε την Τράπεζα σε νέους χώρους, επισκεύασε και μετέτρεψε το παλιό λαδαριό της μονής σε ξενώνα προσκυνητών.
Επίσης το 1996 πραγματοποίησε συντήρηση κειμηλίων, το 1998 χειρογράφων κωδίκων και δημιούργησε χώρους συντήρησης και έκθεσης πολιτιστικών θησαυρών.
(τηλ. +30 23770 23256)
Η μονή Φιλοθέου είναι χτισμένη στην ανατολική ακτή του Αγίου Όρους σε υψόμετρο 500 μ. μέσα σε δασωμένη έκταση. Σύμφωνα με την παράδοση η μονή ιδρύθηκε από το μοναχό Φιλόθεο τον 10ο αι.
Η μονή κατέχει την δέκατη τρίτη θέση μεταξύ των μονών του Αγίου Όρους και κατοικείται από 79 μοναχούς (1990). Ακολουθεί το κοινοβιακό σύστημα οργάνωσης και συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο καλά οργανωμένων μονών του Αγίου Όρους.
Το σημερινό καθολικό της μονής χτίστηκε το 1746 στη θέση προηγούμενου και τοιχογραφήθηκε 30 χρόνια αργότερα. Μέσα στο καθολικό φυλάσσεται η εικόνα της Παναγίας Γλυκοφιλούσσας. Επίσης υπάρχουν 10 παρεκκλήσια μέσα στα όρια της μονής.
Στα μέσα του 18ου αι. μεταξύ των μοναχών της μονής συγκαταλεγόταν ο Κοσμάς ο Αιτωλός, ο οποίος από εκεί ξεκίνησε την μνημειώδη πορεία του για το φωτισμό του Γένους.
Η μονή Φιλοθέου, σε αντίθεση με άλλες μονές, δεν είχε ιδιαίτερη ανάγκη για σωστικές παρεμβάσεις από το ΚΕΔΑΚ. Το ΚΕΔΑΚ συνέβαλε στη συμπλήρωση της μονής με νέα κτίρια, που εξυπηρετούν τις σύγχρονες ανάγκες, αλλά σέβονται απόλυτα το παρελθόν. Συγκεκριμένα στη μονή Φιλοθέου επεκτάθηκε η ανατολική και η νότια πτέρυγα, κτίστηκε νέο κτίριο που στέγασε το μαγειρείο, το νοσοκομείο, το γηροκομείο και το αρχονταρίκι και μετασκευάστηκε το κτίριο της βόρειας κόρδας σε βιβλιοθήκη σκευοφυλάκιο. Επίσης το 1996 πραγματοποιήθηκε συντήρηση κειμηλίων της μονής.
(τηλ. +30 23770 23250)
Αφιερωμένη στην Υπαπαντή του Χριστού, βρίσκεται στη δυτική πλευρά του Αγίου Όρους. Η ύπαρξή της μαρτυρείται από έγγραφα για πρώτη φορά το 972.
Η μονή κατέχει την δέκατη τέταρτη θέση μεταξύ των μονών του Αγίου Όρους, είναι κοινοβιακή και διαμένουν σε αυτήν 91 μοναχοί (1990).
Το σημερινό καθολικό χτίστηκε μεταξύ των ετών 1839-1844. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ναού η μαρμάρινη δομή και η συμμετρία των παραθύρων. Εκτός του καθολικού η μονή διαθέτει 17 παρεκκλήσια και έναν μεγάλο πύργο κατασκευασμένο το 1522.
Η βιβλιοθήκη της μονής περιλαμβάνει 495 χειρόγραφα και 12.500 έντυπα βιβλία. Τα σημαντικότερα κειμήλια της μονής είναι η φορητή εικόνα της Παναγίας της Μυροβλύτισσας, τεμάχιο του Τιμίου Ξύλου, και μέρος των δώρων των μάγων προς τον Ιησού.
Στη μονή Αγίου Παύλου υπάγεται η Νέα Σκήτη, που απέχει 20 λεπτά, με εικοσιπέντε καλύβες και 40 μοναχούς. Στο κεντρικό κτίσμα της Νέας Σκήτης φυλάσσονται 200 χειρόγραφα. Επίσης στη μονή Αγίου Παύλου υπάγεται και σκήτη του Αγίου Δημητρίου ή Λακκοσκήτη σε αρκετή απόσταση από την κυρίαρχη μονή. Στη σκήτη αυτή διαβιούν 6 μοναχοί ρουμανικής καταγωγής.
Στη μονή Αγίου Παύλου το ΚΕΔΑΚ συνέβαλε στην αλλαγή των στεγών σε όλο το κτιριακό συγκρότημα της μονής, μετέτρεψε το χαλκαδιό και το βουρδουναριό σε νέο ξενώνα, επισκεύασε τον κοιμητηριακό ναό, ανακατασκεύασε την δυτική και την βορειοδυτική πτέρυγα και το κτίριο του αρσανά. Επίσης το 1996 πραγματοποίησε συντήρηση των κειμηλίων.
(τηλ. +30 377 23255)
Βρίσκεται στην ανατολική ακτή του Αγίου Όρους σε υψόμετρο 50μ. από την επιφάνεια της θάλασσας. Είναι η τελευταία από τις μονές που χτίστηκαν στο Άγιο Όρος και έχει την μορφή οχυρού.
Η μονή Σταυρονικήτα κατέχει την δέκατη πέμπτη θέση στην ιεραρχία των μονών του Αγίου Όρους, είναι κοινοβιακή και κατοικείται από 20 μοναχούς (2000).
Η μονή έχει καταστραφεί επανειλημμένα από πυρκαϊά τα έτη 1607, 1817, 1864 και 1879. Το καθολικό της μονής χτίστηκε στο διάστημα 1527-1536. Τοιχογραφήθηκε το 1546 από τον Κρητικό ζωγράφο Θεοφάνη. Διατηρεί την αρχιτεκτονική των καθολικών των μονών του Άθω. Το τέμπλο του καθολικού είναι ζωγραφισμένο από τον Θεοφάνη και έχει ως θέμα το Δωδεκάορτο. Εκτός του καθολικού υπάρχουν άλλα έξι παρεκκλήσια εντός και εκτός της μονής. Σπαράγματα από τις τοιχογραφίες του Θεοφάνη μπορεί να δει κανείς και στην κόγχη της Τράπεζας της μονής.
Η βιβλιοθήκη διαθέτει 170 χειρόγραφα και μερικές χιλιάδες έντυπων βιβλίων. Στο σκευοφυλάκιο φυλάσσονται πολύτιμοι θησαυροί όπως ιερά λείψανα, λειτουργικά σκεύη, σταυροί.
Η ιδιαιτερότητα της μονής Σταυρονικήτα είναι ότι είναι χτισμένη πάνω σε βράχο, ο οποίος μην αντέχοντας το βάρος του κτιριακού συγκροτήματος της μονής, παρουσιάζει τάσεις θρυμματισμού με κίνδυνο να γκρεμιστεί μαζί με το μοναστήρι. Έτσι το ΚΕΔΑΚ από το 1996 έχει προχωρήσει στη στερέωση πρανών, στην ενίσχυση του βραχώδους υποβάθρου θεμελίωσης της βορινής πτέρυγας και σε επανασχεδιασμό της αντιστήριξης της υποσκαφής του βορεινού πρανούς. Επίσης έχει ανακαινίσει την νότια, την δυτική και την νοτιοανατολική κόρδα, μετέτρεψε τον πύργο σε εκθεσιακό χώρο και δημιούργησε νέους ξενώνες.
(τηλ. +30 23770 23249)
Βρίσκεται στη νοτιοδυτική ακτή της χερσονήσου του Άθω, μεταξύ των μονών Δοχειαρίου και Αγίου Παντελεήμονος, δίπλα στη θάλασσα. Χτίστηκε το 1010 από τον μοναχό Ξενοφώντα.
Κατέχει την δέκατη έκτη θέση στην ιεραρχία των μονών του Αγίου Όρους και κατοικείται από 78 μοναχούς (2000). Στη μονή Ξενοφώντος υπάγεται η σκήτη του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου σε απόσταση μισής ώρας από την κυρίαρχη μονή.
Η μονή Ξενοφώντος διαθέτει δύο καθολικά. Το παλαιό, αφιερωμένο στη μνήμη του Αγίου Γεωργίου, κτίσμα του 16ου αι. με τοιχογραφίες της κρητικής σχολής και το νέο που ανοικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1817-1837 και είναι το μεγαλύτερο από τα καθολικά των μονών του Αγίου Όρους. η μονή διαθέτει οκτώ παρεκκλήσια και έξι εξωκκλήσια.
Στη βιβλιοθήκη της μονής στεγάζονται 300 χειρόγραφα και 4.000 έντυπα βιβλία.
Στη μονή Ξενοφώντος έχουν πραγματοποιηθεί εργασίες αποκατάστασης ζημιών στις στέγες όλων των κτιρίων, αποκαταστάθηκαν οι ζημιές στη νοτιοανατολική πτέρυγα «Πατέρων», επισκευάστηκε και ανακαινίστηκε η νοτιοδυτική πτέρυγα, αποκαταστάθηκαν οι ζημιές στο παλαιό καθολικό και στην Τράπεζα και διαμορφώθηκε σκευοφυλάκιο και εκθεσιακό χώρο στους υπόγειους χώρους της νοτιοδυτικής κόρδας. Επίσης το 1996 πραγματοποιήθηκε συντήρηση κειμηλίων και το 1999 συντήρηση περγαμηνών κωδίκων.
(τηλ. +30 23770 23218)
Είναι χτισμένη σε μια ωραία τοποθεσία στη νοτιοδυτική πλευρά του Αγίου Όρους και είναι αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο. Η μονή ιδρύθηκε τον 14ο αι.
Βρίσκεται στη δέκατη έβδομη θέση μεταξύ των μονών του Αγίου Όρους και θεωρείται από τις καλύτερα οργανωμένες και αυστηρές κοινοβιακές μονές. Κατοικείται από 70 μοναχούς (1990).
Το καθολικό της μονής χτίστηκε το 1768 σύμφωνα με τον Αγιορείτικο ρυθμό. Ο ναός τοιχογραφήθηκε το 1779 από τους ιερομονάχους ζωγράφους Γαβριήλ και Γρηγόριο από την Καστοριά. Ο νάρθηκας του ναού προστέθηκε αργότερα. Εκτός από το καθολικό η μονή διαθέτει πολλά παρεκκλήσια.
Η βιβλιοθήκη είναι σχετικά φτωχή διότι καταστράφηκε κατά την επανάσταση του 1821 από πυρκαϊά και από λεηλασίες. Σήμερα διαθέτει 297 χειρόγραφα και 4.500 έντυπα βιβλία. Η μονή διαθέτει επίσης τεμάχιο Τιμίου Ξύλου και λείψανα αγίων.
Στη μονή Οσίου Γρηγορίου το ΚΕΔΑΚ έχει συμβάλει στην επισκευή της προβλήτας του αρσανά και στην ολοκλήρωση του παραλιακού ξενώνα, στη δημιουργία νέας Τράπεζας, στην αναστήλωση και επισκευή της ανατολικής και της βορειοανατολικής κόρδας. Επίσης το 1996 πραγματοποίησε συντήρηση κειμηλίων και το 1999 χειρόγραφων κωδίκων.
(τηλ. +30 23770 23796)
Βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά του Αγίου Όρους, χτισμένο σε τοποθεσία δίπλα στη θάλασσα, σε ξέφωτο που περικλείεται από δασωμένα βουνά. Σε αυτό οφείλεται κατά πάσα πιθανότητα και η ονομασία της μονής, όπως επίσης και η κατ΄ επανάληψη άλωση της μονής από τους πειρατές. Η μονή υπέφερε επίσης πολύ από τον τουρκικό στρατό, ο οποίος είχε εγκατασταθεί στη μονή στη διάρκεια της επανάστασης του 1821.
Κατέχει την δέκατη όγδοη θέση μεταξύ των μονών του Αγίου Όρους, κατοικείται από 42 μοναχούς (1990) και ακολουθεί το κοινοβιακό σύστημα διαβίωσης. Θεωρείται η πιο αυστηρή μονή του Αγίου Όρους.
Το καθολικό της μονής χτίστηκε την πρώτη δεκαετία του 19ου αι. και τοιχογραφήθηκε μερικά χρόνια αργότερα. Στη μονή υπάρχουν 15 παρεκκλήσια.
Στη βιβλιοθήκη φυλάσσονται 372 χειρόγραφοι κώδικες και 8000 έντυπα βιβλία.
(τηλ. +30 23770 23252)
Βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του Αγίου Όρους. Η μονή, γνωστή και ως ρωσικό μοναστήρι, χτίστηκε στη σημερινή της θέση το 1765, ενώ το αρχικό χτίσμα χρονολογείται από τις αρχές του 11ου αι.
Η αποπεράτωση της σημερινής μονής έγινε τις δυο πρώτες δεκαετίες του 19ου αι. με την χρηματική συνδρομή του ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Σκαρλάτου Καλλιμάχη. Οι -Ρώσοι- μοναχοί το 1895 ανέρχονταν σε 1.000 άτομα και το 1903 σε 1.446. Σήμερα στη μονή διαμένουν 40 μοναχοί (2000).
Κατέχει την δέκατη ένατη θέση στη σειρά των ιερών μονών του Αγίου Όρους και λειτουργεί με κοινοβιακό καθεστώς. Στη μονή υπάγονται κάποια κελιά και η βουλγαρική σκήτη της Μπογκορόντιτσας.
Η μονή είναι χτισμένη με την αρχιτεκτονική μικρής πολιτείας με πολυώροφες οικοδομές και πολλούς τρούλους. Η τράπεζα της μονής έχει χωρητικότητα 1.000 μοναχών, ενώ μέχρι το 1968 λειτουργούσε ένας μεγάλος ξενώνας, που καταστράφηκε από πυρκαϊά.
Το καθολικό της μονής χτίστηκε στο διάστημα 1812-1821, είναι αφιερωμένο στον Άγιο Παντελεήμονα και έχει παρόμοια αρχιτεκτονική με τα καθολικά των υπόλοιπων μονών του Άγιου Όρους. Εκτός από το καθολικό υπάρχουν στη μονή και πολλά παρεκκλήσια.
Η μονή διαθέτει πλούσια βιβλιοθήκη, που στεγάζεται σε ανεξάρτητο οικοδόμημα, περιλαμβάνει 1.320 ελληνικούς χειρόγραφους κώδικες και 600 σλαβικούς και 25.000 έντυπα βιβλία.
Η μονή Παντελεήμονος λόγω της μεγάλης έκτασης των κτιρίων τους και της έλλειψης αρκετών μοναχών το β΄ μισό του 20ου αι. είχε μεγάλες ανάγκες επισκευών. Μάλιστα κάποια κτίρια είχαν καταρρεύσει τελείως είτε από την εγκατάλειψη είτε από πυρκαγιές. Με ενέργειες του ΚΕΔΑΚ πραγματοποιήθηκαν εργασίες επισκευής και αποκατάστασης σε όλους τους ναούς της μονής (καθολικό, Αγία Σκέπη, Άγιος Μητροφάνης, Άγιοι Μοσχοβίτες και Μεταμόρφωση), επισκευάστηκε η νότια πτέρυγα και η όψη της βόρειας πτέρυγας, ανακαινίστηκε η Τράπεζα και δημιουργήθηκαν νέα μαγειρεία, ενώ ενισχύθηκε η ανάρτηση της μεγάλης καμπάνας της μονής, της δεύτερης μεγαλύτερης καμπάνας στον κόσμο.
(τηλ. +30 23770 23228)
Βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά της χερσονήσου του Άθω, σε υψόμετρο 200 μ. μέσα σε δασωμένη περιοχή. Η μονή ιδρύθηκε το 10ο αι. από το μοναχό Κωνσταμονίτη. Στην ανάπτυξη της μονής βοήθησαν Βυζαντινοί αυτοκράτορες και Σέρβοι βασιλείς, όπως και η Βασιλική Κονταξή η γυναίκα του Αλή Πασά.
Κατέχει την εικοστή θέση μεταξύ των μονών του Αγίου Όρους, κατοικείται από 30 μοναχούς (1990) και ακολουθεί το κοινοβιακό σύστημα διαβίωσης.
Το καθολικό της μονής είναι αφιερωμένο στον πρωτομάρτυρα Στέφανο, ενώ υπάρχουν και άλλα οκτώ παρεκκλήσια. Στη βιβλιοθήκη φυλάσσονται 100 κώδικες, ενώ στο εικονοφυλάκιο της μονής η εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας Αντιφωνήτριας και η εικόνα του Αγίου Στεφάνου.
1. Αντώνης Ιορδάνογλου, «Άγιον Όρος, Το περιβόλι της Παναγίας», Αθήνα
2000, Εκδόσεις ROAD, ΙSBN 960-8481-46-5
Σύντομος και πολύ πρόσφατος οδηγός για το Άγιον Όρος. Πολλές πληροφορίες για την
μετάβαση και την διαμονή για τον ταξιδιώτη που θα επισκεφθεί για πρώτη φορά τον
Αθω, αρκετές πληροφορίες για τις μονές, ελάχιστες για τις σκήτες. Φωτογραφίες λίγες
και μικρές σε μέγεθος.
2. Τράμλερ Γκέλχαρντ, «Άθως-Το Άγιον Όρος», Αθήνα 1994, Εκδόσεις ΑΔΑΜ,
ISBN 960-7188-58-6
Ένα εξαιρετικό λεύκωμα για το Άγιον Όρος. Πολλές καλλιτεχνικές φωτογραφίες, κείμενα
μικρά σε μέγεθος, αλλά πολύ περιεκτικά σε πληροφορίες.
3. Σωτήρης Καδάς, «Το Άγιον Όρος», Αθήνα 1991, Εκδοτική Αθηνών, ISBN 960-213-199-3
Ο πρώτος και κλασικός πλέον οδηγός για το Άγιον Όρος. Εκτενή κείμενα με πολλές πληροφορίες
κυρίως για την ιστορία, την αρχιτεκτονική και την ζωγραφική στο Όρος, αλλά με λίγες
χρήσιμες πληροφορίες για τον επισκέπτη. Φωτογραφικά χρήζει ανανέωσης.
4. Γιώργος Θεοτοκάς, «Ταξίδι στη Μέση Ανατολή και στο Άγιον Όρος», Αθήνα,
Εκδόσεις Εστία, ISBN 960-05-0575-6
Οι εντυπώσεις του λογοτέχνη Γιώργου Θεοτοκά από το ταξίδι του στους Αγίους Τόπους
και στο Άγιον Όρος στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Πολλές πληροφορίες για τις
μονές και τους μοναχούς, αλλά και σκέψεις και μεταφυσικές αναζητήσεις του συγγραφέα.
Συστήνεται ανεπιφύλακτα!
5. Ζαχαρίας Παπαντωνίου, «Το Άγιον Όρος», Αθήνα, Εκδόσεις Εστία, ISBN
960-05-0736-8
Εντυπώσεις του λογοτέχνη από το ταξίδι του στο Άγιον Όρος στη δεκαετία του 1920.
Αξίζει να διαβαστεί μαζί με το αντίστοιχο του Θεοτοκά. Ιδιες εντυπώσεις καταλήγουν
σε διαφορετικά συμπεράσματα.
6. Μοναχός Γαβριήλ Φιλοθεΐτης, «Άγιον Όρος, Ματιές», ISBN 960-85453-2-3
Πολύ καλό φωτογραφικό λεύκωμα με πολλές σπάνιες μαυρόασπρες φωτογραφίες από την
ζωή των μοναχών στον Αθω.
7. Θεόδωρος Ιωαννίδης, «Άθως ο αλιερκής», Αθήνα 1999, REPROTIME
Διήγημα για τον Άθω με πολλές πληροφορίες για το παρόν και για το ένδοξο και αμαρτωλό
παρελθόν του Αγίου Όρους. Περιέχει πολλές φωτογραφίες των μονών και των εξαρτημάτων
τους από αέρα και θάλασσα.
8. Μ. Βασιλάκη, Μ. Ταβλάκης, Ε. Τσιγαρίδας, «Εικόνες Ιεράς Μονής Αγίου Παύλου»,
Άγιον Όρος 1998, Έκδοση ιδιωτική
Μνημειώδης έκδοση μεγάλου σχήματος με άριστες φωτογραφίες των εικόνων της μονής
και περιγραφή τους από κορυφαίους Έλληνες επιστήμονες.
9. Σρετέν Πέτκοβιτς, «Εικόνες Ιεράς Μονής Χιλανδαρίου», Άγιον Όρος 1997,
Εκδοση Ιεράς Μονής Χιλανδαρίου, ISBN 960-86063-1-4
Πρόκειται για ένα ακόμη πολύτιμο αφιέρωμα στις εικόνες που φυλάσσονται στην Ιερά
Μονή Χιλανδαρίου. Πολύ καλές φωτογραφίες του Σλάβομιρ Ματέιτς και επεξηγηματικά
κείμενα του Σρετέν Πέτκοβιτς.
10. «Εικόνες Ιεράς Μονής Παντοκράτορος», Άγιον Όρος 1998, Εκδοση ιδιωτική,
ISBN 960-86258-0-7
Πολύ προσεγμένη έκδοση με φωτογραφίες και επεξηγηματικά σχόλια για τα 150 σημαντικότερα
κειμήλια της μονής από όλες τις φάσεις της μακρόχρονης ιστορίας της.
11. «Άγιον Όρος», Θεσσαλονίκη 1994, Εκδόσεις Ρέκος, ISBN 960-7167-31-7
Καλός ταξιδιωτικός οδηγός που απευθύνεται κυρίως στον περιηγητή και όχι στον επιστήμονα.
Σύντομα κείμενα και αρκετές φωτογραφίες των μονών και των σκητών του Αγίου Όρους.
12. «Το Άγιον Όρος, μια χιλιετία ορθόδοξης πνευματικότητας και τέχνης»,
Αθήνα 1999, Εκδόσεις Καρακώτσογλου, ISBN 960-7927-07-9
Νέος πολυσέλιδος οδηγός σε μεγάλο σχήμα με εξαιρετικές έγχρωμες φωτογραφίες, αυθεντικούς
χάρτες και επεξηγηματικά κείμενα. Περιγράφει τις μονές, αλλά ταυτόχρονα παρουσιάζει
την αρχιτεκτονική, την τέχνη, και την μοναστική ζωή στον Αθω.
13. Γ. Στόκινγκερ-Ρ.Στρίπελμαν, «Άθως. Οι μοναχοί του Αγίου Όρους», Αθήνα
1997, Εκδόσεις Καστανιώτης, ISBN 960-03-1816-6
Φωτογραφικό άλμπουμ με μαυρόασπρες φωτογραφίες που αποτυπώνουν σκηνές από την καθημερινή
ζωή των μοναχών του Αγίου Όρους
14. Διονυσία Παπαχρυσάνθου, «Ο αθωνικός μοναχισμός, αρχές και οργάνωση»,
Αθήνα 1992, Εκδόσεις Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τράπεζας, ISBN 960-250-057-3
Πολύ καλό βιβλίο που προσπαθεί να μυήσει τους αναγνώστες στις αρχές, το πνεύμα και
την οργάνωση του μοναχισμού στο Άγιον Όρος, όπως θεσπίστηκαν από τον Άγιο Αθανάσιο
τον Αθωνίτη και όπως μετεξελίχθηκαν με το πέρασμα των αιώνων.
15. Αιμίλιος Ταχιάος, «Τα θαυμαστά μοναστήρια του Αγίου Όρους Άθω», Θεσσαλονίκη
1998, Εκδόσεις Reprotime
Ένα λεύκωμα που ξεφύγει από τα συνηθισμένα φωτογραφικά άλμπουμ για το Άγιον Όρος.
Εδώ, η ιστορία του Αθω, παρουσιάζεται μέσα από τα σχέδια σε ξύλο, του μοναχού, Βασίλειου
Γρηγόροβιτς Μπάρτσκι, ο οποίος περιηγήθηκε το Άγιον Όρος το 1744, και φιλοτέχνησε
τα έργα αυτά.