Οἱ Ἅγιοι, σχολιάζει ὁ λόγιος μοναχὸς Θεόκλητος Διονυσιάτης, εἶναι αὐτοὶ ποὺ διήνυσαν τὸ μακρύτερο δρόμο, ἀπὸ τὴ γῆ στὸν οὐρανό. Αὐτοὶ ποὺ πάλεψαν μὲ τοὺς ἀόρατους ἐχθροὺς καὶ τοὺς νίκησαν, αὐτοὶ ποὺ ἀντέστρεψαν μέσα τους τὸν ἐμπαθῆ ρυθμὸ τῆς ψυχῆς, ἔγιναν ταπεινοὶ καὶ πρᾶοι, σκηνώματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, θεοὶ κατὰ χάριν. Θεὸς κατὰ χάριν εἶναι καὶ ὁ παγκόσμιος Ἅγιος καὶ Διδάσκαλος τῆς Ἐκκλησίας, ὁ ἅγιος Νεκτάριος, ὁ θαυματουργὸς Ἐπίσκοπος Πενταπόλεως.
Ἰδιαίτερα σήμερα, σὲ μιὰ ἐποχὴ ἔντονα ὑλιστική, ἀνθρωποκεντρική, ἀντιπνευματική, ὁ θεόσοφος Ἱεράρχης, ἔχοντας ὡς πρότυπο τὸ Χριστό, νηστεύοντας, ἀγρυπνώντας καὶ θέτοντας τὸ θέλημά του κάτω ἀπὸ τὸ θεῖο Θέλημα, δίδει τὸν ἀληθινὸ προσανατολισμὸ τοῦ ἀνθρώπου· «Μόνον τὸ ἀγαθὸν ἐμελέτησα καθ᾿ ὅλην τὴν ζωήν μου καὶ αὐτοῦ ἐραστὴς καὶ ἐργάτης ἐγενόμην».
Ἔκθαμβο ἀφήνει τὸ μελετητὴ τοῦ βίου του ἡ ἀμνησικακία τοῦ ἀνεξίκακου Ἁγίου· δέχεται τὸν ἄδικο διωγμό του ἀπὸ τὴν Ἀλεξάνδρεια μὲ μακροθυμία, συνεχίζοντας νὰ ἐπικοινωνεῖ μὲ τὸ διώκτη του Πατριάρχη Σωφρόνιο, ἀποστέλλοντάς του τὰ βιβλία του καὶ γράφοντας γιὰ ὅσους τὸν πίκραναν· «Ἐγὼ ἤδη ἀφήκα πάντα καὶ δέομαι ὑπὲρ τῶν ἁμαρτησάντων εἰς ἐμέ», διδάσκοντάς μας πρακτικὰ πῶς νὰ σηκώνουμε τὸ σταυρὸ τῶν θλίψεων. Σῴζεται δὲ καὶ μία θαυμάσια ἐπιστολή του γιὰ τὴν παιδαγωγικὴ καὶ πνευματικὴ ἀξία τῶν θλίψεων πρὸς τὸν ἐνάρετο Γέροντα Δανιὴλ Κατουνακιώτη.
Γιὰ τοὺς ἁπανταχοῦ τῆς γῆς ἐραστὲς τοῦ πλούτου καὶ τῆς δόξας, ἡ ἀκτημοσύνη καὶ ἡ κατὰ Χριστὸν πενία τοῦ Ἁγίου ἀποτελοῦν σκάνδαλο. Ἄνθρωπος τοῦ «εἶναι» καὶ ὄχι τοῦ «ἔχειν», πάντοτε εὐχαριστεῖ τὸ Θεὸ γιὰ τὴν πτωχεία του, ἡ δὲ ἐλεημοσύνη του εἶναι παροιμιώδης. Τίποτε δὲν κρατᾷ γιὰ τὸν ἑαυτό του. Ὅλα τὰ μοιράζει, τὰ λίγα χρήματά του, τὰ ράσα του, τὰ παπούτσια του. Ἡ δὲ ἐργασία του στὸ μοναστήρι τῆς Αἴγινας (κατασκευὴ λάσπης γιὰ τὸ χτίσιμο τῆς Μονῆς) γίνεται κάποτε αἰτία νὰ δεχθεῖ τὴν παρατήρηση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν ὅτι τάχα ὑποβιβάζει τὸ ἀξίωμα τῆς ἀρχιερωσύνης. Ὁ ἁγιώτατος Πατέρας οὔτε γιὰ τὰ γεράματά του δὲν ἀγωνιᾶ καὶ πεθαίνει φτωχότατος στὸ θάλαμο ἑνὸς νοσοκομείου γιὰ ἀπόρους.
Ἕνα μικρὸ «δεῖγμα γραφῆς» ἀξίζει νὰ προσεγγίσουμε ἀπὸ τὰ πάμπολλα ἱστορικά, ἠθικά, δογματικά, ἑρμηνευτικά, ὑμνολογικά, κηρυκτικὰ κ.ἄ. συγγράματά του. Ὡς ὑποστηρικτὴς τῆς γνήσιας ὀρθοδόξου ἑλληνικῆς παιδείας, τονίζει στοὺς συγχρόνους του· «Θρησκεία χωρὶς παιδεία ὁδηγεῖ στὴ δεισιδαιμονία, ἐνῶ παιδεία χωρὶς θρησκεία ὁδηγεῖ στὴν ἀσέβεια καὶ τὴν ἀθεΐα».
Ὑπεραγαπώντας τοὺς μαθητές του στὴ Ριζάρειο Σχολή, ὅπου ὑπηρέτησε ἐπὶ ἀρκετὰ ἔτη ὡς Διευθυντής, εἶναι ἕνα διαχρονικὸ πρότυπο ὀρθοδόξου χριστιανικοῦ ἤθους, ποὺ διδάσκει τοὺς ἐφήβους κάθε ἐποχῆς· «Ἡ ἀρετὴ εἶναι κόσμος (στολίδι) τῆς νεότητος».
Τέλος, ὁ βαρύτατα πληγωμένος ἀπὸ τὴ βαυαρικὴ προτεσταντικὴ λαίλαπα ὀρθόδοξος Μοναχισμὸς βρίσκει στὸ πρόσωπο τοῦ θεοσόφου Ἱεράρχου τὸν ἀνανεωτῆ καὶ Πατέρα του. Οἱ ἐπιστολές του πρὸς τὴ γυναικεία ἀδελφότητα τῆς Ἱ. Μονῆς Ἁγίας Τριάδος Αἰγίνης ἀποκαλύπτουν ἕνα γνήσιο ὁδηγὸ τοῦ μοναχικοῦ βίου, ποὺ διατηρεῖ καὶ συγκρατεῖ καὶ σήμερα τὸ Μοναχισμὸ στὸ ὕψος τῆς ὀρθοδόξου ἡσυχαστικῆς παραδόσεως.
Τὸν μεγάλο τοῦτο διακριτικό, νηπτικὸ καὶ θαυματουργὸ Πατέρα τῆς Ἐκκλησίας μας εὐγνωμόνως γιὰ ὅλα εὐχαριστοῦμε καὶ τὸν παρακαλοῦμε, ὡς ἔμπειρος ἰατρὸς καὶ διδάσκαλος, ὡς κανὼν ἀρετῆς καὶ πίστεως, ὡς πρεσβευτὴς μὲ παρρησία πρὸς τὸ Θεό, νὰ μεσιτεύει ὑπὲρ τοῦ σύμπαντος κόσμου καὶ τῆς σωτηρίας κάθε χριστιανοῦ. Ἀμήν.