Τί καλεῖται κόσμος;
- Κόσμος καλεῖται τὸ σύνολον τῆς δημιουργίας, ἕνεκα τῆς τάξεως καὶ ἁρμονίας τῆς ἐπικρατούσης ἐν αὐτῇ. Διαιρεῖται δὲ ἡ δημιουργία εἰς τὸν ὁρατὸν καὶ τὸν ἀόρατον κόσμον, καὶ ὁρατὸς μὲν κόσμος ἐστὶν ἡ ἔνυλος φύσις· ἀόρατος δὲ κόσμος ἐστὶν ἡ ἄϋλος φύσις, ἤτοι οἱ ἄγγελοι καὶ ἡ ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου (1).
Τί διδάσκει ἡ Ἐκκλησία περὶ τῆς δημιουργίας τοῦ κόσμου;
- Ὅτι ὁ Θεὸς (2) ἔκτισε τὸν κόσμον εἰς ἓξ ἡμέρας (3) ἐκ τοῦ μηδενὸς (4) ἐξ ὑπερβολῆς τῆς αὐτοῦ ἀγαθότητας καὶ βουλήσεως (5) καὶ μόνῳ τῷ λόγῳ (6), ἐπειδὴ εἶπε καὶ ἐγένετο· ὥστε ὁ κόσμος ἐστὶν ἔργον μόνης τῆς θείας δυνάμεως καὶ σοφίας (7).
Εἰς πόσον χρόνον λέγει ἡ Ἁγ. Γραφὴ ὅτι ἔκτισεν ὁ Θεὸς τὸν κόσμον;
- Ἡ Π. Δ. λέγει, ὅτι ὁ Θεὸς ἔκτισε τὸν κόσμον εἰς ἓξ ἡμέρας (Γεν. κεφ. α´), ὅτι τὴν μὲν πρώτην ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν. Ἡ δὲ γῆ ἦν ἀόρατος καὶ ἀκατασκεύαστος καὶ πνεῦμα Θεοῦ ἐπεφέρετο ἐπάνω τοῦ ὕδατος, καὶ εἶπεν ὁ Θεὸς «Γενηθήτω φῶς καὶ ἐγένετο φῶς». Τὴν δὲ δεύτερον τὸ στερέωμα ἤτοι τὸ ἔκταμα τοῦ οὐρανοῦ «καὶ ἐκάλεσεν ὁ Θεὸς τὸ στερέωμα οὐρανόν» (Γεν. α´ 14). Τὴν τρίτην διεχώρισεν ὁ Θεὸς τὰ ὕδατα εἰς συναγωγὴν μίαν καὶ ὤφθη ἡ ξηρά, ἥτις ἐβλάστησε τὰ φυτὰ καὶ τὰ δένδρα. Τὴν δὲ τετάρτην ἔκτισε τὸν ἥλιον, τὴν σελήνην καὶ τοὺς ἀστέρας (8). Τὴν πέμπτην ἔκτισε τοὺς ἰχθύας τῆς θαλάσσης καὶ τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ καὶ πᾶσαν ψυχὴν ζῴων ἑρπετῶν κατὰ γένος αὐτῶν. Τὴν δὲ ἕκτην τὰ τετράποδα καὶ τὰ ἑρπετὰ καὶ τὰ θηρία τῆς γῆς κατὰ γένος. Μετὰ δὲ τὴν δημιουργίαν ὑλῶν ὁ Θεὸς ἔπλασε τὸν ἄνθρωπον. (9)
Τί λέγει ἡ ἁγία Γραφὴ περὶ τῆς δημιουργίας;
- Ὅτι τὰ πάντα ἐποίησεν ὁ Θεὸς καλὰ λίαν.
Ποῦ ἔθετο ὁ Θεὸς τὸν Ἀδὰμ καὶ τὴν Εὔαν;
- Ἐν τῷ παραδείσῳ. (ἰδὲ σημ. παραρτ. Ια.)
(1) Ὁ Δαμασκηνὸς λέγει τὰ ἑξῆς- «ὁ Θεὸς ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παράγει καὶ δημιουργεῖ τὰ σύμπαντα, ἀόρατά τε καὶ ὁρατὰ καὶ τὸν ἐς ἀοράτου καὶ ὁρατοῦ συγκείμενον ἄνθρωπον». (Ἔκδ. Ὀρθ. Πίστ. βιβλ. β´, κεφ. ιζ´).
(2) Γεν. α´ 1, ψαλμ. ρμε´ 5, 6, Ἡσαΐ. β´ 5 με´ 18. Ἱερεμ. θ´ 12, Μάρκ. ιγ´, Πραξ. δ´ 24, Ιζ´, 24, Ἀποκάλ. ι´ 6, Ιδ´ 7, Ἑβρ. γ´ 4. Ρωμ. α´ 19, Α´ Κορ. ια´ 12, Ἐφεσ. γ´ 9, Δαμασκ. ἔκθ. πίστ. α´ 3. August Confess. XI. 4 de civ. Dei XI, 4.
(3) Γεν. α´ 1, Ψαλμ. ιζ´ 5, πη´ 2, ρα´ 26, Μάρκ. α´ 6, Ἰωάν. α´ 1, Ἐφεσ. α´ 34, Κολ. α´ 17, Ἑβρ. α´ 2, Ἀθηναγόρ. πρεσβ. Ιζ´. Κυριλλ. Ἀλεξανδρείας εἰς Ἰωάν.ζ´, August Confess. XI. 4 XII. 15, Confess. XI. 10.
(4) Β´ Μακκαβ. ζ´ 28, Ἰωάν. α´ 3, Ρωμ. δ´ 17, Ἑβρ. ια´ 3, Τατιαν. πρὸς Ἕλλην ε´, Ἀθηναγ. πρεσβ. δ´ ιε´, ιθ´, Εἰρην, adv.Haer Ιiν 10, IV. 20. ΤertullΙ. De praescript haeret. 13, Ἐφραὶμ ὁ Σύρ. εἰς Γένεσ. α´ 1, Χρυσόστ. εἰς Γένεσ. ὅμ. β´, Lactant. Divin insit. II. 9. Οἱ περὶ τὸν Ἑρμογένη ἐδόξαζον, ὅτι ὁ κόσμος ἐκτίσθη ἐκ τῆς ὕλης προϋπαρχούσης αἰωνίως (Τertull. Adv. Hermogenem II, Εὐσέβ. ἐκκλ. ἱστορ. ε´ 21). Σίμων δὲ ὁ Μάγος, Μένανδρος, Βασιλείδης, Καρποκράτης καὶ ἄλλοι ἐδίδασκον, ὅτι ἐκ τῆς προαιωνίου ταύτης ὕλης διέπλασαν τὸν κόσμον οἱ ἄγγελοι (Τertull.de praescr. haeret 46, Εἰρην. κατὰ αἱρ. α´ 24, Εὐσεβ. ἐκκλ. ἱστ. δ´ 7, ὁ Κήρινθος, ὅτι ὁ κόσμος ἐπλάσθη ὑπὸ κατωτέρας δυνάμεως ἐν ἀγνοίᾳ τοῦ Θεοῦ (Εἰρην. adv.Haer. III. 11, August .Haer. 8), οὁ Ὀφίται, Μανιχαίοι καὶ Πρισκιλλιανοί, ὅτι ἐπλάσθη ὑπὸ τοῦ δαίμονος. Ὁ Ὠριγένης ἐθεώρει τὸν κόσμον ὡς συνέπειαν ἀναγκαίαν καὶ ἀναπόφευκτον αὐτῆς τῆς παντοδυναμίας τοῦ Θεοῦ, ὅθεν καὶ ἔλεγεν αὐτὸν προαιώνιον. Ἅπασαι αὐταὶ αἱ κακοδοξίαι κατεδικάσθησαν ἔκπαλαι ὑπὸ τῆς ἐκκλησίας. Ἀλλὰ καὶ κατὰ τοὺς μέσους αἰῶνας ἀνεφάνησαν οἱ Παυλικιανοὶ καὶ οἱ Βογόμιλοι, ἀποδιδόντες τὴν δημιουργίαν τοῦ κόσμου εἰς τὸν δαίμονα ἢ Σαταναὴλ (Φώτιος κατὰ Μανιχ. β´ 5, Εὐθύμ. Ζιγαβην. πανοπλ. κζ´).
(5) Ψαλμ. ργ´ 11, ρλδ´ 6, Ἀποκ. δ´ 11, Εἰρ. Haer.II. 1. Θεοδώρ. ἀπορ. Γενεσ. γ´, Δαμασκην. ἐκθ. β´ 2.
(6) Γεν. α´ 3, 6.7,9, Ψαλμ. ρμζ´ 5, Ἀποκ. α´ 11, Ἱερεμ. λβ´ 17, Κλήμ.
(7) Ψαλμ. ρλδ´ 5, παροιμ. γ´ 19, η´ 23 -30, Ἱερεμ. ι´ 12, Εἰρην. Adv haer II. 2, Ὠριγ. περὶ ἀρχῶν α´ 2, Εὐσέβ. Εὐαγγ. προπαρ. ια´ 10, Κύριλλ. Ἀλεξ. εἰς Ἰώ. ιζ´ Δαμασκ. ἐκθ. ὀρθ. πίστ. α´ 9.
(8) Ὁ Δαμασκηνὸς λέγει· «Τοῖς φωστῆρσι τούτοις τὸ πρωτόκτιστον φῶς ὁ δημιουργὸς ἐναπέθετο, οὐχ ὡς ἀπορῶν ἄλλου φωτός, ἀλλ᾿ ἵνα μὴ ἀργὸν ἐκεῖνο μείνῃ τὸ φῶς. Φωστὴρ γάρ ἐστιν οὐκ αὐτὸ τὸ φῶς, ἀλλὰ φωτὸς δοχεῖον». (Ἔκθεσ. Ὀρθ. Πίστ. β´ κβ´).
(9) Πολλοί, καὶ πάλαι (οἷον οἱ γνωστικοί, οἱ Μανιχαίοι, οἱ περὶ τὸν Μαρκίωνα κ.λπ.) καὶ νῦν, ἐθεώρουν τὸν κόσμον ὡς ἄκρως ἀτελῆ καὶ πλήρη ἐλλείψεων καὶ κακῶν, καὶ ἀπέδιδαν τὴν αἰτίαν τούτου ἢ εἰς τὸν Θεὸν ἢ εἰς ἄλλην τινὰ ἀντίθετον καὶ ἀντίπαλον ἀρχὴν τοῦ κακοῦ· δόξα, ἣν κατεδίκασεν ἀείποτε ἡ Ἐκκλησία. Ἄλλοι πάλιν ἐθεώρησαν καὶ θεωροῦσι τὸν κόσμον τόσον καλὸν καὶ τέλειον, ὥστε λησμονοῦντες καὶ ἀρνούμενοι τὸν Κτίστην θεοποιοῦσι τὴν κτίσιν, καὶ μάλιστα τὴν ὑλικήν. Ἀμφότερα τὰ ἀντίθετα ταῦτα ἄκρα εἰσὶν ἐσφαλμένα, διὸ ὁ ὀρθόδοξος χριστιανὸς ὀφείλει ν᾿ ἀποπτύῃ ἐξ ἴσου τὰς βλασφημίας ἀμφοτέρων τῶν ὑλοφρόνων (materialistes) καὶ τῶν ψευδοπνευματοφρόνων (Pseudospiritualistes). Πρβλ. Ι. Χρυσόστ. εἰς τὴν β´ πρὸς Κορ. ὁμ. ια´.