Ἡ ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ὁμολογεῖ ὅτι ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος ἦν πρὸ τόκου παρθένος, καὶ ἐν τόκῳ παρθένος, καὶ μετὰ τόκον πάλιν παρθένος διέμεινε, φυλάξασα ἀλώβητον τὴν ἑαυτῆς παρθενίαν. (Ὁμολογία Ὀρθοδόξου πίστεως ἐν ἐρωταποκρίσει λθ´).
Ὁ προφήτης Ἡσαΐας, ὁ προφητεύσας τὴν ἐκ παρθένου γέννησιν τοῦ Σωτῆρος, παρθένον τὴν μητέρα τοῦ Ἐμμανουήλ ὠνόμασεν· «Ἰδού ἡ Παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέσει τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ». (Ἡσ. ζ´. 14). Τοῦτο δέ δηλοῖ οὐ μόνον τὴν πρὸ τόκου παρθένον, ἀλλά καὶ τὴν ἐν τόκῳ καὶ τὴν μετὰ τόκον παρθένον, διότι ἡ παρθένος ἔμελλε νὰ ἀναδειχθῇ μήτηρ τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ὃν θὰ ἐκυοφόρει, θὰ ἐγαλακτοτρόφει καὶ θὰ ἀνέτρεφε κατὰ τὴν βρεφικὴν καὶ παιδικήν αὐτοῦ ἡλικίαν. Ἡ παρθένος ἀνεδείχθη μήτηρ τοῦ Ἐμμανουήλ οὐχὶ μόνον διὰ τὸν χρόνον τῆς κυήσεως, ἀλλά διὰ τὸ διηνεκές. Κατά τὸν προφήτην ὁ Θεὸς παρθένον, ἤτοι ἐλευθέραν παντὸς συζυγικοῦ δεσμοῦ ἐξελέξατο, καὶ πρὸς οὐδένα ὑποχρεωμένην. Τοῦτο δηλοῖ καὶ ἡ λέξις ἁελμάχ, ὡς μαρτυρεῖται καὶ ἐκ τοῦ βιβλίου τῆς Γενέσ. κεφ. κδ´, 43, ἔνθα ἡ παρθένος Ρεβέκκα καλεῖται ἁελμάχ, καὶ ἐκ τοῦ βιβλίου τῶν ψαλμῶν (ἐν ψαλμῷ ξζ´. ἑβδμ. ἢ ξη´. Ἑβραϊκ.), ἔνθ᾿ αἱ τυμπανίστριαι νεάνιδες καλοῦνται ἁελμόθ, ἤτοι αἱ παρθένοι. Ἐπίσης καὶ εἰς τὸ Ἆσμα τῶν Ἀσμάτων κεφ. Α´. στίχ. 3 φέρεται κατὰ τούς ἑβδομήκοντα «διὰ τοῦτο νεάνιδες ἠγάπησάν σε»· τὸ δέ ἑβραϊκόν ἔχει ἁελμόθ, ἤτοι παρθένοι ἠγάπησάν σε. Βεβαίως ἐνταῦθα οὐ περὶ ἐγγάμων ἢ μεμνηστευμένων πρόκειται· ὅτι δὲ περὶ παρθένων πρόκειται, τοῦτο εἶναι εὔδηλον καὶ οὐδεὶς δύναται νὰ τὸ ἀρνηθῇ. Ὥστε ὁ προφήτης προλέγων τὴν ἐκ παρθένου γέννησιν τοῦ Ἐμμανουήλ, θεωρεῖ τὴν παρθενίαν ἀπηλλαγμένην πάσης πρός τινας ὑποχρεώσεως. Ἐκ τῆς προφητείας δηλοῦται ὅτι ἡ παρθένος αὕτη ἦν προορισμένη πρὸ αἰώνων καὶ ἐκλελεγμένη ἐκ πασῶν τῶν γενεῶν, ὅπως γίνῃ μήτηρ τοῦ Θεοῦ. Ὥστε ἡ παρθένος ἡ μήτηρ τοῦ Ἐμμανουήλ ὡς ἐκλελεγμένη ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, μόνῳ τῷ Θεῷ ἀνῆκε καὶ οὐδενὶ ἑτέρῳ· ἐάν δέ ὁ Θεὸς πρὸς ἐξυπηρέτησιν τῆς θείας βουλῆς ἔδωκεν αὐτῇ τὸν Ἰωσὴφ ὡς μνηστῆρα, ὁ δεσμὸς οὗτος ἦν ὅλως πνευματικοῦ χαρακτῆρος καὶ οὐδέν παρεῖχε δικαίωμα συζυγίας τῷ Ἰωσήφ. Τοῦτο ἐδηλώθη σαφῶς ὑπὸ τοῦ Ἀρχαγγέλου τῷ Ἰωσήφ, ὅστις ἐπιγνοὺς τῆς θείας οἰκονομίας τὸ μυστήριον, ἐδείχθη πρόθυμος ὑπηρέτης τῆς θείας βουλῆς. Οὐκ ἄρα ὁ Θεὸς τὴν μνηστὴν τοῦ Ἰωσὴφ ἐξελέξατο ὡς μητέρα τοῦ Ἐμμανουήλ, ἀλλά τὴν προεκλελεγμένην ἤδη ἐκ πασῶν τῶν γενεῶν ἐνεπιστεύθη τῷ Ἰωσὴφ πρὸς ἀμοιβὴν τῆς αὐτοῦ ἀρετῆς· διότι πάντως ὁ Ἰωσὴφ ἦτον ἐκλελεγμένος μεταξύ ἁπάντων τῶν Ἰουδαίων.
Κατά ταῦτα ἡ ἁγία Παρθένος προωρίσθη νὰ ἀναδειχθῇ μήτηρ τοῦ Ἐμμανουήλ. Ὡς τοιαύτη δέ ἔδει νὰ ᾖ μήτηρ τοῦ Ἐμμανουήλ εἰς τὸ διηνεκές· διότι ἀφοῦ πρὸς τοῦτο προωρίσθη, χρεών ἦν νὰ ἀφοσιωθῇ ὅλῃ ψυχῇ καὶ καρδίᾳ τῷ ὑψηλῷ αὑτῆς προορισμῷ, καὶ οὗτος μόνος νὰ ᾖ ἡ ἀδιάλειπτος αὐτῆς μέριμνα καὶ φροντίς, τὸ μόνον μέλημα, καὶ ἡ ἄπαυτος μελέτη· διότι ἀληθῶς πᾶσα ἑτέρα φροντὶς ἢ μέριμνα, ἢ πᾶν ἕτερον μέλημα καὶ ἑτέρα μελέτη καὶ ἀπασχόλησις, ὡς ἀποσπῶσα αὐτὴν τοῦ ὑψηλοῦ αὐτῆς προορισμοῦ καὶ τῆς ἁγίας αὐτῆς ἀποστολῆς θά ἐδείκνυον αὐτὴν ἐστερημένην τῆς πρωτίστης ἀρετῆς τῆς συναισθήσεως τοῦ ὑψίστου αὐτῆς καθήκοντος καὶ τῆς μετ᾿ αὐταπαρνήσεως τελείας πληρώσεως αὐτοῦ. Ἡ ἁγία παρθένος ὡς μήτηρ τοῦ Ἐμμανουὴλ δὲν ἠδύνατο νὰ ἀναλάβῃ τὴν ὑποχρέωσιν νὰ γίνῃ μήτηρ ἄλλων τέκνων. Πρῶτον διότι ἡ μητρικὴ στοργὴ πρὸς τὸ θεῖον τέκνον, ἡ εὐλάβεια πρὸς αὐτό, ἡ ἀφοσίωσις καὶ ἡ λατρεία πρὸς αὐτό, τὸ θεῖον πῦρ τὸ διαφλέξαν τὴν καρδίαν αὐτῆς καὶ ἐκπυρακτῶσαν αὐτήν, τὸ πληρῶσαν αὐτὴν τοῦ τελείου ἀγαθοῦ, τὸ μηδεμίαν θέσιν καταλιπόν ταῖς γηΐναις ἀπολαύσεσι καὶ ἐπιθυμίαις, οὐδόλως ἐπέτρεπον αὐτῇ νὰ ἀναλάβῃ ἑτέραν ὑποχρέωσιν πρὸς ἕτερα τέκνα. Δεύτερον διότι ἡ πτερωθεῖσα αὐτῆς διάνοια, ἡ τὸ θεῖον διερευνῶσα βρέφος καὶ πρὸς αὐτὸ μόνον τὴν ἀνύψωσιν ἔχουσα, καὶ περὶ αὐτοῦ μόνον ἀσχολουμένη, καθίστα ἀδύνατον τὴν περὶ ἄλλας σκέψεις καὶ φροντίδας τροπήν. Τρίτον διότι τὸ θεῖόν ἐστι ζηλότυπον, ζητεῖ δέ ἀπόλυτον ἀγάπην· ἀγάπην ἐξ ὅλης ψυχῆς, ἐξ ὅλης ἰσχύος, ἐξ ὅλης καρδίας, καὶ ἐξ ὅλης διανοίας· ἐάν δέ ὁ Ἰησοῦς ἀπῄτησε τοιαύτην ἀγάπην παρὰ τῶν ἑαυτοῦ ὀπαδῶν, πολλῷ μᾶλλον τοῦτο ἀπῄτει παρὰ τῆς μητρὸς αὐτοῦ. Ἐπειδὴ δέ πᾶν τὸ ὑπὸ τοῦ Σωτῆρος ἀπαιτούμενον εἶναι δώρημα παρ᾿ αὐτοῦ διδόμενον, παρὰ δὲ τῶν λαμβανόντων διαθέσεως μόνον δεόμενον, ἕπεται ὅτι ἡ Μήτηρ τοῦ Κυρίου, ἡ τοιαύτης ἀξιωθεῖσα χάριτος καὶ δωρεᾶς, ἠγάπησε τὸν Υἱόν αὑτῆς ἐξ ὅλης τῆς διανοίας, καὶ ἐκολλήθη ἡ ψυχὴ αὐτῆς ὀπίσω τοῦ υἱοῦ αὐτῆς, καὶ οὐδεμία δύναμις ἠδύνατο νὰ ἀποσπάσῃ αὐτὴν ἀπὸ τῆς ἀγάπης τοῦ θείου αὐτῆς τέκνου. Τέταρτον διότι ἡ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπιφοίτησις καὶ ἡ μοναδικὴ γέννησις τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ οὐ μόνον ἀνέδειξαν τὴν Παρθένον Μαρίαν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον, ἀλλά καὶ ναόν Ἅγιον καὶ κατοικητήριον τοῦ Θεοῦ ἀπέδειξαν. Τά δέ ἅπαξ τῷ Θεῷ ἀφιερωθέντα καὶ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἁγιασθέντα οὐ γίνονται κοινά, ἀλλ᾿ εἰς τὸ παντελές διαμένουσι ἱερά καὶ ἅγια τῷ Θεῷ καὶ μόνῳ αὐτῷ ἀνήκουσι. Δέν ἠδύνατο ἄρα ἡ Θεοτόκος νὰ τέκῃ ἄλλα τέκνα. Ἐάν δέ παρθένοι τῷ Θεῷ ἀφιερωθεῖσαι καὶ ἐκ τῆς ἀγάπης τοῦ Νυμφίου Χριστοῦ τρωθεῖσαι βασιλείων γάμων καταφρονῶσι, τὶ περὶ τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου ἐροῦμεν;
Τήν ἀειπαρθενίαν τῆς Θεοτόκου προεκήρυξαν ἤδη πρὸ αἰώνων καὶ οἱ προφῆται. Καὶ ἐν πρώτοις, μετὰ τούς λόγους τοῦ Ἡσαΐου, οἱ λόγοι τοῦ προφήτου Ἰεζεκιήλ περὶ τῆς πύλης τῶν ἁγίων τῆς ἐξωτέρας τῆς βλεπούσης κατὰ ἀνατολάς, ἥν ὁ Θεὸς ἐπέδειξεν αὐτῷ ἐν ὁράσει τινὶ ἔσται κεκλεισμένη, τὴν Παρθένον ἐδήλουν. Ἰδού δέ οἱ λόγοι οὗτοι τοῦ προφήτου· «Καὶ ἐπέστρεψέ με κατὰ τὴν ὁδόν τῆς πύλης τῶν ἁγίων τῆς ἐξωτέρας, τῆς βλεπούσης κατὰ ἀνατολάς· καὶ αὕτη ἦν κεκλεισμένη. Καὶ εἶπε Κύριος πρὸς με· ἡ πύλη αὕτη κεκλεισμένη ἔσται, οὐκ ἀνοιχθήσεται καὶ οὐδεὶς μὴ διέλθῃ δι᾿ αὐτῆς· ὅτι Κύριος ὁ Θεὸς τοῦ Ἰσραήλ εἰσελεύσεται δι᾿ αὑτῆς καὶ ἔσται κεκλεισμένη. Δότι ὁ ἡγούμενος οὗτος καθήσεται ἐν αὐτῇ τοῦ φαγεῖν ἄρτον ἐναντίον Κυρίου» (Ἰεζεκιήλ μδ´ 1-3).
Διὰ τῶν λόγων τούτων τῆς ὁράσεως ὁ προφήτης προαναγγέλει μυστικῶς τὴν μέλλουσαν ἐκ παρθένου σάρκωσιν καὶ γέννησιν τοῦ Ἐμμανουήλ καὶ τὴν ἀειπαρθενίαν τῆς Μητρὸς τοῦ Κυρίου.
Πάντες οἱ ἅγιοι Πατέρες ἀπὸ τῶν πρώτων αἰώνων καὶ ἐξ ἀποστολικῆς παραδόσεως οὕτως ἡρμήνευσαν τὴν ὅρασιν ταύτην τοῦ Προφήτου. Ἀλλά πλήν τούτου, ἐάν ἡ προφητεία αὕτη, ἡ δι᾿ ὁράσεως γενομένη, δὲν ἔλαβε τὴν ἔκβασιν ἐν τῇ γεννήσει τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, τοῦ ἡγουμένου τοῦ Ἰσραήλ, ἐκ τῆς παρθένου Μαρίας, τότε οὐδέποτε πλέον ἔκβασιν λήψεται διὰ τὴν ἔλευσιν τοῦ Σωτῆρος. Διότι διὰ τῆς ὁράσεως ἀπεκαλύφθη τῷ προφήτῃ ἡ εἴσοδος τοῦ Βασιλέως τοῦ Μεγάλου εἰς τὸν κόσμον τοῦτον ὡς υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου, ἥτις ἐγένετο διὰ τῆς παρθένου Μαρίας· ἀπεκαλύφθη ὅτι μόνος ὁ ἡγούμενος τοῦ Ἰσραήλ ὁ μέλλων φαγεῖν ἄρτον ἐν αὐτῇ τῇ πύλῃ, τῇ παρθένῳ, ἤτοι ἐνσαρκωθῆναι ἐν αὐτῇ, διελεύσεται δι᾿ αὐτῆς καὶ ἔσται κεκλεισμένη. Ὥστε ἡ ἀειπαρθενία τῆς Θεοτόκου ἦν προωρισμένη ὑπὸ τῆς θείας βουλῆς ὡς καὶ αὕτη ἡ παρθένος ἦν προωρισμένη ἐκ πασῶν τῶν γενεῶν ὑπὸ τῆς θείας βουλῆς, ὅπως γίνῃ καὶ μείνῃ μήτηρ τοῦ Ἐμμανουήλ.
Ὁ ἅγιος Ἀμβρόσιος ἑρμηνεύων τὴν ὅρασιν ταύτην τοῦ προφήτου Ἰεζεκιήλ λέγει: «Τίς ἐστιν αὕτη ἡ πύλη, εἰμὴ ἡ Μαρία κεκλεισμένη διὰ τοῦτο, διότι παρθένος; Πύλη λοιπὸν ἡ Μαρία, δι᾿ ἧς ὁ Χριστὸς εἰσῆλθεν εἰς τοῦτον τὸν κόσμον, ὅτε ἐκ παρθενικοῦ τόκου προῆλθε, τὰ τῆς παρθενίας κλεῖθρα μὴ λύσας». (Ambros. De instit. Virgin).
Τήν Ἁγίαν Παρθένον θείᾳ εὐδοκίᾳ κυοφοροῦσαν, τίκτουσαν καὶ μετὰ τόκον ὡς πρὸ τόκου διαμένουσαν, προδιετύπωσαν ἐν τῇ Παλαιᾷ Διαθήκῃ ἐξαίσια προσέτι γεγονότα. Ἡ βάτος ἡ φλεγόμενη καὶ μὴ κατακαιομένη, ἡ ἄφλεκτος διαμείνασα μετὰ τὴν τοῦ θείου πυρὸς ἐπιφοίτησιν, τὴν Παρθένον προδιετύπωσεν. Ἡ θάλασσα ἡ μετὰ τὴν πάροδον τοῦ Ἰσραήλ μείνασα ἄβατος, τὴν ἀειπαρθενίαν τῆς Θεοτόκου προεσήμηνεν. Ἡ πέτρα ἡ ἐκβλύσασα τὸ ὕδωρ τὸ ζῶν τὴν Παρθένον προεικόνισεν. Ἡ πύρινος στήλη ἡ τὸν Ἰσραήλ φωταγωγήσασα καὶ ἡ ὁλόφωτος νεφέλη ἐν αἷς ἐγένετο Κύριος ὁ Θεός, τὴν Παρθένον προενέφηναν. Ἡ σκηνὴ τοῦ Μαρτυρίου τὴν Παρθένον προεδήλωσεν. Ἡ Κιβωτὸς τῆς Διαθήκης τὴν Παρθένον ὑπέδειξεν. Ἡ ῥάβδος τοῦ Ἀαρών ἡ βλαστήσασα τὴν Παρθένον προεμήνυσεν. Ἡ στάμνος ἡ τὸ οὐράνιον μάννα χωρήσασα τὴν Παρθένον διετύπωσεν. Ἡ κλῖμαξ τοῦ Ἰακώβ, δι᾿ ἧς κατέβη ὁ Θεός, τὴν Παρθένον προεσήμηνεν. Ὁ πόκος ὁ ἔνδροσος τὴν Παρθένον προϋπέγραψεν. Αὐτὸς ὁ Ναὸς τῆς Ἱερουσαλήμ τὸν Ναόν τὸν ἔμψυχον τοῦ Παμβασιλέως ὑπετύπωσεν. Ἡ λαβὶς ἡ μυστική, ἥν εἶδεν ὁ Ἡσαΐας, ἡ λαβοῦσα τὸν ἄνθρακα ἐκ τοῦ θυσιαστηρίου, τὴν Παρθένον ὑπέδειξε, τὴν συλλαβοῦσαν ἐν γαστρὶ τον θεῖον ἄνθρακα Χριστόν. Τό ὄρος τὸ ἀλατόμητον ἐξ οὗ ἐτμήθη ὁ ἀκρογωνιαῖος λίθος Χριστὸς τὴν Παρθένον προδιετύπωσεν.
Πῶς ἤδη ἡ Παρθένος ἡ προωρισμένη γενέσθαι μήτηρ Θεοῦ, ἡ ἐκλελεγμένη ἐκ πασῶν τῶν γενεῶν, ἡ προδιατυπωθεῖσα διὰ τοιούτων μυστικῶν συμβολικῶν παραστάσεων, ἡ ἀφιερωμένη τῷ Θεῷ, ἠδύνατο νὰ ἀποβῇ σύζυγος τοῦ Ἰωσήφ; Οὐδέποτε! Οὐδέποτε! Ἡ Παρθένος ἦν πρὸ τόκου Παρθένος, καὶ ἐν τόκῳ Παρθένος, καὶ μετὰ τόκον πάλιν Παρθένος διέμεινε. Τά ἅγια οὐδέποτε γίνονται κοινά· τὰ ἀφιερωθέντα τῷ Θεῷ μόνῳ τῷ Θεῷ ἀνήκουσι· διό καὶ ἱερόσυλοι οἱ συλῶντες τὰ ἱερά καὶ ἀσεβεῖς θεωροῦνται καὶ ἄξιοι κατακρίσεως, ὅτι τὰ τῷ Θεῷ ἀφιερωθέντα ἐσύλησαν.
Ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς περὶ τῆς ἀειπαρθενίας τῆς Παναγίας Μητρὸς τοῦ Κυρίου ἱστορεῖ τὰ ἑξῆς· «Τῷ ἕκτω μηνὶ ἀπεστάλη ὁ ἄγγελος Γαβριήλ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ εἰς πόλιν τῆς Γαλιλαίας, ᾗ ὄνομα Ναζαρέτ, πρὸς παρθένον μεμνηστευμένην ἀνδρί, ᾧ ὄνομα Ἰωσήφ, ἐξ οἴκου Δαβῒδ καὶ τὸ ὄνομα τῆς παρθένου Μαριάμ. Καὶ εἰσελθών ὁ ἄγγελος πρὸς αὐτὴν εἶπε· Χαῖρε, κεχαριτωμένη· ὁ Κύριος μετὰ σοῦ· εὐλογημένη σύ ἐν γυναιξίν. Ἡ δέ ἰδοῦσα διεταράχθη ἐπὶ τῷ λόγῳ αὐτοῦ, καὶ διελογίζετο, ποταμὸς εἴη ὁ ἀσπασμὸς οὗτος. Καὶ εἶπεν ὁ ἄγγελος αὐτῇ· Μὴ φοβοῦ, Μαριάμ εὗρες γάρ χάριν παρὰ τῷ Θεῷ. Καὶ ἰδού συλλήψῃ ἐν γαστρί, καὶ τέξῃ υἱὸν καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν. Οὗτος ἔσται μέγας καὶ υἱὸς ὑψίστου κληθήσεται. Καὶ δώσει αὐτῷ Κύριος ὁ Θεὸς τὸν θρόνον Δαυῒδ τοῦ Πατρὸς αὐτοῦ· καὶ βασιλεύσει ἐπὶ τὸν οἶκον Ἰακώβ εἰς τοὺς αἰῶνας, καὶ τῆς βασιλείας αὐτοῦ οὐκ ἔσται τέλος. Εἶπε δέ Μαριάμ πρὸς τὸν ἄγγελον· Πῶς ἔσται μοι τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ γινώσκω; Καὶ ἀποκριθεὶς ὁ ἄγγελος εἶπεν αὐτῇ· Πνεῦμα Ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σέ, καὶ δύναμις ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι· διό καὶ τὸ γεννώμενον ἅγιον κληθήσεται Υἱὸς Θεοῦ... Εἶπε δέ Μαριάμ· «Ἰδού ἡ δούλη Κυρίου· γένοιτὸ μοι κατὰ τὸ ῥῆμά σου. Καὶ ἀπῆλθεν ἀπ᾿ αὐτῆς ὁ ἄγγελος».
Ἐκ τῆς διηγήσεως ταύτης τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ δηλοῦται α´) ὅτι ἡ μεμνηστευμένη τῷ Ἰωσὴφ Μαριάμ, οὖσα ἐν τῇ οἰκίᾳ τοῦ Ἰωσὴφ διετέλει παρθένος. β´) ὅτι θαυμάζει περὶ τοῦ τρόπου τῆς πληρώσεως τῶν λόγων τοῦ ἀγγέλου ὡς μὴ γνοῦσα ἄνδρα καὶ ὡς μὴ γνωσομένη τοιοῦτον· διότι ἐάν προὔκειτο νὰ ἔλθῃ εἰς γάμου κοινωνίαν τῷ Ἰωσήφ, ἦν λίαν φυσικόν, μεμνηστευμένη οὖσα, νὰ ὑποθέσῃ ὅτι ὁ ἄγγελος διαλέγεται αὐτῇ περὶ τοῦ συλληφθησομένου ἐκ τοῦ γάμου· ἀλλ᾿ οὐχ ὑπέθεσε, διότι ἀφιερωμένη ἦν τῷ Θεῷ· γ´) ἡ τοῦ Ἀγγέλου ἀναγγελία, ὅτι εὗρε χάριν παρὰ τῷ Θεῷ, δηλοῖ ὅτι αὕτη ἐξελέγη, ἵνα γίνῃ καὶ διατελῇ μήτηρ τοῦ Θεοῦ· διό καὶ ἔστιν εὐλογημένη ἐν γυναιξί. Πῶς εἶναι ἤδη δυνατὸν νὰ ὑποθέσῃ τις ὅτι ἡ ἀφιερωμένη τῷ Θεῷ Παρθένος, ἡ εὑροῦσα χάριν παρὰ τῷ Θεῷ, ὅπως γίνῃ Μήτηρ τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ, ἡ εὐλογημένη ἐν γυναιξίν, ἡ γενομένη ἔμψυχος ναὸς τοῦ Σωτῆρος, αὕτη ἐγκαταλείπει τὸ θεῖον κλέος καὶ αὐτὸν τὸν θεῖον Υἱόν ἵνα γίνῃ μήτηρ υἱῶν ἀνθρώπου καὶ μερίζει τὴν ἀγάπην καὶ τὴν φροντίδα τὴν ὀφειλομένην πρὸς τὸ θεῖον τέκνον καὶ πρὸς ἄλλα τέκνα; Οἱ τοιαῦτα ὑποτιθέντες ἀγνοοῦσι τὶ ἐστιν ἀγάπη τρωθείσης καρδίας ἐκ τῆς ἀγάπης τοῦ θείου, καὶ μάλιστα κόρης Θεομήτορος.
Ὁ εὐαγγελιστής Ματθαῖος ἱστορῶν τὴν γέννησιν τοῦ Σωτῆρος λέγει ὅτι ὁ ἄγγελος Κυρίου ἐφανερώθη τῷ Ἰωσὴφ καὶ ἐγνώρισεν αὐτῷ τὴν σύλληψιν τῆς παρθένου Μαρίας ἐκ Πνεύματος Ἁγίου· καὶ ὅτι τοῦτο ὅλον γέγονεν ἵνα πληρωθῇ τὸ ῥηθέν ὑπὸ τοῦ Κυρίου διὰ τοῦ προφήτου λέγοντος· «Ἰδού ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει καὶ τέξεται υἱὸν καὶ καλέσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ, ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον μεθ᾿ ἡμῶν ὁ Θεός». Ἐνταῦθα παρατηροῦμεν ὅτι ὁ Ἄγγελος, ἐν ᾧ, καλεῖ τὴν Μαριάμ γυναῖκα τοῦ Ἰωσήφ, ἐν τούτοις βεβαιοῖ αὐτὴν παρθένον.
Ἀλλά, καὶ τοι οὕτω σαφῶς εἰσιν εἰρημένα τὰ περὶ τῆς ἀειπαρθενίας τῆς Θεοτόκου, τινές παρεξηγοῦντες τούς λόγους τοῦ Εὐαγγελιστοῦ τούς ῥηθέντας ἐπὶ τούτῳ ὅπως δείξῃ ὅτι ὁ μονογενής υἱὸς τῆς Παρθένου ἐκ τῆς Παρθένου ἐγεννήθη ὡς καὶ συνελήφθη ὑπὸ τῆς Παρθένου, ὑποθέτουσιν ὅτι μετὰ τὸν θεῖον τοκετὸν ἔτεκεν αὕτη καὶ ἄλλα τέκνα, συνάγοντες τὸ συμπέρασμα ἐκ τῆς ἑξῆς περικοπῆς τοῦ Εὐαγγελίου· «Καὶ παρέλαβε τὴν γυναῖκα αὑτοῦ καὶ οὐκ ἐγίνωσκεν αὐτήν, ἕως οὗ ἔτεκε τὸν υἱόν αὐτῆς τὸν πρωτότοκον». Ἀλλ᾿ ἀγνοοῦσι φαίνεται οἱ τὸ τοιοῦτον συμπέρασμα συνάγοντες, ὅτι τὸ «ἕως οὗ» καὶ τὸ «πρωτότοκος» ἐν τῇ Γραφῇ εἰσι δηλωτικά ἐννοίας πολύ διαφόρου τῆς κοινῆς ἐννοίας.
Τό «ἕως οὗ», ὁσάκις ἀπαντᾷ ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γραφῇ, δηλοῖ τὸ διηνεκές, καθώς καὶ ὁ θεῖος Χρυσόστομος λέγει· «Τοῦτο ἀκούοντες μὴ ὑποπτεύσωμεν διὰ τοῦ ἕως ὅτι μετὰ αὐτὴν ἔγνω· τὸ γάρ ἕως ἔθος ἐστὶ τῇ Γραφῇ πολλάκις τιθέναι εἰς τὸ διηνεκές· οἷον «οὐχ ὑπέστρεψεν ὁ κόραξ εἰς τὴν κιβωτόν, ἕως οὗ ἐξηράνθη ἡ γῆ»· καὶ τοι γε οὐδέ μετὰ ταῦτα ἐπέστρεψε». Καὶ ὁ Ἰσίδωρος· «Τό ἕως ὡς τὸ «ἕως ἂν θῶ τούς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου» καὶ τὸ «ἕως ἂν κατηγηράσητε ἐγώ εἰμι», καὶ τὸ «οὐκ ἐπέστρεψε ἡ περιστερά πρὸς τὸν Νῶε ἕως τοῦ ξηρανθῆναι τὸ ὕδωρ», ἅπερ εἰσὶ διηνεκῶς εἰρημένα. Νοητέον δέ καὶ οὕτως· «οὐκ ἐγίνωσκεν αὐτὴν πόθεν συνέλαβεν «ἕως οὗ ἔτεκε» καὶ εἶδε τὰ γενόμενα σημεῖα.»
Ἐπίσης καὶ τὸ «πρωτότοκος» ἔχει ἐν τῇ Γραφῇ ἄλλην σημασίαν. Ὁ Ζυγαδηνὸς λέγει «Πρωτότοκον δέ λέγει νῦν οὐ τὸν πρῶτον ἐν ἀδελφοῖς, ἀλλά τὸν καὶ πρῶτον καὶ μόνον· ἔστι γάρ τι καὶ τοιοῦτον εἶδος ἐν ταῖς σημασίαις τοῦ πρωτοτόκου. Καὶ γάρ πρῶτον ἔστιν ὅτε τὸν μόνον ἡ Γραφὴ καλεῖ. Ὡς τὸ «ἐγώ εἰμι Θεὸς πρῶτος καὶ μετ᾿ ἐμέ οὐκ ἔσται ἕτερος» (Ἡσ. μδ´, 6). Ὁ δὲ Μέγας Βασίλειος ἐν τῇ ὁμιλίᾳ εἰς τὴν γέννησιν τοῦ Χριστοῦ λέγει· «Οὐ πάντως ὁ πρωτότοκος πρὸς τούς ἐπιγινομένους ἔχει τὴν σύγκρισιν, ἀλλ᾿ ὁ πρῶτον διαγοίγων μήτραν πρωτότοκος ὀνομάζεται». Καὶ ὁ Θεοφύλακτος ἐν κεφ. ΙΙ τοῦ Λουκᾶ (σελ. 315) λέγει· «Πρωτότοκον υἱόν ὠνόμασε τῆς Παρθένου τὸν Κύριον, καὶ τοι μὴ δευτέρου τινὸς τεχθέντος, εἰκότως· πρωτότοκος γάρ λέγεται καὶ ὁ πρῶτος τεχθείς, κἂν μὴ δεύτερος ἐπετέχθη». Καὶ ὁ αὐτὸς πάλιν ἐν κεφ. Ι πρὸς Κολοσσαεῖς (σελ. 635) λέγει· «Ὁ πρωτότοκος οὐ πάντως πρὸς τούς ἑξῆς λέγεται παρὰ τῇ Γραφῇ, ἀλλ᾿ ἀπολύτως οὕτως, ὁ πρῶτος τεχθείς. Οὕτως οὖν καὶ ἡ Θεοτόκος Μαριάμ ἔτεκεν αὐτὸν τὸν κατὰ σάρκα πρωτότοκον οὐκ ἔχοντα πάντως ἀδελφούς ἐφεξῆς αὐτῷ· μονογενής γάρ καὶ ἐκ ταύτης».
Ὁ Παῦλος ἐν τῇ πρὸς Ρωμαίους ἐπιστολῇ (η´ 29) καλεῖ τὸν Χριστὸν «πρωτότοκον ἐν πολλοῖς ἀδελφοῖς»· καὶ ἐν Κολοσσαεῖς (α´ 15) καλεῖ τὸν Χριστὸν πρωτότοκον πάσης κτίσεως, λέγων· «Ὅς ἐστιν εἰκών τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου, πρωτότοκος πάσης κτίσεως· ὅτι ἐν αὐτῷ ἐκτίσθη τὰ πάντα»· καὶ ἐν στίχῳ 18 λέγει· «καὶ αὐτὸς ἐστι κεφαλὴ τοῦ σώματος, τῆς Ἐκκλησίας· ὅς ἐστιν ἀρχή, πρωτότοκος ἐκ τῶν νεκρῶν». Καὶ ἐν τῇ πρὸς Ἑβραίους (α´ 5-6) λέγει· «Υἱὸς μου εἶ σύ, ἐγώ σήμερον γεγέννηκά σε· καὶ πάλιν· ἐγώ ἔσομαι αὐτῷ εἰς πατέρα, καὶ αὐτὸς ἔσται μοι εἰς Υἱόν· ὅταν δέ πάλιν εἰσαγάγῃ τὸν πρωτότοκον εἰς τὴν οἰκουμένην λέγει· Καὶ προσκυνησάτωσιν αὐτῷ πάντες ἄγγελοι Θεοῦ»· καὶ ἐν κεφ. ιβ´ 23 τὴν Ἐκκλησίαν καλεῖ «Ἐκκλησίαν πρωτοτόκων».
Ἐκ τῶν χωρίων τούτων δηλοῦται ὅτι τὸ πρωτότοκος ἐν τῇ Γραφῇ, ὁσάκις λέγεται περὶ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐκφράζει τὴν ἔννοιαν τοῦ μονογενής· ὥστε τὸ πρωτότοκος εἶναι ἴσον τῷ μονογενής.
Ὁ Θεοφύλακτος σαφηνίζων τοῦτο λαμπρῶς λέγει· «Ἐκ πατρὸς πρωτότοκος, οὐχ ὡς πρὸς τὰ λοιπά κτίσματα, ἀλλ᾿ ἀπολύτως· μονογενής γάρ καὶ κατὰ τὴν ἄνω γέννησιν» (ἐν τῷ μέρει Ἀπόστολοι σελ. 346). Καὶ ὁ Μέγας Βασίλειος· «Εἰ δέ πρωτότοκος νεκρῶν εἴρηται διὰ τὸ αἴτιος εἶναι τῆς ἐκ νεκρῶν ἀναστάσεως, οὕτω καὶ πρωτότοκος κτίσεως διὰ τὸ αἴτιος εἶναι τοῦ ἐξ οὐκ ὄντων εἰς τὸ εἶναι παραγαγεῖν τὴν κτίσιν» (κατά Εὐνομιανῶν). Οἱ αἱρετικοὶ Εὐνομιανοί, οἱ ἀρνούμενοι τὴν ἀειπαρθενίαν τῆς Θεοτόκου, καὶ οἱ σημερινοὶ ὀπαδοὶ αὐτῶν ὡς δευτέραν ἔνστασιν προσάγουσι τὰ ἐν τοῖς εὐαγγελισταῖς ἀπαντῶντα χωρία, ἐν οἷς ἀναφέρονται ἀδελφοὶ τοῦ Ἰησοῦ (Ματθ. ιβ´ 46-48, 49, Μαρκ. ς´ 3, Ἰω. β´ 17, ζ´ 3), ἀλλ᾿ ἐκ τούτων δὲν ἕπεται ποσῶς, ὅτι οἱ ἀδελφοὶ οὗτοί εἰσι τέκνα τῆς Παναγίας Παρθένου Μαρίας. Ἐν ταῖς ἁγίαις Γραφαῖς καλοῦνται ἀδελφοὶ καὶ οἱ συγγενεῖς. Ἐπὶ παραδείγματι ὁ Ἀβραὰμ καὶ ὁ Λὼτ ὠνομάσθησαν ἀδελφοὶ (Γεν. ιγ´ 8). ἐν ᾧ ὁ Λώτ ἦτο ἀνεψιὸς τοῦ Ἀβραάμ (Γεν. ιβ´ 4, 5, ιδ´ 14-16). Ὁ Ἰακώβ καὶ ὁ Λάβαν ὠνομάσθησαν ἐπίσης ἀδελφοί, ἐν ᾧ ὁ Ἰακὼβ ἦτο ἀνεψιὸς τοῦ Λάβαν ὡς υἱὸς τῆς ἀδελφῆς αὐτοῦ Ρεβέκκας, συζύγου τοῦ Ἰσαάκ (Γεν. κη´ καὶ κθ´ καὶ λς´ καὶ λζ´). Ἐν ταύτῃ τῇ ἐννοίᾳ ἐπίσης δέον νὰ ληφθῇ καὶ ἡ ἐπωνυμία ἀδελφοὶ τοῦ Κυρίου, ἤτοι οἱ πλησίον συγγενεῖς καὶ οὐχὶ ἀδελφοὶ ὁμομήτριοι. Διότι οἱ καλούμενοι ἀδελφοὶ τοῦ Κυρίου εἰσὶ τέκνα τοῦ Ἰωσὴφ ἐκ τῆς πρώτης αὐτοῦ γυναικός. Ὅτι δέ ἡ Θεοτόκος μόνον τὸν Ἰησοῦν ἀφράστως ἔτεκε μαρτυροῦσι α´) οἱ λόγοι τοῦ Σωτῆρος οἱ ἀπὸ τοῦ Σταυροῦ πρὸς τὴν Μητέρα ἑαυτοῦ καὶ πρὸς τὸν Ἰωάννην, δι᾿ ὧν συνίστα πρὸς μέν τὸν Ἰωάννην τὴν Μητέρα ἑαυτοῦ ὡς Μητέρα τοῦ Ἰωάννου, πρὸς δέ τὴν Μητέρα τὸν Ἰωάννην ὡς Υἱόν αὐτῆς (Ἰω. ιθ´. 26). Ἐάν ἡ Μήτηρ τοῦ Ἰησοῦ εἶχε καὶ ἕτερα τέκνα, ἡ σύστασις αὕτη ἦν ὅλως περιττή· τὰ τέκνα αὐτῆς θά ἐφρόντιζον περὶ αὐτῆς. β´) Ἡ ἀρχαιοτάτη παράδοσις περὶ τῆς ἀειπαρθενίας τῆς Θεοτόκου, ἥτις ἐπιβεβαιοῖ τοῦτο. γ´) Ἡ καταδίκη τῶν Εὐνομιανῶν καὶ ὅλων ἐκείνων τῶν αἱρετικῶν τῶν ἀρνουμένων τὴν ἀειπαρθενίαν τῆς ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας ὑπὸ τῶν ἁγίων Οἰκουμενικῶν Συνόδων, ἥτις μαρτυρεῖ ἐπίσης τὸ ἑνιαῖον φρόνημα τῆς μιᾶς ἁγίας καθολικῆς καὶ Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας περὶ τῆς ἀειπαρθενίας τῆς Θεοτόκου.
Τό περὶ τῆς ἀειπαρθενίας τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου δόγμα στηρίζεται ἐπὶ ἀκραδάντου βάσεως, τῆς χριστιανικῆς ἀρχαιότητος καὶ ὁμολογεῖται ὑπὸ τῶν ἀρχαιοτάτων τῆς Ἐκκλησίας Πατέρων.
Ἰγνάτιος ὁ θεοφόρος, ἀποστολικὸς Πατήρ, μαθητής Ἰωάννου τοῦ Ἀποστόλου καὶ θέμεθλος τῆς Ἀντιοχέων Ἐκκλησίας ἐν τῇ πρὸς Ἐφεσίους ἐπιστολῇ καλεῖ τὴν Θεοτόκον Μαρίαν Παρθένον. Προστίθησι δέ τάδε· «Τρία τινά ἔλαθον τὸν ἄρχοντα τοῦ αἰῶνος τούτου, τουτέστι τὸν Διάβολον· ἡ παρθενία Μαρίας, ὁ τοκετὸς Αὐτῆς καὶ ὁ θάνατος τοῦ Κυρίου». «Οὗτος ἐκυοφορήθη ἐκ Μαρίας κατ᾿ οἰκονομίαν ἐκ σπέρματος μέν Δαυΐδ, πνεύματος δέ Ἁγίου... Καὶ ἔλαθε τὸν ἄρχοντα τοῦ αἰῶνος τούτου ἡ παρθενία Μαρίας, ὁ τοκετὸς Αὐτῆς, ὁμοίως καὶ ὁ θάνατος τοῦ Κυρίου». Ἄρα ὑπερφυσικῶς ἔτεκεν ἡ Θεοτόκος Μαρία, καὶ Παρθένος, ὡς ἦν, μετὰ τόκον διέμεινεν. Ἐντεῦθεν ὁ θεῖος οὗτος πατήρ τὸν τοκετὸν τοῦτον ὀνομάζει Μυστήριον, ἐπισυνάπτων τοῖς εἰρημένοις· «Τρία μυστήρια κραυγῆς, ἅτινα ἐν ἡσυχία ἐπράχθη, ἡμῖν δέ ἐφανερώθη».
Κατά τάς ἀρχάς δέ τοῦ Β´ αἰῶνος καὶ ὁ Εἰρηναῖος, ἐπίσκοπος Λουγδούνων, ἀντιπολεμῶν πρὸς τούς τὴν παρθενίαν τῆς Θεοτόκου πολεμοῦντας Θεοδοτίωνα, Ἀκύλαν κτλ. κηρύττει ἀπολύτως τὴν Θεοτόκον Μαρίαν Παρθένον, λέγων· «Καθώς ἐκείνη (ἡ Εὔα) ἔχουσα μέν τὸν Ἀδάμ, παρθένος δέ εἰσέτι ὑπάρχουσα... παρακούσασα, καὶ ἑαυτῇ καὶ παντὶ τῷ ἀνθρωπίνῳ γένει αἰτία ἐγένετο θανάτου, οὕτω καὶ ἡ Μαρία προωρισμένον μέν ἔχουσα ἄνδρα, παρθένος δέ οὖσα ὑπακούσασα, καὶ ἑαυτῇ καὶ παντὶ τῷ ἀνθρωπίνῳ γένει αἰτία ἐγένετο σωτηρίας». Καὶ πάλιν· «ὅ ἔδησεν ἡ Εὔα παρθένος δι᾿ ἀπιστίαν, τοῦτο ἔλυσεν ἡ Παρθένος Μαρία διὰ τὴν πίστιν». Καὶ πάλιν· «Ὥσπερ ἐκείνη (ἡ Εὔα) διὰ λόγου ἀγγέλου ἀπεχωρίσθη, ὥστε ἐκφεύγειν τὸν Θεόν, ὡς παραβᾶσα τὸ ρῆμα αὐτοῦ, οὕτω καὶ αὕτη (ἡ Μαρία) δι᾿ ἀγγελικοῦ λόγου εὐηγγελίσθη, ὥστε βαστάζειν τὸν Θεόν, ὡς ὑπακούσασα τῷ ῥήματι Αὐτοῦ. Ἐκείνη μέν παρήκουσε τοῦ Θεοῦ, αὕτη δέ ἐπείσθη ὑπακοῦσαι τῷ Θεῷ, ὥστε τῆς παρθένου Εὔας ἡ Παρθένος Μαρία ἐγένετο συνήγορος». (Adνer. Haeres III, c. 21 § 4 καὶ V, c, 19).
Ὁ δέ Ὡριγένης ὡσαύτως λέγει: «Αὕτη ἡ παρθένος Θεόν ἐγέννησε καὶ μήτηρ ἐγένετο, ἀλλά τὴν παρθενίαν οὐκ ἀπέβαλεν». (ὁμιλ. Α´. εἰς Ματθ.).
Καὶ ὁ Ἅγιος Ἐπιφάνιος (ἐν Αἱρέσ. οη´) διακηρύττει τὰ ἑξῆς· «Τίς ποτε Μαρίαν εἰπών καὶ διερωτηθεὶς οὐχὶ τὴν παρθένον προσέθετο;» Ὁ δέ Ἱερώνυμος, ἀκμάσας περὶ τὰ μέσα τοῦ Δ´ αἰῶνος, κατὰ τοῦ αἱρετικοῦ Πελαγίου γράφων, λέγει· «Μόνος ὁ Χριστὸς τάς πύλας τῆς παρθενικῆς μήτρας ᾐνέωξεν, αἵ καὶ ἑξῆς κεκλεισμέναι διέμειναν» (διάλογ. β´).
Καὶ ὁ ἱερὸς Αὐγουστῖνος, ὡσαύτως περὶ τὰ μέσα τοῦ Δ´ αἰῶνος, ἐδίδασκε τάδε· «Ἡ Μαρία τὸν τύπον ἐν ἑαυτῇ τῆς Ἁγίας Ἐκκλησίας ἐνέδειξεν· ὥσπερ τὸν Υἱόν γεννῶσα παρθένος διέμεινεν, οὕτως αὕτη ἐν παντὶ καιρῷ τὰ μέλη ἑαυτῆς γεννᾷ καὶ τῆς παρθενίας οὐ στέρεται». (De symbol. Ad Catech. Libr. IV, 1). Καὶ ἐν τῷ περὶ παρθενίας (κεφ. 4) ὁ αὐτὸς τὰ ἑξῆς· «Ἡ Παρθενία τῆς Μαρίας εἶναι τοσούτῳ μᾶλλον πολύτιμος καὶ κεχαριτωμένη, ὅσω εἶναι ἀφιερωμένη τῷ Θεῷ παρ᾿ αὐτῆς τῆς Παρθένου πρὸ τῆς συλλήψεως αὐτῆς τοῦ Χριστοῦ. Τοῦτο δέ δείκνυται ἐκ τῶν λόγων αὐτῆς πρὸς τὸν Ἄγγελον τὸν εὐαγγελισάμενον αὐτῇ τὴν σύλληψιν· «Πῶς ἔσται μοι τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ γινώσκω;» Βεβαίως ἡ παρθένος δὲν θά ὡμίλει οὕτως ἐάν αὕτη δὲν εἶχε ὁριστικῶς ὑποσχεθῇ τῷ Θεῷ νὰ μείνῃ Παρθένος. Ἀλλ᾿ ὡς τοῦτο ἦτο ἐναντίον τοῖς Ἰουδαϊκοῖς ἤθεσιν αὕτη ἐμνηστεύθη μετὰ ἀνδρὸς δικαίου, ὅστις ὤφειλεν οὐ μόνον νὰ σέβηται αὐτήν, ἀλλ᾿ ἔτι νὰ καθιστᾶ καὶ τοῖς ἄλλοις σεβαστὸν ὅ,τι αὕτη ἀφιέρωσε τῷ Θεῷ».
Ὁ δέ Τερτυλλιανὸς λέγει· «Εἰς παρθένον ἔτι τὴν Εὔαν εἶχεν εἰσέλθῃ ὁ λόγος ὁ τῆς ζωῆς ποιητικός, ὥστε τὸ ἀπολεσθέν διὰ τοιούτου φύλου (τῆς γυναικός), διὰ τοῦ αὐτοῦ πάλιν φύλου νὰ ἀποκαταστηθῇ». De carne Christi cap. 17).
Ὁ Μέγας δέ καὶ Οὐρανοφάντωρ Βασίλειος, ὄχι μόνον Παρθένον, ἀλλά καὶ ἀειπάρθενον κηρύττει τὴν Θεοτόκον, λέγων ἐν τῷ εἰς τὴν Γέννησιν τοῦ Χριστοῦ λόγῳ ὅτι «οὐκ ἐπαύσατὸ ποτε παρθένος εἶναι ἡ Θεοτόκος», καὶ διατρανῶν ὅτι οὐδέ εἶναι δυνατὸν τὰ ὦτα τῶν φιλοχρίστων νὰ καταδεχθῶσαι νἀκούσωσι τὸ ἐναντίον· «Διά τὸ μὴ καταδέχεσθαι τῶν φιλοχρίστων τὴν ἀκοήν, ὅτι ποτέ ἐπαύσατο εἶναι παρθένος ἡ Θεοτόκος, ἐκείνας ἡγοῦμαι τάς μαρτυρίας αὐτάρκεις».
Καὶ ὁ χρυσοῦς τὴν γλῶτταν Ἰωάννης ἐν τῷ εἰς τὸν Εὐαγγελισμόν λόγῳ (πθ´), πρὸς τὴν Παρθένον ἀποτεινόμενος, λέγει· «Εὗρες νυμφίον φυλάσσοντά σου τὴν παρθενίαν». Καὶ ἀλλαχοῦ «Δέσποιναν ἁγίαν καὶ ἀειπαρθένον» τὴν Θεοτόκον καλεῖ (ὁμιλ. LXII tομ. VI). Καὶ πάλιν· «Θεοτόκον καὶ ἀειπαρθένον Μαρίαν» (ὁμιλ. CXI τόμ.V).
Κύριλλος ὁ Ἀλεξανδρείας «ἀπειρόζυγον δάμαλιν» καλεῖ τὴν Παρθένον. Καὶ ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος ὁ μέγας, περὶ τῆς Παναγίας Παρθένου λαλῶν, λέγει· «Διό καὶ Παρθενομήτωρ, ὡς Θεοτόκος, ἡ ἁγία Παρθένος» (τόμ. ΙΙ σελ. 34).
Καὶ αὐτὸς δέ ὁ Ἀρεοπαγίτης Διονύσιος ἐν τῷ περὶ οὐρανίου Ἱεραρχίας (IV σελ. 49) «Θεομήτορα τὴν Παναγίαν Παρθένον» καλεῖ.
Ὁ δέ Γρηγέντιος (ἐν ταῖς συζητήσεσι πρὸς Ἰουδαῖον) «ἀείπαιδα καὶ Θεοτόκον» τὴν Μαρίαν ὀνομάζει. Καὶ ὁ Καισάριος ἐν διαλόγῳ (ἐρωτήσει ΧΧ) λέγει· «ἡ θεανδρικὴ τοῦ λόγου ἐκ τῆς ἀείπαιδος Μαρίας προέλευσις». Καὶ Τίτος ὁ Βόστρων «πανάμωμον» τὴν ὄντως πανάμωμον ἀποκαλεῖ.
Αὐτὴ ἡ Ἐκκλησία τέλος εἰς ἀρχαιοτάτας αὑτῆς ᾠδὰς ὑμνεῖ τὴν Παναγίαν Παρθένον Μαρίαν, ὡς θεοτόκον, θεογεννήτριαν, ἀειπαρθένον, θεομήτορα, παρθενομήτορα, ἀπειρόγαμον μητέρα, ἄγαμον νύμφην, μητροπάρθενον, φαεσφόρον, ναόν ἔμψυχον, ἀνύμφευτον νύμφην, ἁγνείας θησαύρισμα, χώραν ἀνήροτον, σκηνήν ἐπουράνιον. Συνελέξαμεν δέ πλέον τῶν ἑκατὸν τιμητικῶν ἐπιθέτων τῆς Θεοτόκου ἐκφραστικῶν τοῦ περὶ τῆς ἀειπαρθενίας Αὐτῆς φρονήματος τῆς ἁγίας ἡμῶν ἐκκλησίας. Πολλά δέ τούτων εὑρίσκονται καὶ ἐν τοῖς συγγράμμασι ἀρχαίων τῆς Ἐκκλησίας Πατέρων. Ἡ ὑμνῳδία ἄλλως τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας ἐκφράζει τὸ στερρόν τῆς καθόλου ἐκκλησίας φρόνημα τὸ ἐπικρατῆσαν ἐν αὐτῇ ἀπὸ τῶν πρώτων αἰώνων καὶ μέχρις ἡμῶν διασωθέν. Ἐκεῖ δέ ὅπου λαλεῖ ἡ οἰκουμενικὴ ἐκκλησία σιγησάτω πᾶσα γλῶσσα βροτεία· διότι ὅταν ὁμιλῇ ἡ ἐκκλησία, ὁμιλεῖ τὸ πνεῦμα τοῦ Θεοῦ τὸ ἅγιον· ὁ δέ τῇ ἐκκλησίᾳ ἀντιλέγων τῷ Πνεύματι τῷ ἁγίῳ ἀντιλέγει.
Ἀντιλέγουσι δέ τῷ ὄντι τῷ Πνεύματι τῷ ἁγίῳ οἱ τὴν ἀειπαρθενίαν τῆς Θεοτόκου ἀρνούμενοι, ὡς ἀρνούμενοι, αὐτὴν τὴν ἀλήθειαν, ἥν καὶ διὰ τῶν κατὰ τόπους καὶ καιρούς θεοφόρων Πατέρων καὶ διὰ αὐτῶν τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων ἡ Ἐκκλησία ἐκύρωσεν ὡς παράδοσιν ἁγίαν καὶ ἀποστολικήν πάντοτε, πανταχοῦ καὶ ὑπὸ πάντων τῶν εὐσεβῶν καὶ ὀρθοδόξων παραδεδεγμένην.
Αὐτὴ ἡ Α´ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος, ἡ ἐν Νικαίᾳ συγκροτηθεῖσα, διακηρύττει φαεινῶς τὴν ἀειπαρθενίαν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου ἐν αὐτῷ τῷ Συμβόλῳ τῆς Πίστεως, λέγουσα περὶ τῆς σαρκώσεως τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς θείας ἐναναθρωπήσεως, ὅτι ἐγένετο «ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καὶ Μαρίας τῆς Παρθένου». Ἡ ἐπίσημος δέ αὕτη ἀνακήρυξις τῆς παρθενίας τῆς Θεοτόκου ὑπὸ Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἐκφράζει τὸ πνεῦμα τῆς καθόλου Ἐκκλησίας ἀπὸ τῶν ἀποστολικῶν χρόνων. Οὐχ ἧττον τὸ δόγμα τοῦτο καὶ οἰκουμενικαὶ καὶ τοπικαὶ καὶ ἐπαρχιακοὶ Σύνοδοι ὡς δόγμα πίστεως ἀπαράβατον ἐπεκύρωσαν. Ἡ ΣΤ´ μάλιστα οἰκουμενικὴ Σύνοδος μακρόν ποιεῖται λόγον περὶ τῆς παρθενίας καὶ ἀειπαρθενίας τῆς Θεοτόκου (ἐν πράξει ια´) καὶ κηρύττει τὴν Θεοτόκον παρθένον πρὸ τόκου καὶ ἐν τόκῳ καὶ μετὰ τόκον. Ὁμοίως καὶ ἐν τῷ Α´ κανόνι ἡ Σύνοδος αὕτη ἀνομολογεῖ τὴν Θεοτόκον ἀειπάρθενον, κηρύττουσα ἕνα Χριστόν, τὸν υἱὸν τοῦ Θεοῦ σαρκωθέντα καὶ τὴν αὐτὸν τεκοῦσαν ἀσπόρως ἀειπάρθενον, κυρίως καὶ κατ᾿ ἀλήθειαν Θεοτόκον. Ἡ δέ ἐν Τρούλλῳ Σύνοδος καλεῖ τὴν παρθένον «ἄχραντον παρθενομήτορα» (ἐν Κανόνι LXXIX).
Πᾶσαι αὗται αἱ μαρτυρίαι τῶν Ἁγίων Πατέρων καὶ τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, τῶν διατηρησασῶν ἀναλοίωτον τὴν ἱεράν ἀποστολικήν παράδοσιν, εἰσὶν ἱκαναὶ ὅπως πείσωσι καὶ πληροφορήσωσι πάντας τούς πιστεύοντας ἐν καθαρᾷ καρδίᾳ εἰς τάς ἀληθείας τῆς Ἐκκλησίας. Οὐχ ἧττον τὴν ἀλήθειαν καὶ τὸ κῦρος τῆς ἀληθείας τῶν οἰκουμενικῶν συνόδων δέχεται οὐ μόνον ἡ Δυτικὴ ἐκκλησία ἀλλά καὶ αὐτὴ ἡ Ἀγγλικανική. Ἐπὶ τοῦ κύρους δέ τούτου στηριζόμενοι καὶ μεγάλοι ἄνδρες τῆς Ἀγγλικανικῆς ἐκκλησίας ἀποδέχονται τὴν ἀειπαρθενίαν τῆς Θεοτόκου. Οὕτως ὀ Νέλσων λέγει· «Τό ἰδίως ἔξοχον καὶ ἀσύγκριτον προνόμιον ἐκείνης τῆς μητρός, ἡ ὀφειλομένη ἐξαίρετος τιμὴ καὶ προσκύνησις εἰς ἐκεῖνον τὸν υἱόν, ἥτις παρ᾿ αὐτῆς πάντοτε προσηνέχθη αὐτῷ, τὸ σέβας πρὸς ἐκεῖνο τὸ Ἅγιον Πνεῦμα τὸ ἐπισκιάσαν αὐτήν, ἡ υἱϊκὴ ἀγαθότης καὶ εὐσέβεια τοῦ Ἰωσήφ, ᾧτινι ἐδόθη ὡς νύμφη, ἐπληροφόρησαν τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ καθ᾿ ὅλους τοὺς αἰῶνας, ὥστε νὰ πιστεύσῃ ὅτι αὕτη (ἡ Θεοτόκος) εἰσέτι ἐξακολουθεῖ οὖσα εἰς τὴν ἰδίαν Παρθενίαν. Καὶ λοιπὸν ἡμεῖς ἔχομεν χρέος νὰ ὁμολογῶμεν Αὐτὴν Παρθένον Μαρίαν» (Nelsons Fest. London 1732 pag. 172).
Καὶ ὁ John Pearson λέγει: «Ὅταν λέγηται· «ἐγώ πιστεύω εἰς τὸν Ἰησοῦ Χριστὸν τὸν γεννηθέντα ἐκ τῆς παρθένου Μαρίας», διὰ τούτου πρέπει νὰ ἐννοῶμεν τόσον· «ἐγώ συνομολογῶ τοῦτο, ὡς ἀληθεστάτην καὶ ἀλανθαστοτάτην ἀλήθειαν, ἤγουν ὅτι ὑπῆρξε γυνή τις ὀνόματι Μαρία, νύμφη τοῦ Ἰωσὴφ τοῦ ἐκ Ναζαρέτ, ἥτις πρὸ καὶ μετὰ τὰ νυμφεῖα ὑπῆρξε καθαρά καὶ ἄμωμος Παρθένος, καὶ ἐνῷ ἦτο καὶ ἠκολούθει νὰ εἶναι εἰς τοιαύτην παρθενίαν, συνέλαβε, διὰ τῆς ἀμέσου τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐνεργείας, ἐν τῇ μήτρᾳ αὑτῆς τὸν μονογενῆ Υἱὸν τοῦ Θεοῦ· καὶ μετὰ τὸν φυσικὸν τῶν ἄλλων γυναικῶν καιρόν, ἐγέννησεν αὐτόν, ὡς πρωτότοκον αὑτῆς Υἱόν, ἀκολουθοῦσα εἰσέτι νὰ εἶναι ὁποία καθαρωτάτη καὶ μόνη ἄμωμος παρθένος». (Παράβλ. Καὶ Ἐπιστολμ. Διατριβὴ ἤτοι ἀνασκευὴ τῆς ὑπὸ τοῦ Κ. Ἀλβέρτου ἀπαντήσεως ὑπὲρ τῆς ἀειπαρθενίας τῆς Θεοτόκου Μαρίας ὑπὸ Ἀρσένη Παύδη. Κέρκυρα 1850).
Οὕτω λοιπὸν καὶ διὰ τῶν Ἁγίων Συνόδων καὶ διὰ τῶν Θεοφόρων Πατέρων καὶ διὰ τῆς ἐν γένει ἀποστολικῆς καὶ Ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως, καθώς καὶ διὰ τῆς μαρτυρίας αὐθεντικοῦ κύρους ἀνδρῶν ἀλλοδόξων, ἐπικυροῦται καὶ ἐπιστηρίζεται τὸ ἑδραῖον καὶ ἀκλόνητον τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας δόγμα περὶ τῆς ἀειπαρθενίας τῆς Παναχράντου καὶ Παναμώμου τοῦ Κυρίου ἡμῶν Μητρός.
Εἰς ἐπισφράγισιν τῶν ὅσων περὶ τῆς ἀειπαρθενίας τῆς παναγίας Μητρὸς τοῦ Κυρίου εἴπομεν, παραθέτομεν ἐνταῦθα καὶ τὰ θαυμάσια ταῦτα ρήματα τοῦ Μεγάλου Φωτίου, ἅτινα ἔγραψε «Γρηγορίῳ τῷ παρακανδιδάτῳ, αἰτησαμένῳ λύσιν ἀπορίας».
«Ὁ ἀσπασμὸς ἄνωθεν· ἡ σύλληψις ἄσπορος, κύησις ἄφραστος, ὠδῖνες ἀλόχευτοι· σφραγὶς τῆς παρθενίας, ἡ τῶν ὠδίνων διάλυσις, (ὁ γάρ τόκος ἄφθορος καὶ ἡ τεκοῦσα παρθένος καὶ μετὰ γέννησιν). Ὁ Θεὸς ἐν σαρκὶ τὸ τικτόμενον· χορὸς ἀγγέλων ᾆσμα τὸ θαῦμα ποιούμενοι· ἔνθα τοσούτων καὶ τηλικούτων συνδρομήν, πῶς ἄν τις διαμφισβητήσειε, κἂν πάντα ἀσεβεῖν ἔθετο μελέτην, ὅτι μὴ οὐχὶ παρθένος ἡ παρθένος καὶ μέχρι τέλους διέμεινεν; Εἰ δέ τὸ «οὐκ ἐγίνωσκεν αὐτήν, ἕως οὗ ἔτεκε τὸν υἱόν αὐτῆς τὸν πρωτότοκον», ὑπόθεσιν βλασφημίας ἑαυτοῖς τινες ἀνευρίσκουσιν, ἴστωσαν, ὡς ἡ τῶν ἀχράντων λογίων ἀλήθεια τὸ μέν παράδοξον καὶ ὑπερφυὲς καὶ ὑπὲρ κατάληψιν ἠβουλήθη παραστῆσαι, ὅπερ ἐστὶ τόκος ἄνευ ἀνδρὸς ἐπιγνώσεως· τὸ δὲ μετὰ ταῦτα νοεῖν κατέλιπεν ὡς ἀκόλουθον. Τό γάρ τὴν ἐν τόκῳ παρθενεύουσαν καὶ τὸ λοιπόν διὰ βίου παρθενεύειν, οὔτε καινόν ὅλως ἢ παράδοξον, ἀλλά καὶ τοῖς προηγιασμένοις ἐξ ἀναγκαίου μᾶλλον ἑπόμενον. Ἄλλως τε δέ καὶ τῶν Ἰουδαίων τέως ἐπιστομίζειν ἔγνω τὸ βλάσφημον, οἵ ἐκ πορνείας τὸν ἄσπορον τόκον διέσυρον· διό καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἵσταται κακόνοιαν, δι᾿ ᾧν τρανοῖ καὶ ἀνακηρύττει τῆς τεκούσης τὸ ἀνέπαφον. Κἀκεῖνο δέ συνιέτωσαν, ὅτι μηδ᾿ αὐτάς τάς λέξεις, ἐξ ὧν οἱ θεῖοι χρησμοί, συνιέναι ἠβουλήθησαν· εἰ γάρ ἂν τὸ «Ἕως» κατέμαθον ἐνίοτε μέν πρὸς ἀντιδιαστολὴν τοῦ ἐφεξῆς χρόνου παραλαμβανόμενον, ἐνίοτε δέ ἐπὶ δηλώσει μεγάλων μέν ἔργων καὶ θεοπρεπῶν· καθάπερ καὶ νῦν, οὐ τὴν πρὸς ἀντιδιαστολήν ἑτέρου χρόνου τινός, ἀλλά καὶ τοὐναντίον εἰς ὑποδήλωσιν ἀπεράντου διαστήματος. Καὶ ἀνά χεῖρα τὰ παραδείγματα· «Ἀνατελεῖ γάρ ἐν ταῖς ἡμέραις αὐτοῦ δικαιοσύνη καὶ πλῆθος εἰρήνης, ἕως οὗ ἀνταναιρεθῇ ἡ σελήνη·» καί, «Κάθου ἐκ δεξιῶν μου (ἀνάγραπτὸς ἐστιν ὁ Πατήρ λέγων τῷ Υἱῷ) ἕως ἂν θῶ τούς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου·» καί, «Ἰδού, ἐγώ μεθ᾿ ὑμῶν εἰμι (πάλιν ὁ Σωτήρ τοῖς μαθηταῖς φησιν) ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος». Καὶ δῆλον ὡς ἐνταῦθα τὸ ἕως οὗ χρονικόν τι μεθόριον καὶ πέρας παρεισάγει, μέγεθος δέ θείων πραγμάτων ἡ λέξις συμπαραδηλοῦσα εἰς ἀπεριόριστον παράτασιν τὸν νοῦν τῶν ἐντυγχανόντων ἀναπέμπει. Οὐ μόνο δέ, ἀλλά καὶ τρίτον ἐστίν ἰδεῖν αὐτοῦ σημαινόμενον, δι᾿ οὗ μέγα μέν καὶ ὑπέρογκον οὐδέν ὑποδηλοῦται, ἁπλῶς δέ τὸ ἐναντίον τοῦ προτέρου ἕως διασημαίνεται· ὡς τό, «Οὐκ ἀνέστρεψε πρὸς τὸν Νῶε ἡ περιστερά, ἕως τοῦ καταξηρανθῆναι τὴν γῆν·» καί, «Ἕως ἂν καταγηράσητε, (ἀλλαχοῦ φησιν) ἐγώ εἰμι ὁ Θεός»· καὶ ἄλλα μυρία, δι᾿ ὧν εὔδηλον καὶ τοῖς λίαν ἐθελοκωφοῦσι καθίσταται, ὡς ἀντὶ τοῦ διηνεκῶς καὶ εἰς τὸν αἰῶνα ἡ λέξις παραλαμβάνεται. Ὅταν οὖν δείξωσιν οἱ πάντα θρασεῖς, μετὰ τὴν τῆς σελήνης ἀναίρεσιν, τὴν τοῦ Χριστοῦ καὶ Θεοῦ ἡμῶν δικαιοσύνην εἰς τὸ μὴ ὂν καταδύουσαν, καὶ τὸ πλῆθος αὐτοῦ τῆς εἰρήνης μειούμενον, καὶ εἰς ἔχθραν διαχεόμενον· καὶ μετὰ γε τὸ ὑποτεθεικένει τούς ἐχθρούς αὑτοῦ ὑπὸ τούς πόδας αὐτοῦ, τῆς δεξιῶν καθέδρας τοῦ Πατρὸς παρακινούμενον· (τόδε τὸ βλάσφημον εἰς τάς τῶν ἀναισχυντούντων κεφαλάς·) εἶτα δέ καὶ μετὰ τὴν συντέλειαν τοῦ αἰῶνος, ὅτε μᾶλλον τοῖς μαθηταῖς ἡ οἰκείωσις, αὐτῶν ἀφιστάμενον· καὶ ἐπειδάν καταγηράσωσιν οἱ τότε ἄνθρωποι, μηκέτι ὄντα τὸν Θεόν· εἰ βούλει δέ, καὶ τὴν περιστεράν μετὰ τὸ ξηρανθῆναι τὴν γῆν πρὸς τὸν Νῶε ἀναστρέψασαν, τότε διαπορείτωσαν, καὶ εἰ μετὰ τὸν ἄρρητον καὶ παρθένιον τόκον, ἀνδρὸς ὁμιλίαν ἡ παρθένος ἐμελέτησεν. Εἰδέ μὴ κατ᾿ ἐντολήν ἔγραφον, πλείους ἄν, Θεοῦ διδόντος, τάς ἀποδείξεις σοι παρεθέμεθα· ἀλλ᾿ ἱκανά καὶ ταῦτα οἷς μὴ μετὰ τῆς ἀγνοίας καὶ ἡ διάνοια προσαπώλετο.»