ἐκ τῆς ἐκδόσεως: Ἀκολουθία τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου καὶ
Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ, σελ. 28-31,
ἐπιμελείᾳ Γεωργίου Βουτέρη ἱερέως, τύποις Εὐστρατίου-Δελῆ, ἐν Ἀθήναις, 1913
Χριστιανοὶ ἀδελφοί μου! αἱ παρ᾿ ἡμῶν προσευχαὶ καὶ δεήσεις γενόμεναι πρὸς τὸν Θεὸν πρὸς ἑξάλειψιν τῶν ἁμαρτιῶν μας, ὅπως ἡμεῖς σήμερον πράττομεν εἰσὶν ἀπαράδεκτοι πρὸς τὸν Θεὸν καὶ ἀντὶ εὐλογίας, λαμβάνομεν κατάραν, «καὶ Θεὸς οὐ μυκτηρίζεται», ἐπειδὴ αἱ παρ᾿ ἡμῶν πρὸς τὸν Θεὸν γενόμεναι προσευχαὶ καὶ δεήσεις εἴτε αἱ παρ᾿ ἡμῶν αὐτῶν κατ᾿ ἰδίαν ἐν τῇ οἰκίᾳ μας ἢ ἀλλαχόθεν, εἴτε ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ παρὰ τῶν Ἱερέων πρέπει νὰ γίνωνται μετὰ κατανύξεως καὶ συντριβῆς καρδίας καὶ προσοχῆς καὶ μεγάλης σιγῆς» καὶ τότε εἰσὶν εὐπρόσδεκτοι, καὶ παρέχει ἡμῖν τὴν ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν μας καὶ τὴν σωτηρίαν τῆς ψυχῆς μας, καὶ εὐημερίαν τοῦ σώματος. Τὸ ἐναντίον δὲ ἐὰν προσευχώμεθα ὡς ποιοῦμεν σήμερον ἀναγινώσκοντες καὶ λέγοντες ταύτας βιαστικά, καὶ οὔτε ἡμεῖς οἱ ἴδιοι δὲν ἐννοοῦμεν τί λέγομεν, καὶ οὔτε τὸ ἀκροατήριον τῶν Χριστιανῶν ποὺ συναθροίζεται ἐν τοῖς ἱεροῖς Ναοῖς ὅπως ἀκροασθῇ καὶ προσφέρῃ δεήσεις μετὰ τῶν ψαλτῶν καὶ ἀναγνωστῶν καὶ ἱερέων ἀκούει καὶ αἰσθάνεται καὶ καταλαμβάνει τί λέγουν, ἐπειδὴ τὰ παρ᾿ αὐτῶν λεγόμενα καὶ ἀναγινωσκόμενα λέγονται βιαστικὰ καὶ γρήγορα καὶ πολλάκις καὶ αὐτοὶ οἱ ἴδιοι οἱ ἀναγινώσκοντες ἐννοοῦσι καὶ καταλαμβάνουσι τί λέγουν διὰ τὸ βιαστικὸν καὶ σύντομον της ἀναγνώσεως, ἀλλὰ ἀκούει τις μίαν μουρμούραν καὶ βοήν, ὡς νὰ ᾖνε εἰς τὸν μύλον, καὶ γυρίζει τὸ λιθάρι ὅταν ἀλέθῃ, οὕτως γίνεται καὶ ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ πολλαῖς φορὲς ἡ ἀνάγνωσις ὑπὸ τῶν ἁρμοδίων· τοῦτο δὲ γίνεται ὄχι μόνον ἐν τῷ καιρῷ τοῦ ὄρθρου, τῶν ὡρῶν καὶ τοῦ Ἑσπερινοῦ καὶ ἀποδείπνου, ἀλλὰ ἀκόμη καὶ ἐν τῷ καιρῷ τῆς Θείας καὶ Ἱερᾶς λειτουργίας τελούμενης παρὰ τοῦ Ἱερέως, βιαζόμενος καὶ αὐτὸς ὁ ἴδιος ἀναγινώσκων τὰ εἰρηνικὰ καὶ τὰς ἐκτενεῖς καὶ εὐχάς, τοιαύτη σχεδὸν ἀσέβεια καὶ ἀνευλάβεια ἐπεκράτησε ἡμῖν, ἀδελφοί μου Χριστιανοί.
Ἐάν τις ἐξ ἡμῶν ἔχει ὑπόθεσίν τινα σπουδαίαν καὶ θέλει νὰ μεταβῇ ὅπως ἀνταμώσῃ καὶ παρακαλέσῃ ἄνθρωπον τινὰ ἐπίσημον περί τινος ὑποθέσεώς του σπουδαίας, ὅπως προστατεύσῃ αὐτὸν καὶ λάβῃ οἶκτον ὑπὲρ αὐτοῦ καὶ προστατεύσῃ τοῦτον περὶ τῆς ὑποθέσεώς του, βεβαίως θέλει παρουσιαστῇ πρὸς αὐτὸν μετὰ μεγάλης συγκινήσεως καὶ ταπεινώσεως ἱστάμενος ἐμπρὸς δακρυροῶν καὶ παρακαλῶν αὐτὸν παριστάμενος καὶ παριστάνων τὴν ὑπόθεσίν του, τότε βλέπων ὁ ἄρχων οὕτως ἱστάμενον, συγκινηθεὶς καὶ λυπηθεὶς τοῦτον παρέχει τούτου τὸ δίκαιον, καὶ πέραν τοῦ δικαίου σπλαγχνισθείς. Ἐὰν λοιπὸν εἰς ἄνθρωπον ὁμοιόν μας ἱστάμεθα παρακαλοῦντες μετὰ συγκινήσεως ὅπως προστατεύσῃ ἡμᾶς, εἰς τὸν Θεὸν δὲ πῶς πρέπει νὰ ἱστάμεθα; Τί εἶνε ὁ ἄνθρωπος ἀπέναντι τοῦ Θεοῦ; Εἶνε ἕνα οὐδὲν καὶ ἕνας σκώληξ τῆς γῆς, εἶνε ἕνα φθαρτὸν πρᾶγμα καὶ ἀσήμαντον ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεὸς εἶνε παντοδύναμος ποιητὴς οὐρανοῦ καὶ γῆς, ὁρατῶν τε καὶ ἀοράτων καὶ ἐν τῇ χειρί του τὸ σύμπαν σύγκειται· προσευχόμενοι λοιπὸν καὶ ἐντὸς τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ καὶ παρακαλοῦντες αὐτὸν ὅπως προστατεύσῃ ἡμᾶς ψυχῇ τε καὶ σώματι καὶ συγχωρήσῃ ἡμᾶς, καὶ ἀποδώσῃ ἡμῖν καὶ εἰς τὸν πρόσκαιρον καὶ προσωρινὸν τοῦτον κόσμον ὑγιείαν καὶ εὐημερίαν καὶ εἰρήνην καὶ τὰ ἀγαθά του πρὸς εὐζωίαν ἡμῶν κατὰ τὸ Αὐτοῦ μέγα ἔλεος, καὶ εἰς τὸ μέλλον καὶ αἰώνιον τὴν οὐράνιον βασιλείαν καὶ σωτηρίαν τῆς ψυχῆς ἡμῶν.
Βεβαίως πρέπει νὰ στεκώμεθα, ἰδίως εἰς τὴν ἐκκλησίαν, μετὰ μεγάλης κατανύξεως καὶ συντριβῆς καρδίας, λέγοντες καὶ ἀναγινώσκοντες τὰς προσευχάς μας καὶ τὰς δεήσεις μας, ἀναφερόντες αὐτὰς μετὰ κατανύξεως ἀργὰ λέξιν πρὸς λέξιν καὶ μὲ συντριβὴν καρδίας, ὅπως καὶ ἡμεῖς ἐννοῶμεν καὶ αἰσθανώμεθα τί λέγομεν καὶ τίνος τὰ λέγομε καὶ ὁμιλοῦμεν, καὶ ὅπως καὶ τὸ ἀκροατήριον τῶν ἐντὸς τοῦ Ναοῦ Χριστιανῶν ἀκροαζόμενον ἐννοεῖ καὶ καταλαμβάνει τῶν λεγομένων ἡμῶν, τότε καὶ αἱ παρ᾿ ἡμῶν προσευχαὶ καὶ δεήσεις ἡμῶν γίνονται εὐπρόσδεκτοι εἰς τὸν Θεὸν καὶ εἰσακούει τῶν δεήσεων ἡμῶν καὶ παραχωρεῖ εἰς ἡμᾶς τὴν εὐλογίαν Του.
Διὰ τοῦτο νὰ μορφώσωμεν ἑαυτοὺς καὶ νὰ σκεφθῶμεν ὅτι αἱ παρ᾿ ἡμῶν γενόμεναι προσευχαὶ καὶ δεήσεις εἴτε παρ᾿ ἡμῶν αὐτῶν, εἴτε παρὰ τῶν ἁρμοδίων Ἱερέων, ψαλτῶν καὶ ἀναγνωστῶν εἶνε ὁμιλίαι μὲ τὸν Θεὸν καὶ πρέπει νὰ γίνονται μετ᾿ εὐλαβείας καὶ μεγάλης κατανύξεως καὶ συντριβὴν καρδίας, καὶ ὄχι νὰ συντέμνωμεν καὶ νὰ βιαζώμεθα ἀναγινώσκοντες γρήγορα καὶ σύντομα καὶ νὰ τρέχῃ ἡ γλῶσσά μας ὡς τὸ λιθάρι τοῦ μύλου ὅταν ἀλέθῃ καὶ νὰ ἀκούῃς μόνον μία βοὴν καὶ μουρμούραν, καὶ οὔτε ἡμεῖς οἱ ἴδιοι ποὺ τὰ ἀναγινώσκομεν δὲν καταλαμβάνομεν καὶ ἐννοοῦμεν τί λέγομεν· οὔτε οἱ ἀκροαζόμενοι Χριστιανοί, ἀλλὰ βοὴν καὶ μουρμούραν ἀκούεις μόνον, αἱ προσευχαὶ αὗται ὡς σήμερον κάμνομεν καὶ μεταχειριζόμεθα πρὸς τὸν Θεὸν καὶ ἀκόμη καὶ εἰς τὴν ἐκκλησίαν εἶνε μία περιφρόνησις πρὸς τὸν Θεόν, «καὶ Θεὸς οὐ μυκτηρίζεται» καὶ ἀντὶ εὐλογίας λαμβάνομεν ὀργὴν καὶ κατάραν. Πιστεύσατέ μοι, ἀδελφοί μου, ὁμιλῶ καὶ λέγω τὴν ἀλήθειαν; παρατηρῶ ὅτι μετὰ μεγαλειτέρας προσοχῆς καὶ σιγῆς στεκόμεθα εἰς τὰ θέατρα, ᾠδεῖα, ὀρχεῖα, καφὲ-ἀμὰν καὶ εἰς λοιπὰ δράματα κινηματογράφων, παρὰ εἰς τὴν ἐκκλησίαν, καὶ τὸ χείριστον ἀπὸ ὅλα εἶνε ὅτι τὸ τοιοῦτον πράττομεν καὶ ἐν τῷ καιρῷ τελούμενης τῆς λειτουργίας, καὶ ὑπ᾿ αὐτῶν ἀκόμη τῶν Ἱερέων καὶ ἐντὸς τοῦ θυσιαστηρίου. Αὐτὴ εἶνε ἡ ἀθλία κατάστασις καὶ ἀσέβεια ἡμῶν ἥτις ἐκυρίευσε πάντας ἡμᾶς, καὶ πολλοὶ πρὸ τοῦ τέλους τῆς Θείας καὶ Ἱερᾶς λειτουργίας ποιοῦσιν αὐθαίρετους ἀπολύσεις, ἐνῷ πρέπει νὰ κάθωνται ἕως νὰ τελειώσῃ ἡ θεία λειτουργία καὶ νὰ πάρουν παρὰ τοῦ Ἱερέως ἀντίδωρον καὶ τὴν εὐλογίαν του καὶ τότε νὰ ἀναχωροῦν. Τὸ ἐναντίον δὲ πράττοντες καὶ ἀναχωροῦντες εἶνε ὅμοιοι τοῦ προδότου Ἰούδα, ἐπειδὴ καὶ αὐτὸς ἦτο ἀπόστολος ἐκ τῶν δώδεκα, ἀλλὰ ἔπειτα ἔγινε προδότης καὶ ἀπώλεσε τὴν ψυχήν του. Ἡ τοιαύτη δὲ κατάστασις προῆλθεν εἰς ἡμᾶς καὶ ἀσέβεια, ἕνεκα τῆς ἐλλείψεως τῆς θρησκευτικῆς διδασκαλίας, κατὰ τὰς ἑορτὰς εἰς τοὺς Ἱεροὺς Ναοὺς ὑπὸ τῶν ἁρμοδίων, ὅπερ παρὰ τοῦ Νόμου εἶνε ὑποχρεωτικὸν εἰς αὐτούς.
Ὁ Χρυσόστομος περὶ προσευχῆς λέγει: «Πᾶσα προσευχὴ γενομένη, ἐὰν δὲν μοχθήσῃ τὸ σῶμα καὶ θλίβῃ ἐν αὐτῷ ἡ καρδία, λογίζεται ἔκτρωμα, χωρὶς γὰρ συντριβῆς καρδίας δὲν λογίζεται ἐκείνη προσευχή· καὶ ὥσπερ οἱ πῦρ ἐξάψαι βουλόμενοι καπνίζονται πρῶτοι καὶ δακρύουσι καὶ μετὰ τούτου τυγχάνουσι τοῦ ποθουμένου, οὕτω καὶ ἡμεῖς εἶγε τὸ Θεῖον πῦρ ἐξάψαι βουλόμενοι, μετὰ δακρύων καὶ κόπων τοῦτο πειρᾶσθαι ποιεῖν, καὶ μὴ βιάζεσαι καὶ γοργεύου ἐν ταῖς προσευχαῖς, καὶ ἀκολουθίαις ἂς ποιεῖς, ἰδίως δὲ ἐν τῷ καιρῷ τῆς Θείας λειτουργίας, ἵνα μὴ σὲ καταφάγωσι τὰ θηρία, οὐ μόνον τὰς διὰ τῆς σαρκὸς τελουμένας προσευχάς, ἀλλὰ καὶ διὰ ἐννοίας ἀπερισπάστου τῷ Θεῷ προσφερομένας. Ἐὰν δὲ τὸ ἐν ἐξ αὐτῶν ἀκαίρως περισπασθῇ οὐδὲ τὸ ἕτερον κατὰ μόνας παρίσταται τῷ Θεῷ. Καὶ ὁ προσευχόμενος νηφόντος καίει τοὺς δαίμονας, ὁ δὲ μετεωριζόμενος (ὁ ἀναγινώσκων βιαστικὰ γρήγορα) ἐμπαιχθήσεται ὑπ᾿ αὐτῶν». Ὀφείλομεν λοιπὸν ὅταν προσευχώμεθα ἐν τῷ Ναῷ, νὰ ἀναγινώσκομεν ἀργὰ καὶ μὲ κατάνυξιν καὶ οὐδέποτε νὰ βιαζόμεθα εἰς τὴν ἀνάγνωσιν καὶ νὰ σκεπτώμεθα ὅτι ὁμιλοῦμεν μὲ τὸν Θεόν, καὶ παρακολοῦμεν αὐτὸν ὅπως χορηγήσῃ εἰς ἡμᾶς τέλος ἀγαθὸν καὶ ἐξάλειψιν τῶν ἁμαρτιῶν μας... καὶ ἐν περιπτώσει καὶ διανάξει ἡμᾶς ἄρχων τις ὅπως συντάμωμεν τὴν ἀνάγνωσιν, ἀναγινώσκοντες γρήγορα καὶ βιαστικά, νὰ παρακούσωμεν τοῦτον, ὅστις καὶ ἂν εἶνε, ἀλλὰ νὰ ἀναγινώσκωμεν ὡς ἡ ἐκκλησιαστικὴ τάξις καὶ οἱ κανόνες διακελεύουσιν «ἐπειδὴ Θεὸς οὐ μυκτηρίζεται» (λέγει καὶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος) «Πειθαρχεῖν δὲ Θεῷ δεῖ ἢ ἀνθρώποις. Καὶ εἰ ἀνθρώποις ἤρεσκον, Χριστοῦ δοῦλος οὐκ ἂν ἤμην», εἰ καὶ ἄκουε τῶν γραφῶν καὶ πείθου ἢ ἑξάλειψον ταύτας, (λέγει ὁ Θεῖος Χρυσόστομος).