Ὁ θάνατος ἀποτελεῖ τὸ ἀποκορύφωμα τοῦ μεγάλου μυστηρίου ποὺ περιβάλλει ὁλόκληρη γενικὰ τὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι «τὸ τελευταῖο μυστήριο», ὅπως τὸν ὀνομάζουν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας.
Γιὰ ἐκείνους βεβαίως ποὺ ζοῦν ἔξω ἀπὸ τὸ χῶρο τῆς χριστιανικῆς πίστεως ὁ θάνατος παραμένει τὸ κατ᾿ ἐξοχὴν γεγονὸς φθορᾶς καὶ ἀφανισμοῦ τῆς ζωῆς, ἕνα μυστήριο τραγικὸ καὶ παράλογο ποὺ γεμίζει μὲ φόβο καὶ ἀμηχανία κάθε ἀνθρώπινη ὕπαρξη.
Γιὰ ὅσους ὅμως πιστεύουν στὸ νικητὴ τοῦ θανάτου, τὸν ἐκ νεκρῶν ἀναστάντα Κύριο, ὁ θάνατος χάνει τὴν τραγικότητά του καὶ μεταμορφώνεται σ᾿ ἕνα γεγονὸς γεμάτο νόημα. Γίνεται ἕνα πασχάλιο μυστήριο, ἡ σωτηρία, δηλαδή, διάβαση πρὸς τὴν αἰώνια ζωή, πού ξεπήγασε ἀπὸ τὸ κενὸ μνημεῖο τοῦ Κυρίου.
Σὰν ἕνα τέτοιο σωτηριολογικὸ γεγονὸς βίωσε ἀνέκαθεν ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ τὴν ἔξοδο ἀπὸ τὴ ζωὴ αὐτὴ κάθε μέλους της. Σὰν ἕνα γεγονὸς ποὺ ἀφορᾶ ὁλόκληρη τὴν Ἐκκλησία, καὶ ποὺ ἐκφράζεται λειτουργικὰ μὲ τὴ νεκρώσιμη Ἀκολουθία.
Ἰδιαίτερα στὰ πλαίσια τῆς Ἀκολουθίας αὐτῆς καὶ μπροστὰ στὸ ἀποκεκαλυμμένο πρόσωπο τοῦ κηδευομένου ἀδελφοῦ ἡ Ἐκκλησία κάνει τὴν πιὸ δυναμικὴ ἀναμέτρηση μὲ τὸν θάνατο, τὸν ἔσχατο ἐχθρὸ τοῦ ἀνθρώπου. Τὸ χαρμόσυνο εὐαγγελικὸ μήνυμα τῆς ἀναστάσεως τῶν νεκρῶν καὶ τῆς αἰώνιας ζωῆς ποὺ περιέχει, μεταμορφώνει τὸ σκληρὸ πρόσωπο τοῦ θανάτου. Καὶ τὴν ὀδύνη τῶν θρήνων πραΰνει ἡ χριστιανικὴ παράκληση τῶν πενθούντων, ὅπως αὐτὴ ἐκφράζεται ἄριστα μέσα στοὺς ψαλλόμενους ἐπικήδειους ὕμνους. Ἡ ἰσότητα ὅλων τῶν ἀνθρώπων μπροστὰ στὴν πραγματικότητα τοῦ θανάτου, ἡ ματαιότητα τῆς ἐπίγειας ζωῆς χωρὶς τὴν προοπτικὴ τῆς αἰωνιότητας καὶ ἡ μνήμη θανάτου σὰν μιὰ δυναμικὴ κατάσταση πνευματικῆς ἐγρηγόρσεως, εἶναι μερικὰ ἀκόμη ἀπὸ τὰ πνευματικὰ μηνύματα τῆς νεκρωσίμου Ἀκολουθίας ποὺ συγκινοῦν κάθε ἀνθρώπινη ψυχὴ καὶ ἐπηρεάζουν ἀναπόφευκτα καὶ τὸν εὐρύτερο χῶρο τῆς κοινωνικῆς ζωῆς.
Ἡ μελέτη τῶν νεκρωσίμων καὶ ἐπιμνημοσύνων Ἀκολουθιῶν, πιστεύεται ὅτι προσφέρει ἕνα βοήθημα, ὄχι μόνον στοὺς εὐλαβεῖς λειτουργοὺς τῶν ἱερῶν μυστηρίων, ἀλλὰ καὶ σὲ κάθε εὐσεβὴ χριστιανὸ ποὺ ἐπιθυμεῖ νὰ ἐμβαθύνει στὸ μυστήριο τοῦ θανάτου, ὅπως αὐτὸ βιώνεται καὶ λειτουργεῖται μέσα στοὺς κόλπους τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας.