«Η ΠΛΑΤΥΤΕΡΑ ΤΩΝ ΟΥΡΑΝΩΝ»
ΥΠΟ ΙΩΑΝΝΟΥ Π. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ

ΑΘΗΝΑΙ 1971

01. Εἰπέ μοι τὸ θαῦμα περὶ τοῦ ἀναστηθέντος Θετταλοῦ ὑπὸ τοῦ ὕδατος τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς

Εἰς τὸ Πεντηκοστάριον τῇ Παρασκευῇ τῆς Διακαινησίμου ἀναγινώσκεται ὁμοίως ὅτι, ἄνθρωπός τις ἐκίνησεν ἀπὸ τὴν Θεσσαλονίκην μὲ πολλὴν εὐλάβειαν νὰ ὑπάγῃ εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν εἰς τὸν Ναὸν τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς νὰ προσκυνήση ἀκούοντας τὰ ἐξαίσια θαύματα ὅπου ἐτέλει ἡ Μεγαλοδύναμος Δέσποινα μὲ τὸ ὕδωρ ἐκεῖνο, ἀπὸ τὸ ὁποῖον εἶχε πόθον νὰ πίῃ εἰς ἁγιασμὸν τῆς ψυχῆς του.
Λαβὼν λοιπὸν ἱκανὰ ἀργύρια διὰ ἔξοδον, διὰ νὰ δώσῃ εἰς τὸν Ναόν, εἰσῆλθεν εἰς τὸ πλοῖον, καὶ ἀρμενίζοντας τοῦ ἦλθε βαρεῖα ἀσθένεια, ὅθεν γνωρίζοντας ὅτι ἀποθαίνει, εἶπεν εἰς τὸν ναύκληρον.
-Νομίζω, ὅτι δὲν ἤμουν ἄξιος νὰ προσκυνήσω τὸν Ναὸν τῆς Ὑπεραγίας, οὔτε νὰ πίω ἀπ᾿ἐκεῖνο τὸ ὕδωρ τὸ ἁγιώτατον· καὶ ἐπειδὴ αἱ ἁμαρτίαι μου ἐμπόδισαν νὰ μὴ ὑπάγω ζωντανός, ὁρκίζω σε εἰς τὸ ὄνομα τῆς Δεσποίνης Θεοτόκου νὰ μὴ μὲ ρίψης εἰς τὴν θάλασσαν, ἀλλὰ νὰ μὲ βάλῃς εἰς ἕνα σεντούκιον, νὰ μὲ ὑπάγῃς εἰς ἐκεῖνον τὸν ἅγιον Ναόν, νὰ μὲ ἐνταφιάσης ἐκεῖ, καὶ οὕτω θέλεις ἔχει μὲν βοηθὸν τὴν Παναγίαν, ἀφήνω σου δὲ καὶ ἀπὸ τὰ χρήματά μου ἑκατὸ χρυσά, καὶ τὰ ἐπίλοιπα νὰ τὰ δώσῃς εἰς τὸν Ναὸν ἐκεῖνον, διὰ μνημόσυνον τῆς ψυχῆς μου.
Ταῦτα λέγων ὁ ἀσθενής, ὥμωσεν αὐτῷ ὁ καραβοκύρης νὰ κάμῃ τὸ θέλημά του· καὶ οὕτω παρέδωκε τὸ πνεῦμα.
Ὁ δὲ ναύκληρος ἐφύλαξε τὸ λείψανον, καὶ μετὰ τρεῖς ἡμέρας ἔφθασεν εἰς τὴν Κωσταντινούπολιν, καὶ βγάζοντας τὸν νεκρόν, προσεκάλεσεν ἱερεῖς νὰ ψάλλουν κατὰ τὴν τάξιν καὶ νὰ τὸ ἐνταφιάσουν εἰς τὸν ἄνωθεν Ναὸν τῆς Παρθένου.

Καὶ καθὼς τὸν ἔψαλλαν, ἐφάνη τοῦ Ἐφημερίου νὰ ἀνοίξη τὸ σεντοῦκι, διότι δὲν ἐβρώμα ὡς οἱ ἄλλοι νεκροί.
Ἀνοίξαντες λοιπὸν ἔρριψαν ἐπάνω εἰς τὸ λείψανον τὸν πηλὸν σταυροειδῶς, κατὰ τὸ σύνηθες, λέγων, τὸν πηλὸν ὁ κεραμεὺς ζωοπλαστήσας ἀνεθηκάς μοι· καὶ τὰ ἑξῆς. Τότε λαβὼν εἷς σύντροφος τοῦ πλοίου ὀλίγον ὕδωρ τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς καὶ πλησιάσας τῷ νεκρῷ εἶπε ταῦτα.
-Ὦ πτωχέ, πόθον εἶχες νὰ πίῃς ἀπὸ τοῦτο τὸ ὕδωρ καὶ δὲν ἐπρόφθασες ἀλλὰ κἂν τώρα νεκρὸς ἀποδέξου το.
Οὕτως εἰπὼν ἔχυσε τὸ νερὸν εἰς τὸ λείψανον καὶ εὐθὺς (ὢ τῶν ὑπερφυῶν θαυμασίων σου ζωοπαρόχε Δέσποινα) ἠγέρθη ὁ νεκρὸς καὶ ἐκάθησε δοξάζων τὸν Κύριον καὶ τὴν Μακαρίαν Παρθένον.
Πόσην ἔκπληξιν, ἀδελφοί μου, νομίζετε νὰ ἔλαβον οἱ περιεστῶτες καὶ μάλιστα οἱ ναῦται, ὅπου ἦτο ἡμέραι τέσσαρες, νὰ ἀναστηθῇ ὡς τετραήμερος Λάζαρος;
Ἀλλ᾿ αὐτοὶ μὲν περισσῶς ἐθαύμαζον· ὁ δὲ νεκρόγερτος εὐχαρίστησεν ἱκανῶς τὴν Ὑπεραγίαν, καὶ δὲν ἀστόχησε τὴν εὐεργεσίαν ἀλλ᾿ ὡς εὐγνώμων ἔμεινεν ἕως τέλος εἰς τὸν Ναόν της ὑπηρετῶν μετὰ πάσης προθυμίας γενόμενος Μοναχὸς εὐλαβὴς καὶ ἐνάρετος.

Ἤρχοντο δὲ ἀπὸ διαφόρους τόπους, καὶ τὸν ἠρώτων διὰ τὸν ᾍδην ἀλλ᾿ αὐτὸς οὐδὲν ἐπεκρίνατο καθὼς ὁ Λάζαρος.
Ζήσας δὲ θεάρεστον καὶ θαυμαστὴν πολιτείαν χρόνους εἴκοσι μετὰ τὴν αὐτοῦ ἀναβίωσιν, ἀνεπαύσατο ἐν Κυρίῳ.
ᾯ, δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.

02. Διήγησις πῶς ἀπέθανεν ὁ Καϊάφας εἰς τὴν Κρήτην καὶ ὁ Πιλᾶτος εἰς τὴν Ρώμην

Ὀλίγα ἔτη μετὰ τὴν Ἀνάστασιν τοῦ Χριστοῦ, ἐλθόντος τοῦ Ραχαὰβ ἀπὸ Ρώμης εἰς Ἱεροσόλυμα μετὰ δυὸ χιλιάδων στρατιωτῶν καὶ δέσαντος τὸν Πιλᾶτον ἁλύσεσι σιδηραῖς, ὡσαύτως Ἄνναν τὸν Καϊάφαν καὶ τοὺς ἀρχιερεῖς, παρέλαβον τὸν Πιλᾶτον καὶ τοὺς σὺν αὐτῷ σιδηροδέσμιους καὶ ἐπορεύοντο εἰς Ρώμην· φθάσαντες δὲ εἰς τὴν νῆσον Κρήτην, ἀπέθανεν ὁ Καϊάφας, οἱ δέ, ἐξελθόντες, ἔθαψαν αὐτὸν ἔν τινι τόπῳ, ἀλλὰ τὸ παμμίαρον αὐτοῦ σῶμα ἐξεπήδησεν ἔξω τοῦ τάφου, μὴ δεχόμενης τοῦτο τῆς γῆς.
Ἰδόντες δὲ οἱ ἐγχώριοι τοῦτο, ἄραντες λίθους, κατέχωσαν αὐτό· τοὺς δὲ λοιποὺς φθάσαντας εἰς Ρώμην τελείως ὁ Καῖσαρ οὐκ ἠθέλησεν ἐξετᾶσαι αὐτούς, ἀλλὰ προσέταξε τὸν Ἄνναν τὸν Ἀρχιερέα καὶ ἐτύλιξαν αὐτὸν ἑντὸς νεαροῦ δέρματος βοὸς καὶ ἔριψαν εἰς τὸν Ἥλιον ἐν καιρῷ θέρους, ξηραθὲν δὲ τὸ δέρμα ἀπὸ τὴν ὑπερβολικὴν καῦσιν τοῦ Ἡλίου καὶ σφίγξαν αὐτὸν βιαίως, ἐξῆλθον τὰ ἐντόσθια αὐτοῦ, καὶ οὕτω πικρῶς ἐτελεύτησεν· ὁμοίως καὶ τὸν Ἀρχέλαον καὶ ὅλους τοὺς πρώτους τῶν Ἰουδαίων κεφαλικῇ τιμωρίᾳ ἐθανάτωσε· τὸν δὲ Πιλᾶτον ἐκέλευσε βαλεῖν ἔν τινι Πύργῳ, ἔξω τῆς πόλεως, περιβεβλημένον σιδηραῖς ἁλύσεσι, τὸν ὁποῖον ἐβούλετο ἀποκτεῖναι ὁ Καῖσαρ ἰδίαις χερσίν.
Ἐν μίᾳ οὗν τῶν ἡμερῶν ἐξελθὼν ὁ Καῖσαρ εἰς τὴν ἐξοχὴν ἐπὶ τῷ θηρεῦσαί τι – ἔθος δὲ ἦν τοῖς ἀρχαίοις βασιλεῦσιν, ἐάν τις κατάδικος ὤν, καὶ δυνάμενος ἰδεῖν τὸ πρόσωπον τοῦ βασιλέως, λαλήσῃ αὐτῷ, ἐῤῥύετο τοῦ θανάτου. Ταῦτα εἰδὼς ὁ Πιλᾶτος καὶ μαθὼν ὅτι ὁ βασιλεὺς μέλλει διελθεῖν πλησίον τοῦ Πύργου, ἔθηκε τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ ἔν τινι ὀπῇ τοῦ Πύργου, οὔσῃ ἐν τῷ ὑπογείῳ, ἵνα ἴδῃ τὸν Καίσαρα διαβαίνοντα· δραμοῦσα δὲ μία Δορκὰς ἐπορεύθη ὑποκάτω τοῦ Πύργου ἑντὸς τῆς ὀπῆς εἰς ἣν ὁ Πιλᾶτος ἵστατο, ἰδὼν δὲ ὁ βασιλεὺς τὴν δορκάδα φεύγουσαν μὲ ταχύτητα καὶ φοβούμενος μὴ χάσῃ τὸ θήραμα, τείνας ταχέως τὸ τόξον ἔῤῥιψε κατ᾿ αὐτῆς· τὸ δὲ τόξον εἰσελθὸν διὰ τῆς ὀπῆς ἐν ᾗ ὁ Πιλᾶτος εὑρίσκετο, διεπέρασε διὰ τοῦ ὀφθαλμοῦ του καὶ ἐφόνευσεν αὐτόν.

Ταῦτα δὲ πάντα ἐπράχθησαν παρὰ τοῦ Τιβερίου Καίσαρος.

03. Εἰπέ μοι τὴν ἀπόφασιν διὰ τὸν σταυρικὸν θάνατον τοῦ Χριστοῦ

Ἡ ἀπόφασις τοῦ Πόντιου Πιλάτου κατὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἡ κατακρίνασα αὐτὸν εἰς θάνατον σταυρικὸν καὶ ἐν μέσῳ δυὸ λῃστῶν, ἔχει ὡς ἑξῆς:

Τῷ ἑβδόμῳ καὶ δεκάτῳ Τιβερίου Καίσαρος, Βασιλέως Ρωμαίων, Μονάρχου ἀνικήτου, ... ἐπὶ τῆς Διοικήσεως Ἱερουσαλήμ, ἡγεμόνος κρατίστου Ποντίου Πιλάτου, ἐπιστάτου τῆς κάτω Γαλιλαίας Ἡρῴδου τοῦ Ἀντιπάτρου, τῆς ἄκρας Ἀρχιερωσύνης Ἄννα καὶ Καϊάφα, Ἀλιάσου καὶ Μαεὶλ μεγίστων εἰς τὸν Ναόν, Ραμπάν, Ἀμαμπέλ, Γιοκένου ἑκατοντάρχου, ὑπάτου Ρωμαίων τῆς πόλεως Ἱερουσαλήμ, Σουμπημασαξίου Ποπιλίου Ρούφου.

Ἐγὼ ὁ Πόντιος Πιλᾶτος, Ἡγεμὼν διὰ τῆς βασιλείας Ρωμαίων, ἐπὶ τοῦ Πραιτωρίου τῆς ἀρχηγεμονίας, κρίνω καὶ κατακρίνω καὶ καταψηφίζω εἰς θάνατον σταυρικὸν τὸν Ἰησοῦν, τὸν λεγόμενον Ναζωραῖον καὶ ἀπὸ πατρίδος Γαλιλαίας, ἄνθρωπον στασιώδη κατὰ τοῦ Μωσαϊκοῦ νόμου καὶ ἐναντίον τοῦ μεγαλοπρεποῦς βασιλέως Ρωμαίων Τιβερίου Καίσαρος, καὶ ὁρίζω καὶ ἀποφαίνομαι τὸν θάνατον αὐτοῦ σταυρικὸν μετὰ τῶν ἄλλων κατὰ τὸ σύνηθες τῶν καταδίκων.
Ἐπειδὴ συνήθροισεν αὐτὸς πλῆθος ἀνθρώπων πλουσίων καὶ πτωχῶν, οὐκ ἔπαυσε θορύβους ἐγείρων ἐνοχλεῖν τὴν Ἰουδαίαν, ποιῶν ἑαυτὸν Υἱὸν Θεοῦ καὶ βασιλέα τῆς Ἱερουσαλήμ, ἀπειλὼν φθορὰν τῆς Ἱερουσαλὴμ καὶ τοῦ ἱεροῦ Ναοῦ, ἀπαρνούμενος τὸν φόρον τοῦ Καίσαρος καὶ τολμήσας εἰσελθεῖν μετὰ Βαΐων ὡς θριαμβευτὴς καὶ πλείστου ὄχλου, ὥσπέρ τις Ῥέξ, ἑντὸς τῆς πόλεως Ἱερουσαλὴμ εἰς τὸν Ἱερὸν Ναόν.

Καὶ διορίζομεν τὸν ἡμέτερον πρῶτον Ἑκατόνταρχον Κουΐντον Κορνήλιον περιεγαγεῖν τοῦτον παρρησίᾳ εἰς τὴν χώραν Ἱερουσαλὴμ δεδεμένον, μαστιζόμενον, καὶ ἐνδεδυμένον πορφύραν, ἐστεφανωμένον ἀκανθίνῳ στεφάνῳ καὶ βαστάζοντα τὸν ἴδιον Σταυρὸν ἐπὶ τοῦ ὤμου αὐτοῦ, ἵνα ᾗ παράδειγμα τοῖς ἄλλοις καὶ πᾶσι τοῖς κακοποιοῖς· μεθ᾿ οὗ βούλομαι συνάγεσθαι δυὸ ληστᾶς φονεῖς καὶ ἐξέρχεσθαι διὰ τῆς πύλης Γιαμπαρόλας, τῆς νῦν Ἀντωνιανῆς.

Ἀναχθῆναι δὲ αὐτὸν τὸν Χριστὸν παρρησία ἐπὶ τὸ ὄρος τῶν κακούργων, ὀνόματι Καλβάριον, οὕτινος σταυρωθέντος καὶ θανατωθέντος μεῖναι τὸ σῶμα ἐν τῷ Σταυρῷ εἰς κοινὸν θεώρημα πάντων τῶν κακούργων, καὶ ἄνω Σταυροῦ τίτλον τεθῆναι γεγραμμένον τρισὶ γλώσσαις, τόν:
«Ἰησοῦς ὁ Ναζωραῖος Βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων». (Ἑλληνιστί)
«Ῥέζους Ναζαρένους Ρὲξ Ἰουδαιόρουμ» (Ρωμαϊστί)

Ὁρίζομεν οὖν μηδένα τῶν ἠστινοσοῦν τάξεως καὶ ποιότητος τολμῆσαι ἀπερισκέπτως τὴν τοιαύτην ἐμποδίσαι δίκην, ὡς ὑπ᾿ ἐμοῦ ὡρισμένην μετὰ πάσης σεμνότητος εἰς ποινὴν τῆς αὐτομολίας τούτου, Ἑβραίου ὄντος, κατὰ τὰ ψηφίσματα καὶ τοὺς νόμους τῆς τῶν Ρωμαίων Βασιλείας.

Μάρτυρες τῆς ἡμετέρας ἀποφάσεως:

Ἀπὸ τῆς φυλῆς τοῦ Ἰσραήλ: Ρωάμ, Δανιήλ, Ραμπινήλ, Ἰοακείν, Μπανικάν, Ροτάμ, Ἰουταβὲλ καὶ Περικουλάμ.

Ἀπὸ τῆς Βασιλείας καὶ ἡγεμονίας Ρωμαίων: Λούκιος, Σεξτίλος καὶ Μαξιμίλιος.

Ἀπὸ τῶν Φαρισαίων: Μπαρμπάς, Συμεὼν καὶ Μονέλη.

Ἀπὸ τῶν Ὑπάτων καὶ δικαστῶν τῶν Ρωμαίων: Ραμπάν, Μαντάνης καὶ Μπακαρόλας.

Ἀπὸ τῆς Ἀρχιερωσύνης: Ρωάν, Ἰουάδους καὶ Μπουκασόλης.

Νομικὸς Δημόσιος ἐπὶ τῶν Ἐγκλημάτων τῶν Ἑβραίων: Μπουτάν.

04. Εἰπέ μοι διὰ τὴν Θεοτόκον τὰς ἐντυπώσεις τῆς θυγατρὸς τοῦ Ποντίου Πιλάτου;

Ἐντυπώσεις ὡς ἐθεάσαντο τὴν Θεοτόκον ἡ τοῦ Πιλάτου Θυγατέρα Αὐρηλία, πρὸς τὸν Υἱὸν τοῦ Ἡρῴδου Βασιλέως διαλεγόμενη ταῦτα ἔλεγεν.

Πρὶν τοῦ Ἡλίου δύοντος τὸ φῶς τὸ τρέμον πέση,
Γυνή τις μὲ ὑπήντησεν τὴν ἡλικίαν μέση.
Σιτόχρους, κυανόφθαλμος, ξανθόκομος, ὡραία
Τῷ σώματι, ἀνάστημα θεὰ γιγαντιαία.

Καὶ μύρα εὐωδίαζε καὶ ρόδα Παραδείσου.

Καὶ πόθεν αὕτη; Ἔκθαμβος ἠρώτησα, καὶ ποία;
Ἡ Μήτηρ αὕτη τοῦ Χριστοῦ, μὲ εἶπαν ἡ Μαρία.
Τὴν ἐπανείδα πίστευσε, στὸ μέτωπον ὡς κρῖνον,
Ἐπέλαμπε διάδημα ἡλιακῶν ἀκτίνων.

05. Τὸ θαῦμα τῆς Θεοτόκου περὶ κοινωνήσαντος Ἰουδαίου παιδὸς καὶ μὴ χωνευθέντος ὑπὸ τοῦ πυρὸς τῆς καμίνου

Εἰς τὰ μέρη τῆς Ἀνατολῆς ἦτό τις Ἰουδαῖος ἔχων παιδίον χρόνων ἑπτά· τοῦτο ἀνταμώθη μίαν ἡμέραν μετὰ τῶν χριστιανῶν, καὶ πηγαίνοντας εἰς τὴν ἐκκλησίαν, ἐκοινώνησε τὸ τίμιον Σῶμα καὶ Αἷμα τοῦ Κυρίου, καθὼς εἶδε τὰ ἄλλα παιδία καὶ ἔκαμναν. Ὁ γὰρ Ἱερεὺς νομίζων ὅτι εἶναι χριστιανοῦ παιδίον, τὸ ἐκοινώνησεν.

Ἀφοῦ δὲ ἔφαγε τὸ Ἀντίδωρον, ἀπῆλθεν εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ, καὶ τὸ ἀνήγγειλε εἰς τοὺς γονεῖς του.
Ὁ πατὴρ αὐτοῦ ἐθυμώθη, ὡς ἐχθρὸς τοῦ Χριστοῦ, καὶ θέλοντας νὰ ἐκδικηθῇ τὴν ὕβριν, ὁποῦ τὸ βρέφος ἔκαμε (καθὼς καὶ αὐτὸς ὁ πλανεμένος ἐνόμισε) τοῦ Μωσαϊκοῦ νόμου, ἥρπασεν εὐθὺς τὸ ἀνεύθυνον, καὶ τὸ ἔρριψεν εἰς μίαν ἀναμμένην κάμινον, βάνοντας καὶ ἕτερα ξύλα περισσά, διὰ νὰ χωνεύσῃ ταχύτερον.
Ἀλλ᾿ ὁ ἐν μέσῳ τῆς Χαλδαϊκῆς καμίνου τοὺς τρεῖς Παῖδας ἀβλαβεῖς διαφύλαξας, ἐσκέπασε καὶ αὐτὸ τὸ εὐλογημένον, καὶ δὲν ἐχωνεύθη ὑπὸ τοῦ παμφάγου πυρός, ἀλλὰ ἐστέκετο ὥσπερ νὰ ἦτο εἰς δρόσον ἀναπαυμένον.

Τοῦτο ἀκούσασα ἡ Μήτηρ αὐτοῦ ἔδραμε μετὰ ὀδυρμῶν, νομίζουσα νὰ τὸ εὕρῃ στάκτην γενόμενον. Ἀπελθόντες δὲ καὶ ἄλλοι χριστιανοί, εἴδασι τὸ παιδίον ἱστάμενον ἐν τῷ μέσῳ τῆς φλογὸς σῶον καὶ ὑγιές, καὶ μήτε ἔνδυμα μήτε τρίχα τῆς κεφαλῆς του ἐβλάφθη. Ἀφοῦ λοιπὸν τὸ ἔβγαλον ἔξω μετὰ θάμβους πολλοῦ καὶ ἐκπλήξεως, ἐβόησαν ἅπαντες, ὅτι ἔπρεπε νὰ ρίψουν εἰς τὴν κάμινον τὸν πατέρα του, ἵνα λάβῃ τὴν αὐτοπάθειαν.
Ἔδεσαν οὗν αὐτόν, καὶ ἔρριψαν ἔσω, καὶ εὐθὺς ἐχωνεύθη ὁ ἄθλιος. Τὸ δὲ παιδίον ἐρωτηθὲν ἀπεκρίνετο λέγων.
-Ἡ γυνὴ ἐκείνη, ἥτις εἶναι εἰς τὴν ἐκκλησίαν, ὅπου ἔφαγα τὸ ψωμί, καὶ κρατεῖ τὸ βρέφος εἰς τὴν ἀγκάλη της, ἔστεκε πλησίον μου καὶ ἐσκέπαζέ με μὲ τὸ ἐπανωφόρι της, καὶ δὲν μοῦ ἤγγιζεν ἡ φλὸξ καθόλου.

Τότε κατάλαβαν, ὅτι ἡ Παναγία ἦτο ὁποῦ τὸ ἔσκεπεν διὰ τὴν χάριν τῆς ἱερᾶς Κοινωνίας. Οὕτω λοιπὸν γνωρίσασα ἡ Ἰουδαία τὴν ἀληθῆ πίστιν, ἀνεγεννήθη μετὰ τοῦ παιδός, βαπτισθέντες εἰς τὸ ὄνομα τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ἔτι δὲ καὶ ἕτεροι Ἰουδαῖοι διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν ἐπίστευσαν εἰς τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.

06. Τὸ θαῦμα περὶ τοῦ φονευθέντος ὑπὸ τῶν Ἰουδαίων καὶ ἀναστηθέντος ὑπὸ τῆς Θεομήτορος

Εἰς μίαν Ἐκκλησίαν εἶχον συνήθειαν οἱ Χριστιανοὶ καὶ ἔψαλλαν τινὰς Λιτανείας καὶ ἐγκώμια τῆς Ἀειπαρθένου Μαρίας ἀναμεταξὺ εἰς τὰ ὁποῖα ἔλεγαν ἕναν Ὕμνον, εἰς τὸ τέλος τοῦ ὁποίου εἶναι ταῦτα γεγραμμένα. «Αἰσχυνέσθωσαν οἱ ἀσεβεῖς Ἰουδαῖοι». Μίαν ἡμέραν οὗν συναθροισθέντες οἱ Ὀρθόδοξοι εἰς τὴν Ἐκκλησίαν, προσεκάλεσαν ἕναν εὐλαβῆ, ὅστις εἶχε φωνὴν μελῳδικὴν καὶ ὡραίαν καὶ τοῦ εἶπαν νὰ ψάλλῃ τὸν Ὕμνον μεγαλοφώνως· καὶ ψάλλοντας ἔτυχε, καὶ περνῶντες τινὲς Ἰουδαῖοι ἀπ᾿ ἐκεῖνον τὸν Ναὸν ἤκουσαν τὸν λόγον ἐκεῖνον ποὺ ἔψαλλεν ὁ νέος εἰς αἰσχύνην αὐτῶν καὶ κατάκρισιν, καὶ θυμωθέντες μεγάλως, ἐσυμβουλεύθησαν νὰ τὸν φονεύσουν, ὅταν εὕρουν καιρὸν ἐπιτήδειον.

Λοιπὸν εἰς ὀλίγας ἡμέρας τὸν ἐπῆραν εἰς τὸν ἀμπελῶνα αὐτῶν, προφασιζόμενοι αἰτίαν τινά, καὶ ἐκεῖ τὸν ἐφόνευσαν, καὶ ἔριψαν εἰς τόπον ἀπόκρυφον.
Τότε, ἀφοῦ οἱ φονεῖς ἀνεχώρησαν, παρεγένοντο ἡ παντοδύναμος Δέσποινα, ἥτις ἀναστήσασα αὐτὸν τὸν ἐπρόσταξε νὰ ψάλλῃ ἀφόβως τοὺς Ὕμνους της.
Ὁ δὲ εὐχαριστήσας αὐτῆς ἐπήγε πάλιν εἰς τὸν Ναόν, καὶ ἔψαλλε καθ᾿ ἑκάστην μελῳδικώτερα. Ἰδόντες δὲ αὐτὸν οἱ φονεῖς Ἰουδαῖοι ἐξέστησαν, καὶ τὸν ἠρώτησαν μυστικῶς, ἐὰν ἦτο ἐκεῖνος, ὁποῦ ἐφόνευσαν, καὶ ἀνέστηθη.
Ὁ δὲ εἶπεν αὐτοῖς· ὅτι ἡ Ἀειπάρθενος Μήτηρ τοῦ Ἰησοῦ τὸν ἀνέστησε, διότι ἔψαλλε τὰ ἐγκώμιά της.
Ἀπὸ ταύτην τὴν θαυματουργίαν ἐπίστευσαν οὐ μόνον οἱ φονεῖς, ἀλλὰ καὶ οἱ συγγενεῖς καὶ φίλοι τους, καὶ ἕτεροι πλεῖστοι, βαπτισθέντες εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος· ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.

07. Διήγησις περὶ τῆς Θαυματουργοῦ Εἰκόνος τῶν Χαιρετισμῶν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῆς εὑρισκομένης ἐν τῷ Ἱερῷ Κοινοβίῳ τοῦ Διονυσίου

Περὶ τῆς Θαυματουργοῦ Εἰκόνος διεβεβαιοῦται, ὅτι αὕτη ἡ ἁγία Εἰκὼν ἐστὶν ἐκείνη ἡ ἴδια, ἐνώπιον τῆς ὁποίας κατὰ πρῶτον ἐξεφωνήθη ὁ ὑπὸ τοῦ Πατριάρχου Σεργίου συντεθεὶς ἀκάθιστος ὕμνος τῆς Θεοτόκου, μετὰ τὴν κατὰ τῶν Σκυθῶν τελείαν νίκην. Ἀφιέρωσε δὲ αὐτὴν ὁ εὐσεβέστατος Βασιλεὺς Ἀλέξιος ὁ Κομνηνὸς ἐγχειρήσας αὐτὴν ἰδιοχείρως τῷ Ὁσίῳ Διονυσίῳ τῷ τῆς Μονῆς Κτήτορι, εὑρισκόμενος εἰς τὴν Τραπεζούντα. Οὕτως εἶναι γεγραμμένον ὄπισθεν τῆς εἰκόνος ἐν ἀργυρᾷ πλακί.

Κατὰ δὲ τὸ 1592 ἔτος πειραταὶ ἔκλεψαν αὐτήν, ἀλλ᾿ ἐν μιᾷ τῶν νυκτῶν ἓν τρομερὸν ὅραμα κατετρόμαξε τὸν ἀρχηγὸν αὐτῶν, τὸν ὁποῖον διέταξε τὸ ὅραμα νὰ ἐπιστρέψη αὐτὴν· ὅτε δὲ ἔφερον εἰς τὴν Μονὴν τὸ κιβώτιον τὸ περιέχον τὴν ἁγίαν Εἰκόνα καὶ ἤνοιξαν αὐτό, εὗρον αὐτὸ πλῆρες εὐωδεστάτου μύρου· τοῦτο δὲ τόσον κατεφόβισε τίνας τῶν πειρατῶν, ὥστε ἐγένεντο Μοναχοί.

Ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸ 1767 ἔτος καὶ δεύτερον ἔκλεψαν αὐτὴν ἑτερόθρησκοι, τοὺς ὁποίους εὑρόντες καθ᾿ ὁδὸν Χριστιανοί, ἀφήρεσαν ἀπ᾿ αὐτῶν τὴν ἁγίαν Εἰκόνα καὶ μετεκόμισαν εἰς τὴν νῆσον Σκόπελον, ὅπερ μαθόντες οἱ Μοναχοὶ ἀπῆλθον, ἵνα παραλάβωσιν αὐτὴν ἐκεῖθεν, ἀλλὰ δὲν ἠδυνήθησαν, καθότι οἱ κάτοικοι δὲν ἠθέλησαν νὰ τὴν δώσωσιν.

Μετὰ ταῦτα, παταχθείσης ἁπάσης της νήσου ὑπὸ λοιμικῆς νόσου, ἐπέστρεψαν αὐτὴν μόνοι αὐτοθελήτως οἱ κάτοικοι εἰς τὴν Μονήν, ἀφιερώσαντες καὶ ἓν Μετόχιον εἰς εὐχαριστίαν ἐν τῇ ἰδίᾳ νήσῳ Σκοπέλῳ, τὸ ὁποῖον Μετόχιον καὶ μέχρι τῆς σήμερον ὑπάρχει ὑπὸ τὴν δεσποτείαν τῆς Μονῆς.

Λείψανα τοῦ ἁγίου μύρου φαίνονται καὶ μέχρι σήμερον ἐπὶ τῆς ἁγίας Εἰκόνος. Ἡ ἁγία αὕτη Εἰκὼν εὑρίσκεται ἐν τῷ παρεκκλησίῳ τῶν Χαιρετισμῶν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου καὶ καθ᾿ ἑκάστην ἑσπέραν ἐν καιρῷ ἀποδείπνου συνερχόμενοι ἅπαντες οἱ ἀδελφοὶ ἐν τῷ παρεκκλησίῳ τούτῳ, ἀναγινώσκουσι τὸν Ἀκάθιστον ὕμνον ἐνώπιον αὐτῆς.

Ὁ Ρῶσσος Προσκυνητὴς Βασίλειος Βάρσκων, ὅστις κατὰ τὸ 1724 καὶ 1744 ἔτος ἐπεσκέφθη τὸ Ἅγιον Ὄρος, οὕτως ἐκφράζεται περὶ τῆς ἁγίας ταύτης Εἰκόνος:

«Ἐκεῖ (ἐν τῷ τοῦ Διονυσίου Μοναστηρίῳ) εὑρίσκετο οὐχὶ πρὸ πολλῶν ἐτῶν καὶ Θαυματουργὸς εἰκὼν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ἥτις παραδόξως ἔβλυσε μύρον ἐξ ὅλης τῆς περιγραφῆς αὐτῆς, ὥστε καὶ ὅλον τὸ ἀργυροῦν αὐτῆς ἔνδυμα ἐβράχη ἐκ τοῦ μύρου· τὰ νῦν δὲ εὑρίσκεται ἐν τῇ Νήσῳ τῇ λεγομένῃ Σκοπέλῳ, ἐλθῶν δέ ποτε εἰς τὴν Μονὴν ταύτην εἷς πειρατής, ἀρχηγὸς τῶν τότε λοιπῶν πειρατῶν, καὶ ἁρπάσας τὴν ἁγίαν εἰκόνα δυναστικῶς καὶ παρὰ τὴν γνώμην τῶν τότε λοιπῶν πειρατῶν, καὶ παρὰ τὴν γνώμην τῶν ἐν αὐτῇ Μοναχῶν, κατακλείσας αὐτὴν ἑντὸς κιβωτίου αὐτοῦ ἐν τῷ πλοίῳ, ἀπέπλευσεν ἀπειλὼν καὶ ὑβρίζων τοὺς Μοναχούς· ἀποπλεύσας οὗν μακρὰν κατ᾿ ἐκείνην τὴν ἡμέραν, τὸ ἑσπέρας βλέπει τρὶς ὄναρ τὴν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον, ἀπειλοῦσαν καὶ λέγουσαν αὐτῷ: «Διατί, πονηρὲ κλειδοῦχε, κατησφάλισάς με ἐν τῇ φυλακῇ; ἐπίστρεψον καὶ μετακόμισόν με ἐν τῷ ἐμῷ καταλύματι, ἔνθα ἡσύχως καὶ εἰρηνικῶς διῆγον». Οὗτος δὲ εἴτε μὴ κατανοήσας, εἴτε περιφρονήσας τοὺς λόγους τούτους, διϋπνισθεὶς οὐδὲν περὶ τούτου ἐφρόντισεν οὔτε ἐσυλλογίζετο· καὶ εὐθέως ἠγέρθη εἰς τὴν θάλασσαν ἄνεμος σφοδρὸς καὶ τρικυμία φοβερά, ὥστε τὸ πλοῖον ἐκινδύνευεν αὔτανδρον· καὶ τότε μόλις ἐνεθυμήθη περὶ τῆς ἁγίας εἰκόνος, ὅθεν ἔδραμεν εἰς τὸ κιβώτιον αὐτοῦ καὶ εὖρεν αὐτὸ συντετριμμένον εἰς πολλὰ τμήματα, τὴν δὲ ἁγίαν εἰκόνα περικεχυμένην ὑπὸ πλήθους μύρου εὐωδεστάτου ρέοντος ἐξ αὐτῆς. Ἅμα δὲ ἔλαβεν αὐτὴν εἰς τὰς χεῖρας αὐτοῦ, εὐθέως ἤρξατο καὶ ὁ σφοδρὸς ἄνεμος καὶ ἡ τρικυμία νὰ κατευνάζωνται, καὶ πρὸς τούτοις ἐβιάζετο καὶ ὑπὸ τῶν συντρόφων αὐτοῦ, ἵνα ἐπιστρέψωσιν εἰς τὴν Μονὴν· ὅθεν προσορμισθέντες εἰς τὸν λιμένα παραλάβωσιν αὐτῆς ἐντίμως. Οἱ δὲ Μοναχοὶ ἀκούσαντες τὸ τοιοῦτον θαῦμα ἀμέσως κατῆλθον ἐνδεδυμένοι τὰς ἱερὰς στολάς, μετὰ λαμπάδων καὶ θυμιαμάτων, καὶ λαβόντες ἐκείνην τὴν τίμιαν εἰκόνα τῆς Θεομήτορος, καὶ φέροντες εἰς τὸ Καθολικὸν Ναὸν ἔθεσαν αὐτὴν εἰς τὸν διατεταγμένον αὐτῇ τόπον. Ὁ δὲ πειρατὴς ἐκεῖνος ἐδείκνυε τὰ τμήματα τοῦ κιβωτίου αὐτοῦ καὶ τὰ ἑαυτοῦ ἐνδύματα καταβρεγμένα ἀπὸ τὸ εὐωδέστατον ἐκεῖνο Μύρον, τὸ ρεύσαν ἐκ τῆς ἁγίας εἰκόνος, ὥστε ἐξέστησαν ἅπαντες· πολλοὶ δὲ τῶν συντρόφων αὐτοῦ ἀφέντες τὴν πειρατικὴν ἀποτρόπαιον ἐργασίαν καὶ ἁρπαγὴν μετενόησαν καὶ ἀνεχώρησαν ἀπ᾿ αὐτοῦ, ὅσοι δὲ ἐσκληρύνθησαν τῇ καρδίᾳ κακῶς ἀπωλέσθησαν».

08. Περὶ τῆς ὑπερφυσικῆς ἐκλείψεως τοῦ ἡλίου γενομένης εἰς τὴν Σταύρωσιν τοῦ Παντοκράτορος Χριστοῦ

-Εἰπέ μοι πόσα θαύματα περιέχει ἐν ἑαυτῷ τὸ ἐν θαῦμᾳ τῆς ἐπὶ τῆς Σταυρώσεως τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ γενομένης ὑπερφυσικῆς ἐκλείψεως τοῦ ἡλίου;

Ἐπειδὴ ὅτε ὁ δεσπόζων τῶν οὐρανίων καὶ ἐπιγείων Ἰησοῦς Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν ἐσταυρώθη ἰσημερία ἦτο ἑαρινή, ἤτοι δωδεκάωρος ἡ νὺξ καὶ ἐπειδὴ ὁ ἥλιος οὐχὶ παρ᾿ ἑαυτοῦ ἐσκοτίσθη, ἀλλ᾿ ἡ σελήνη, ἂν καὶ ἦτο πανσέληνος, καὶ δεκατεσσάρων ἡμερῶν ὑπελθοῦσα τὸν ἥλιον καὶ συνοδεῦσα ἐσκότασεν τὸν ἥλιον, καθὼς ὁ θεῖος Διονύσιος ὁ Ἀρειοπαγίτης, καὶ εἶδε διὰ τῶν ὀφθαλμῶν του τὴν σύνοδον ταύτην τῶν δυὸ φωστήρων, τοῦ ἡλίου καὶ τῆς σελήνης καὶ τὴν ἐπισκότησιν ἐν Ἡλιουπόλει τῆς Αἰγύπτου εὑρισκόμενος σὺν τῷ Ἀπολλοφάνει, καὶ φανερῶς γράφει περὶ αὐτῆς τῆς ἐπισκοτήσεως ἐν τῇ πρὸς Πολυκάρπον ἐπιστολῇ· τούτων, λέγω, οὕτω προεγνωσμένων, βλέπε πόσα ἠκουλούθησαν θαύματα, καὶ πόσοι νόμοι τῆς φύσεως μετεβλήθησαν ἐν τῇ ὑπερφυσικῇ ταύτη ἐκλείψει, κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς Σταυρώσεως τοῦ Χριστοῦ.

Πρῶτον, ὅτι κατὰ τοὺς νόμους τῆς φύσεως, ἐν καιρῷ πανσελήνου ἀδύνατον εἶναι νὰ συνοδεύσῃ ὁ ἥλιος μετὰ τῆς σελήνης· ἐπειδὴ τότε εὑρίσκονται οἱ δυὸ φωστῆρες κατὰ διάμετρον, εἰς ἀπόστασιν δώδεκα ὡρῶν. Ἤτοι, ἐὰν ὁ ἥλιος εὑρίσκεται εἰς τὸ ἐπάνω τῆς γῆς μεσημβρινόν, καὶ εἰς τὸ κατὰ κορυφὴν μέσον σημεῖον τοῦ οὐρανοῦ τὸ καλούμενον Ζενίθ, ἡ σελήνη εὑρίσκεται ἐπ᾿ εὐθείας κατὰ διάμετρον, εἰς τὸ ὑποκάτω τῆς γῆς μέσον σημεῖον τοῦ οὐρανοῦ, τὸ καλούμενον Ναδίρ. Καὶ ἀντιστρόφως ὁμοίως, καὶ ἐὰν ὁ ἥλιος εὑρίσκεται ἐν τῇ δύσει, ἡ σελήνη εὑρίσκεται ἐν τῇ ἀνατολῇ. Ἀντιστρόφως ὅμως ἐν τῇ σταυρώσει τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ οἱ φυσικοὶ οὗτοι νόμοι μετεβλήθησαν καὶ ἔγινε σύνοδος ἡλίου καὶ σελήνης ὑπερφυσικὴ καὶ παράδοξος, ἥτις ὁμοία οὐδέποτε ἔγινε καὶ οὔτε πρόκειται νὰ γίνῃ. Ὅθεν ἔγραφε τῷ Πολυκάρπῳ ὁ πορρηθεὶς μέγας Διονύσιος. «Εἶπε δὲ αὐτῷ (τῷ Ἀππολοφάνει μείναντι ἐν τῇ ἀπιστίᾳ) τί λέγεις περὶ τῷ σωτηρίῳ Σταυρῷ γεγονυίας ἐκλείψεως; Ἀμφότερων γὰρ τότε κατὰ Ἡλιούπολιν ἅμα παρόντων τε καὶ γὰρ τότε κατὰ Ἡλιούπολιν ἅμα παρόντων τε καὶ συνεστώτων παραδόξως τῷ ἡλίῳ τὴν σελήνην ἐμπίπτουσαν ἐωρῶμεν, οὐ γὰρ συνόδου καιρὸς ἥν».

Δεύτερον, ὅτι ἡ σελήνη παρεμπόδισεν ἔμπροσθεν, καὶ εἰς μίαν στιγμὴν ἐπῆρε δώδεκα ὁλοκλήρους ὥρας. Ἐν τῇ στιγμῇ γὰρ ἐκείνῃ, κατὰ τὴν ὁποίαν ἔπρεπε νὰ εὑρεθῆ ἐν τῷ ὑποκάτῳ τῆς γῆς Ναδίρ, αὐτὴ ἡ σελήνη εὑρέθη ἐν τῷ ὑπεράνῳ τῆς γῆς Ζενίθ.
Ἐπειδὴ τρέξασα μετ᾿ ἀῤῥήτου καὶ σχεδὸν ἀνεννοήτου ταχύτητος, κάτωθεν ἀπὸ τοῦ μέσου τοῦ ὑπὸ γῆν ἡμισφαιρίου, ἕως εἰς τὸ ἄλλο ὑπὲρ γῆν ἡμισφαίριον, ἔφθασεν ἡ σελήνη τὸν ἥλιον, κατὰ τὸ μέσον τοῦ οὐρανοῦ, ἐν μεσημβρίᾳ τῇ ὥρᾳ 12ῃ (6ῃ) τῆς ἡμέρας ἐν ᾗ ἐσταυρώθη ὁ ἐκ μὴ ὄντων εἰς τὸ εἶναι παραγαγὼν τὰ σύμπαντα, ὁ Παντοκράτωρ Χριστὸς καὶ οὕτω συνώδευσε μετ᾿ αὐτοῦ, ἡ σελήνη τὸν ἥλιον τρεῖς ὥρας.

Τρίτον, ὅτι ἡ σελήνη ἀφοῦ συνώδευσε μετὰ τοῦ ἡλίου, τὸ πρὸς ἡμᾶς ἐστραμμένον μέρος αὐτῆς, ἤτοι ὁ δεκατεσσάρων ἡμερῶν ὁλόκληρος δίσκος τῆς σελήνης ἔμεινε τελείως ἀφώτιστος, στερηθεὶς οὐχὶ μόνον τοῦ ἐκ τοῦ ἥλιου ξένου φωτός, ἀλλὰ καὶ τοῦ ἰδίου. Ἔχει γὰρ καὶ ἡ σελήνη φῶς ἴδιον, τὸ ὀνομαζόμενον τεφρόν, ποὺ προέρχεται ἐκ τῆς ἀνακλάσεως τοῦ φωτὸς τῆς γῆς, κατὰ τὴν κοινὴν γνώμην τῶν παλαιῶν καὶ νεωτέρων ἀστρονόμων.
Ὥσπερ λοιπὸν ἐν ταῖς νουμηνίαις ὁρᾶται τὸ ἴδιον τῆς σελήνης φῶς, διότι τότε ὑπὸ τὸν ἥλιόν ἐστιν, ὡς οἱ ἀστρονόμοι λέγουσι, οὕτως ἔπρεπε καὶ ἐπὶ τῆς Σταυρώσεως τοῦ Χριστοῦ τουλάχιστον νὰ ὁρᾶται τὸ ἴδιον τῆς σελήνης φῶς, ὑπὸ τὸν ἥλιον ἀμέσως εὑρισκομένης.
Τότε ὅμως ἡ σελήνη καὶ τοῦ ἰδίου φωτός, στερηθεῖσα, περισσότερον ἐσκοτίσθη καὶ ἐζοφώδη, παρὰ ὅσον σκοτίζεται καὶ ζοφοῦται, ὅταν φυσικῶς ἐκλείπῃ μὲ κεντρικὴν ἔκλειψιν, τοῦ ἡλίου ὑπὸ τὴν γῆν ὄντος· ἤτοι ὅταν τῇ κωνοειδεῖ σκιᾷ τῆς γῆς ἐμπίπτῃ ἡ σελήνη καὶ μὲ ὅλον ὁποῦ τότε δὲν ἦτο κανὲν τοιοῦτον αἴτιον, ὅπερ νὰ προξενῇ εἰς τὴν σελήνην τὴν βαθεῖαν ἐπισκότησιν ταύτην.

Τέταρτον, ὅτι ἡ σελήνη, πανσέληνος μὲν εὑρισκόμενη φωτίστος δέ, ἐσκέπασεν ὅλον τὸν δίσκον τοῦ ἡλίου· ὅθεν ἐχάθη σχεδὸν καὶ ἀφανὴς ἐγένετο τότε ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν τῶν ὀρώντων ὁ ἥλιος.
Ἐφάνησαν πάντα σχεδὸν τὰ ἄστρα· καὶ ἡ λαμπρὰ μεσημβρία τῆς μεγάλης Παρασκευῆς, ὅπου ἐσταυρώθη ὁ Χριστός, ἔγινε βαθύτατον μεσονύκτιον.
Καὶ ἀκολούθως ἡ ἐπισκότισις αὕτη τοῦ ἡλίου ἔγινε παγκόσμιος, καὶ οἰκουμενικὴ· πρᾶγμα τὸ ὁποῖον οὐδέποτε ἀκολουθεῖ, ὅταν γίνηται ἡ φυσικὴ σύνοδος τοῦ ἡλίου μετὰ τῆς σελήνης, ὅταν εἶναι πανσέληνος. Διὰ τοῦτο εἶπον συμφώνως ἐμοῦ καὶ οἱ τρεῖς εὐαγγελισταί, ὁ Ματθαῖος «Καὶ σκότος ἐγένετο ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν»· ὁ Μᾶρκος· «Σκότος ἐγένετο ἐφ᾿ ὅλην τὴν γῆν», καὶ ὁ Λουκᾶς· «Καὶ σκότος ἐγένετο ἐφ᾿ ὅλην τὴν γῆν».

Πέμπτον, ὅτι ἡ σελήνη, ἀφοῦ ἐσκέπασεν ὅλον τὸν δίσκον τοῦ ἡλίου ἠκολούθησε μετ᾿ αὐτοῦ πρὸς τὴν δύσιν, σκεπάζουσα τὸν ἥλιον τρεῖς ὁλοκλήρους ὥρας, ἤτοι ἕως τῆς 3ης μ.μ. (ἐνάτης) ὥρας, ὡς οἱ θεῖοι λέγουσιν Εὐαγγελισταί· δηλαδὴ οὐχὶ κατ᾿ ὀλίγον ἢ ὀλίγον σκεπάζουσα τὸν ἥλιον ἢ ἀποσκεπάζουσα κατ᾿ ὀλίγον καθὼς ἀκολουθεῖ εἰς τὰς φυσικᾶς ἐκλείψεις· ἀλλ᾿ ἐπίσης ὅλον τὸν ἥλιον σκεπάζουσα ἐν ταῖς τρισὶν ὥραις ταύταις, ὅπερ ἐστὶν ὑπερφυές, παράδοξον καὶ ἀκατάληπτον.

Ἕκτον, ὅτι, ἀφοῦ ἡ σελήνη τρεῖς ὥρας σκέπασε τὸν ἥλιον, πάλιν τὸν ἐξεσκέπασε ἐναντίον ὅμως τῆς φυσικῆς τάξεως· διότι ὅταν τοῦ ἡλίου καὶ τῆς σελήνης γίνηται σύνοδος φυσική, καὶ ἐπισκότισις τοῦ ἡλίου μέρος, ἐκεῖνο πρῶτον πάλιν φωτίζεται.
Τότε δέ, τὸ μὲν πρῶτον μέρος, ὅπερ ἐσκοτίσθη τοῦ ἡλίου, ἐκεῖνον ὕστερον φωτίζεται καὶ πάλιν τὸ ὕστερον μέρος ὅπερ σκοτίσθη, ἐκεῖνο πρῶτον φωτίζεται. Ὅθεν ἔγραφεν πρὸς Πολύκαρπον ὁ αὐτὸς θεῖος Διονύσιος περὶ τούτου λέγων· «Καὶ αὖθις οὐκ ἐκ τοῦ αὐτοῦ καὶ τὴν ἔμπτωσιν, καὶ τὴν ἀνακάθαρσιν, ἀλλ᾿ ἐκ τοῦ κατὰ διάμετρον ἐναντίου γεγενημένην».

Ἕβδομον, ὅτι ἀφοῦ ἡ σελήνη ἠκολούθησε μετὰ τοῦ ἡλίου πρὸς τὴν Δύσιν, σκεπάζουσα αὐτὸν τρεῖς ὥρας, ἕως τῆς 3 μ.μ. (9ης) ὥρας τῆς ἡμέρας, δὲν τὸν ἠκολούθησε περισσότερον, οὐδὲ συνεβασίλευσε μετ᾿ αὐτοῦ.

Ἀλλὰ ἀφίνουσα ἡ σελήνη τὸν ἥλιον ἐκεῖ, εἰς τὸν τῆς 3ης μ.μ. (9ης) ὥρας τόπον τοῦ οὐρανοῦ, αὐτὴ ἡ σελήνη 9 ὥρας ὀπισθοδρόμησεν καὶ ἐγύρισεν πάλιν εἰς τὴν ἀνατολήν.

Ὅθεν μετὰ τὸν διαχωρισμὸν καὶ ἕως ὅτου νὰ προχωρήσῃ ὁ ἥλιος τῶν τριῶν ὡρῶν τὸ διάστημα τοῦ οὐρανοῦ, ὅπου ἔμεινεν, ἕως ὅτου νὰ τελειώσῃ ἡ ἡμέρα, καὶ νὰ βασιλεύσῃ εἰς τὴν δύσιν του, τότε καὶ ἡ σελήνη ἐπισπεύδουσα, ὡς εἴπομεν καὶ τὰς ἐννέα ὥρας ὅπου ἦτο ἀπομακρυσμένη ἀπὸ τὴν Ἀνατολήν, τὰς ἔτρεξεν μόνον εἰς τρεῖς ὥρας, καὶ ἐπέστρεψεν εἰς τὴν Ἀνατολήν.

Καὶ οὕτως, ὅτε ὁ ἥλιος εὑρέθη εἰς τὸ ἄκρον της δύσεως καὶ ἐβασίλευσεν τότε καὶ ἡ σελήνη εὑρέθη κατὰ διάμετρον εἰς τὸ ἄλλον ἄκρον τῆς ἀνατολῆς, ὥστε ἀπεκατεστάθησαν πάλιν οἱ δυὸ φωστῆρες, ἡ σελήνη καὶ ὁ ἥλιος, καὶ ἐπανῆλθον εἰς τὴν φυσικὴν τάξιν, καὶ ἀπόστασιν τῶν 12 ὡρῶν καὶ ἐγένετο Πανσέληνος!
Ὅθεν καὶ περὶ τούτου ἔγραφε τῷ Πολυκάρπῳ ὁ Διονύσιος· «Αὖθις τε αὐτὴν (τὴν σελήνην δηλ.) ἐωρῶμεν ἀπὸ τῆς 3ης μ.μ. (ἐννάτης) ὥρας ἄχρι τῆς ἑσπέρας εἰς τὴν τοῦ ἡλίου διάμετρον ὑπερφυῶς ἀντικαταστάσαν. Ἀνάμνησον δέ τι καὶ ἕτερον αὐτόν, (τὸν Ἀπολλοφάνη δηλ.) οἶδε γὰρ ὅτι καὶ τὴν ἔμπτωσιν αὐτὴν ἐξ ἀνατολῶν ἐωράκαμεν ἀρξαμένην, καὶ μέχρι τοῦ ἡλιακοῦ πέρατος ἐπελθοῦσαν, ἔπειτα δὲ ἐπιστρέψασαν».

Ὥστε διὰ νὰ συμπεράνωμεν τὰ προρρηθέντα, ἐπὶ τῆς Σταυρώσεως τοῦ σαρκοφόρου Θεοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν, ἡ σελήνη δεκαπέντε ὥρας προεπορεύθη ἤτοι ἐπῆγεν ἔμπροσθεν τοῦ φυσικοῦ δρόμου καὶ διαστήματός της.
Δώδεκα μὲν ὥρας, ἕως ὅτου ἦλθε ἀπὸ τοῦ κάτωθεν τοῦ μεσονυκτίου σημείου τοῦ οὐρανοῦ, τοῦ λεγομένου Ναδὶρ καὶ ἔφθασε τὸν ἥλιον εἰς τὸ τῆς μεσημβρίας σημεῖον τοῦ αὐτοῦ οὐρρανοῦ, τοῦ λεγομένου Ζενίθ.
Τρεῖς δὲ ὥρας, ἐν ταῖς ὁποίας ἠκολούθησε τὸν ἥλιον πρὸς δυσμάς, σκεπάζουσα τὸν ἥλιον.
Καὶ ἐννέα ὥρας ἡ αὐτὴ σελήνη ἐπέστρεψε, ἤτοι ἐγύρισε ὀπίσω εἰς τὴν ἀνατολὴν ἐγκαταλείψασα τὸν ἥλιον 3 ὥρας πρὶν νὰ βασιλεύσῃ οὗτος.

Καὶ λοιπὸν ἡ σελήνη ἐποίησε τὸ ἐν νυχθήμερον αὐτῆς εἰς ὥρας ὁλοκλήρους τεσσαράκοντα δυό. Ἤτοι, ἐξ μὲν ὥρας, ἂς εἶχε λάβει ἀπὸ τῆς φυσικῆς αὐτῆς δύσεως, ἕως οὗ ἦλθεν εἰς τὸ μέσον τοῦ ὑπὸ γῆν ἡμισφαιρίου, τοῦ λεγομένου Ναδίρ. Καὶ 12 ὥρας ἀπὸ Ναδὶρ ἕως τὴν μεσημβρίαν, 3 ὥρας συμβαδίσασα μετὰ τοῦ ἡλίου, 9 ὥρας ἀπόστασιν ὅπου ἐπέστρεψεν εἰς τὴν Ἀνατολήν, 12 ὥρας ἀπὸ τὴν Ἀνατολὴν εἰς τὴν Δύσιν της συμπληρώσασα, ὡς ἐλέχθη, τὸ νυχθημέρον εἰς 42 ὥρας.

Ἰδοὺ πόσα θαύματα περιέχει ἐν ἑαυτῷ μοναχὸν τὸ ἓν θαῦμα τῆς ὑπερφυσικῆς καὶ ἀκατανοήτου ἐκλείψεως τοῦ ἡλίου, ὅπερ ἔγινεν ἐπὶ τῆς Σταυρώσεως τοῦ Κυρίου ἡμῶν Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ. Δόξασον λοιπὸν τὸν ἕνα της Ἁγίος Τριάδος Θεὸν Λόγον, σαρκωθέντα Χριστόν, ὅστις, ἔστω καὶ κατὰ σάρκα, ὅπου ἐκρεμάτο ἐπὶ τοῦ σταυροῦ, ἀλλὰ κατὰ τὴν θεότητα ΘΕΟΣ ΛΟΓΟΣ ὧν ἐστάθη καὶ παντοδύναμος, διότι εἶναι τὸ δεύτερον πρόσωπον τῆς Παντοκρατορικῆς Τριάδος καὶ ἐνήργει τοιούτα τεράστια, καθὼς ἔλεγε πάλιν ὁ αὐτὸς Ἅγιος Διονύσιος.

«Τοσαῦτά ἐστι τοῦ τότε καιροῦ τὰ ὑπερφυῆ, καὶ μόνῳ Χριστῷ τῷ παναιτίῳ δυνατά, τῷ ποιοῦντι μεγάλα καὶ ἐξαίσια, ὧν οὐκ ἔστιν ἀριθμός». (Ἐπιστ. Πρὸς Πολύκαρπον).

Τοῦτο τὸ πολυθαύμαστον θαῦμα τῆς ἐκλείψεως τοῦ ἡλίου, ἀκριβῶς ἐρευνηθέν, ἐστάθη ἀρκετὸν νὰ γνωρίση εἰς τὸν Διονύσιον, καὶ Ἀπολλοφάνη, εἰδωλολάτρας τότε ὄντας, τὴν θεότητα τοῦ μεγάλου Θεοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὁ μὲν γὰρ θεῖος Διονύσιος ταύτην θεωρήσας, προεμάντευσε καὶ εἶπεν· «Ἄγνωστος σαρκὶ πάσχει Θεός, δι᾿ ὃν τὸ πᾶν ἐζόφωταί τε καὶ σεσάλευται». Ὁ δὲ εἰδωλολάτρης μείνας Ἀπολλοφάνης προεμάντευσε καὶ αὐτός, καὶ εἶπεν εἰς τὸν θεῖον Διονύσιον. «Ταῦτα, ὦ καλὲ Διονύσιε, θείων πραγμάτων, κατὰ τὸν Παχυμέρη· μεταβληθήσεται γὰρ ἡ πλάνη πρὸς τὴν ἀλήθειαν· τὸ σκότος εἰς τὸ φῶς· ὁ θάνατος εἰς ζωὴν· ὁ ἄνθρωπος γεννήσεται Θεός, καὶ τὰ τούτοις ὅμοια.

Τὴν ἔκλειψιν ταύτην ἀναφέρει καὶ Φλέγων ἐκ τῶν Ἑλλήνων ὁ χρονογράφος, ἐν 13ῳ τῶν χρονογραφιῶν· καὶ Εὐσέβιος ὁ Παμφίλου· καὶ ἐκ τῶν ὑστέρων, ὁ θεῖος Μάξιμος, ὁ Πολυμέρης, Γεννάδιος ὁ Σχολάριος, ὁ Νικηφόρος Θεοτόκης, καὶ ὁ Ἰησουίτης Κορδέριος ἐν τοῖς νεωστὶ ἐκδεδομένοις βιβλίοις εἰς δυὸ τόμους τοῦ ἁγίου Διονυσίου.
Καὶ ὁ προφήτης Μωυσῆς περὶ τῆς Σταυρώσεως τοῦ Χριστοῦ φανερῶς λέγει ὡς ἑξῆς. «Ὄψεσθε τὴν ζωὴν Ὑμῶν ἐπὶ ξύλου κρεμαμένην ἀπέναντι τῶν ὀφθαλμῶν ὑμῶν».
Διὰ τῆς ὁποίας ἐκάλεσεν ἡμᾶς ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ πρὸς Θεογνωσίαν, γενόμενος ἄνθρωπος, ἤτοι διὰ τοῦ Σταυρωθέντος καὶ Ἀναστάντος Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν, ἡ τῶν δαιμόνων θρησκεία πέπαυται, καὶ ἡ ὁμοούσιος Τριάς, ὁ Πατήρ, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα λατρεύεται, ἡ κτίσις τῷ θείῳ αἵματι τοῦ Χριστοῦ ἡγιάσθη, βωμοὶ εἰδώλων καθηρέθησαν, Ἀναστάσεως ἐλπίς, διὰ τῆς Χριστοῦ Ἀναστάσεως ἐδωρήθη, διὰ Σταυροῦ, καὶ διὰ τῶν παθῶν τοῦ Χριστοῦ καὶ θάνατος κατηργήθη· καὶ διὰ τῆς Ἀναστάσεως δὲ πάντα ταῦτα κατωρθώθη.

Εἰς πᾶσαν τὴν γῆν τὸ Εὐαγγέλιον τῆς θεογνωσίας κεκήρυκται, οὐχὶ πολέμῳ, καὶ ὅπλοις, καὶ στρατοπέδοις, τοὺς ἐναντίους τροπούμενον ἀλλὰ δι᾿ ὀλίγων γυμνῶν, πτωχῶν, καὶ ἀγραμμάτων, οἵτινες διωκόμενοι, θανατούμενοι, τὸν Χριστὸν Σταυρωθέντα σαρκὶ καὶ θανόντα, καὶ Ἀναστάντα κηρύττοντες τῶν σοφῶν καὶ Βασιλέων ἰσχυρῶν καὶ δυνατῶν κατεκράτησαν μὲ τοῦ Σταυρωθέντος Χριστοῦ, τὴν παντοδύναμιν δύναμιν. Ἕπεται δὲ τῷ Σταυρῷ καὶ ἡ Ἀνάστασις. Τὸ σημεῖον λοιπὸν τοῦ Ἐσταυρωμένου θεανθρώπου Χριστοῦ προσκυνοῦμεν, διότι ἔνθα σημειωθῆ ὁ Σταυρός, ἐκεῖ καὶ ὁ Χριστὸς διότι ὁ Θεὸς Λόγος, εἶναι πανταχοῦ παρὼν καὶ τὰ πάντα πληρῶν. Προσκυνοῦμεν τὴν ὕλην καὶ πάντα ὅσα τῷ Θεῷ ἀνακείμενα ὡς τὸ σέβας προσάγοντες τῷ Θεῷ· ἐὰν ὅμως ὁ χρυσὸς ἢ οἱ λίθοι εἶναι τίμιοι, μετὰ τὴν τοῦ Σταυροῦ τύχωσιν εἰς τὴν διάλυσιν δὲν εἶναι προσκυνητέα. Σημεῖον δέδοται ἐπὶ μετώπου ὁ Σταυρός, ὃν τρόπον εἰς τοὺς Ἑβραίους ἡ Περιτομή.

Ὅθεν καὶ διὰ τοῦ Σταυροῦ οἱ πιστοὶ τῶν ἀπίστων καὶ τῶν βλασφημούντων τὸν Σταυρόν, ἀποδιϊστάμεθα καὶ γνωριζόμεθα. Κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον οἱ Τοῦρκοι καὶ οἱ Ἑβραῖοι, οἱ ἐξ ἀνάγκης εὑρισκόμενοι εἰς χριστιανικὰ κράτη, ὑποκρινόμενοι τὸν χριστιανόν, ἀποδιίστανται τῶν χριστιανῶν μὲ τὸ σύνθημα τῆς ἀναγνωρίσεως, διὰ τῆς βλασφημίας Χριστοῦ, Σταυροῦ καὶ Παναγίας. Διὰ αὐτό, ὅταν ἀκούωμεν τὰς βλασφημίας τῶν χλευαζόντων τοὺς Κληρικούς, τότε ἄνευ ἀντιλογίας καὶ ἀμφιβολίας, πειθόμεθα ὅτι ὅλοι οἱ βλασφημοῦντες δὲν εἶναι Χριστιανοί, ἀλλ᾿ εἶναι Τοῦρκοι, ἄπιστοι ἄθεοι καὶ Μασσῶνοι ἐκ τῶν ὁποίων καὶ ὁ Θεὸς ἀπαιτεῖ δίκας, διότι ὡς ἡ θεία Γραφὴ μαρτυρεῖ, ὅτι κατὰ τὸν κατακλυσμὸν ἐπήγαγε, καὶ τῶν Σοδομητῶν μετὰ τῶν κατοικούντων ἐνέπρησεν γῆν, τὴν Ἱερουσαλὴμ κατέστρεψε, καὶ τοὺς Ἑβραίους ἠχμαλώτευσε καὶ πανταχοῦ εἰς τὴν γῆν ὡς δραπέτας περιήγαγε ἀλλ᾿ οἱ Ἑβραῖοι οὐκ ἠβουλήθησαν συνιέναι, ἵνα πιστεύσωσι Χριστῷ τῷ Θεῷ, ὅπου διὰ τοῦ τοιούτου θαύματος τῆς ὑπερφυσικῆς ἐκλείψεως τὴν ἑαυτοῦ θεότητα τοῖς ἀνθρώποις ἐδήλωσεν.

ᾯ πρέπει ἡ δόξα σὺν τῷ ἀνάρχῳ Πατρὶ καὶ ἁγίῳ Πνεύματι εἰς αἰῶνας αἰώνων.

09. Διήγησις περὶ τῆς Θαυματουργοῦ Εἰκόνος τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τοῦ Μεγαλομάρτυρος

Ἐπὶ βασιλείας Λέοντος τοῦ Σοφωτάτου Βασιλέως, ἐν ἔτει 919, ἦσαν τρεῖς ἀδελφοὶ γνήσιοι, Μωϋσῆς, Ἀαρὼν καὶ Βασίλειος ὀνομαζόμενοι καὶ καταγόμενοι ἐκ τῆς μεγαλοπόλεως Λυκνίδος, ἥτις ὕστερον ὠνομάσθη Ἀχρὶς (κοινότερον δὲ Ὀχρίδα).
Οὗτοι δι᾿ἃ τὴν πρὸς Θεὸν ἀγάπην καὶ εὐλάβειαν, ἣν εἶχον, ἀπεφάσισαν ἵνα ἀφήσωσι τὸν κόσμον καὶ πλοῦτον καὶ δόξαν γένους καὶ ἀναλάβωσι τὸ Ἀγγελικὸν σχῆμα. Ὅπως δὲ θερμότερον καὶ ἀνδρειότερον ἀντιπολεμήσωσι τὰς τοῦ ἐχθροῦ μηχανάς, καὶ νεκρώσωσι τέλεον τὰς ἡδονὰς τῆς ἰδίας αὐτῶν σαρκὸς διὰ τὴν Βασιλείαν τῶν Οὐρανῶν, ἐξελέξαντο ἑαυτοῖς τελείαν ἀναχώρησιν καὶ ἦλθον εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος τοῦ Ἄθω, ἔνθα εὑρόντες τόπον ἥσυχον εἰς τὰ πέριξ τῆς νῦν ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ζωγράφου, ἐποίησαν ἑαυτοῖς τρεῖς σκηνὰς καὶ κατῴκησαν διὰ μακροῦ διαστήματος ἀλλήλων διαχωριζόμενοι, μόνῃ δὲ τῇ Κυριακῇ συνήρχοντο ἐπὶ τὸ αὐτό.
Ἐξῆλθε λοιπὸν ἡ φήμη τῆς ἀρετῆς αὐτῶν, καὶ συνήχθησαν καὶ ἕτεροι καὶ προσεκολλήθησαν αὐτοῖς οἵτινες καὶ νεύσει Θεοῦ ᾠκοδόμησαν Μοναστήριον εὑρόντες τόπον ἐπιτήδειον, καὶ Ναόν, ὃν καὶ ἠθέλησαν ἐπονομᾶσαι· καὶ οἱ μὲν ἔλεγον τοῦ Ἁγίου Νικολάου, οἱ δὲ τοῦ ἁγίου Κλήμεντος Ἀρχιεπισκόπου Ἀχριδῶν, ὡς συμπατριώτου αὐτῶν, ἕκαστος δηλαδὴ αὐτῶν, πρὸς ὃν εἶχε περισσοτέραν εὐλάβειαν, καὶ οὕτω διετέλουν ἀσύμφωνοι· ἵνα δὲ συστείλωσι τὰς διαφωνίας καὶ φιλονεικίας ἐκ τῆς ἀδελφικῆς αὐτῶν ἀγάπης, ἀπεφάσισαν ἐπὶ τέλους, ἵνα διὰ προσευχῆς προσδράμωσι πρὸς Θεὸν καὶ δεηθῶσιν αὐτῷ θερμῶς, ἵν᾿ αὐτὸς μόνος διατάξῃ καὶ ἀποφασίσῃ, τίνι ἐκ τῶν Ἁγίων αὐτοῦ νὰ καθιερώσωσι τὸν Ναόν, καὶ τίνος εἰκόνα νὰ ζωγραφίσωσιν ἐπὶ τῆς ἑτοιμασθείσης σανίδος.
Ὅθεν ἅπαντες καὶ οἱ τρεῖς ἐστάθησαν εἰς προσευχήν, ἀπὸ αὐτῆς τῆς ἑσπέρας, ἕκαστος ἐν τῷ ἰδίῳ ἡσυχαστηρίῳ, καὶ οὕτω προσευχωμένων αὐτῶν, φῶς ἀσύνηθες λαμπρότερον τῷ τοῦ ἡλίου ἀκτίνων, διεχύθη ἐκ τῆς νεοδμήτου ἐκκλησίας ἐπὶ τῶν πέριξ ὑψωμάτων τῶν κελλῶν αὐτῶν καὶ οὕτως ἀπορίᾳ καὶ φόβῳ συσχεθέντες, διέμειναν καθ᾿ ὅλην τὴν νύχτα εἰς τὸν ἀγῶνα τῆς προσευχῆς· κατὰ δὲ τὴν ἐπιοῦσαν πρωίαν κατελθόντες τῇ ἐκκλησίᾳ, εἶδον μετ᾿ ἄκρου θαυμασμοῦ, ὅτι ἐπὶ τῆς προετοιμασθείσης σανίδος ἐζωγραφίσθη ἡ εἰκὼν τοῦ Μεγαλομάρτυρος καὶ Τροπαιοφόρου Γεωργίου, ἔνθα κατὰ τὴν παρελθοῦσαν νύκτα ἐξήρχετο ἡ οὐράνιος λάμψις, καὶ κατεφώτιζε τὰ ταπεινὰ ἐκεῖνα ἡσυχαστήρια.
Οὕτω λοιπὸν ἐπλήρωσεν ὁ Κύριος τὴν αἴτησιν αὐτῶν καὶ θαυμασίως ἐφανέρωσεν ἐπί τινος ὀνόματος νὰ καθιερωθῇ ὁ ἱερὸς Ναός.

Ἕνεκα λοιπὸν τῆς ἁγίας ταύτης Εἰκόνος, ὁ μὲν Ναὸς ἐπωνομάσθη τοῦ ἁγίου Γεωργίου, τὸ δὲ Μοναστήριον τοῦ Ζωγράφου, ὑπὸ τῶν ρηθέντων εὐλαβεστάτων τριῶν Ἀδελφῶν, καθότι αὕτη τῇ θείᾳ νεύσει, ἀοράτως ἐζωγραφίσθη δυνάμει καὶ χειρί.

Περὶ δὲ τῆς Ἁγίας ταύτης Εἰκόνος διηγοῦνται τὰ ἑξῆς: ὅτι δηλαδὴ αὕτη ὑπῆρχεν ἐν τῷ Μοναστηρίῳ τῷ καλουμένῳ Φανουὴλ τῷ εὑρισκομένῳ εἰς τὴν Συρίαν πλησίον τῆς Λύδδης, τῆς Πατρίδος τοῦ Μεγαλομάρτυρος, θαυματουργοῦσα ἐξαίσια· καὶ κατὰ τοὺς λόγους τοῦ Καθηγουμένου τῆς ρηθείσης Μονῆς τοῦ Φανουήλ, Εὐστρατίου ὀνόματι, ὅτε ἐπλησίασεν καιρὸς καθ᾿ ὃν ὁ πανάγαθος Θεὸς τῇ δικαίᾳ αὐτοῦ ὀργῇ, ἠθέλησε νὰ παραδώση πᾶσαν τη Συρίαν καὶ σὺν αὐτῇ καὶ τὴν τοῦ Φανουὴλ ταύτην Μονὴν τοῖς Σαρακηνοῖς εἰς ἀφανισμόν, ἐν μιᾷ τῶν ἡμερῶν ἡ ζωγραφία τῆς ἁγίας Εἰκόνος τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, ὁρώντων τῶν Ἀδελφῶν, ἀπεχωρίσθη ἐκ τῆς σανίδος αὐτομάτως καὶ ἀνυψώθη ἐκ τοῦ τόπου καὶ ἐκρύβη εἰς μέρος ὅλως ἄγνωστον· οἱ δὲ λυπηθέντες καὶ φοβηθέντες ἀδελφοὶ ἐκ τοῦ τοιούτου θαύματος, ἔπεσον μετὰ δακρύων καὶ παρεκάλουν τὸν Θεὸν ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Μεγαλομάρτυρος αὐτοῦ Γεωργίου, ἵνα φανερώσῃ αὐτοῖς ποῦ ἐκρύβη ἀπ᾿ αὐτῶν τὸ πρόσωπον αὐτοῦ τοῦ ἀθλοφόρου· καὶ ὁ μὲν Θεὸς εἰσήκουσε τῆς δεήσεως αὐτῶν, ὁ δὲ τῶν αἰχμαλώτων ἐλευθερωτὴς Μεγαλομάρτυς Γεώργιος παρηγόρησε τὸν ρηθέντα Καθηγούμενόν του Φανουὴλ διὰ τῆς παρουσίας αὐτοῦ καὶ «μὴ λυπεῖσθε δι᾿ ἐμέ», εἰπὼν αὐτῷ ὁ φανεὶς Τροπαιοφόρος, «ἐγὼ εὗρον ἐμαυτῷ Μονὴν ἐν τῷ κλήρῳ τῆς Θεοτόκου ἐν τῷ Ἄθωνι καὶ ἂν θέλητε σπεύσατε καὶ ὑμεῖς ἐκεῖ, καθότι ἡ ὀργὴ τοῦ Κυρίου ἑτοίμως ἔχει ἐξαφθῆναι, ἐπὶ τῆς διεφθαρμένης Παλαιστίνης καὶ ἐφ᾿ ἁπάσης σχεδὸν τῆς Οἰκουμένης διὰ τὰς ἁμαρτίας τῶν Χριστιανῶν»!

Ὁ δὲ Καθηγούμενος συναθροίσας τοὺς Μοναχοὺς ἀνήγγειλεν αὐτοῖς τὰ παρὰ τοῦ Ἁγίου λαληθέντα· εἶτα προσκαλεσάμενος καὶ τοὺς ἐγκρίτους τῆς πόλεως Λύδδης καὶ εἰπὼν τὰ περὶ τῆς ἁγίας εἰκόνος, παρήγγειλεν αὐτοῖς λέγων: «παρακατέχετε ὑμεῖς τὴν Μονὴν καὶ φυλάξατε αὐτὴν· ἡμεῖς δὲ ἀπερχόμεθα εἰς τὴν ἁγίαν πόλιν Ἱερουσαλήμ, ἵνα προσκυνήσωμεν τὸν Ἅγιον Τάφον τοῦ Κυρίου, καὶ τὸ θέλημα τοῦ Κυρίου γενέσθω»· καὶ εὐθέως μετὰ δακρύων καὶ ὀδυρμῶν ἀνεχώρησαν καὶ μετέβησαν εἰς Ἰόππην, καὶ ἐν πλοίῳ ἀναβάντες καὶ ἱκανὰς ἡμέρας πλεύσαντες ἔφθασαν Θεοῦ ὁδηγίᾳ εἰς τὸ ποθούμενον τοῦ Ἄθωνος Ὄρος, καὶ περιήρχοντο ἐν αὐτῷ· καὶ ἐλθόντες εἰς τὴν Μονὴν ταύτην, δηλαδὴ τοῦ Ζωγράφου, καὶ εἰσελθόντες εἰς τὸν Ναόν, πρὸς ἄρρητον αὐτῶν χαρὰ καὶ μέγαν θαυμασμόν, εὗρον τὸ ἐγκαταλειπὸν αὐτοὺς πρόσωπον τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, ὑπὸ θαυμαστῆς ἐνεργείας καὶ θείας πρόνοιας προσκοληθὲν ἐπὶ νέας σανίδος, καὶ γνωρίσαντες αὐτὸ ὅλως ἄτρεπτον καὶ ἀναλλοίωτον, καθὼς ἦν καὶ ἐν τῇ τοῦ Φανουὴλ Μονῇ τὸ πρότερον, προσέπεσον ἔμπροσθεν τῆς ἁγίας εἰκόνος καὶ τὸ ἔδαφος τοῖς δάκρυσι καταβρέχοντες ἔλεγον: «Τί τοσαύτη λύπη περιέβαλες ἡμᾶς, μεταναστεύσας ἐνθάδε, ὦ Μεγαλομάρτυς Γεώργιε»! οἱ δὲ Μοναχοὶ τῆς Μονῆς μόλις κατέπαυσον τοῦ δακρύειν ἐπηρώτουν αὐτοὺς τίς εἶναι ἡ αἰτία τοῦ τοσούτου αὐτῶν κοπετοῦ (καθότι δὲν ἐγίνωσκον εἰσέτι τὰ παρὰ τοῦ ἁγίου πραχθέντα)· οἱ δὲ ἐδιηγήθησαν αὐτοῖς ἅπαντα, ὅσα εἰς αὐτοὺς διεπράξατο ὁ Ἅγιος· κἀκείνοι δὲ πάλιν ἐδιηγήθησαν τοῖς ἐλθοῦσιν, ὅσα καὶ ἐνταῦθα ἐνήργησεν ὁ αὐτὸς Μεγαλομάρτυς Γεώργιος· ὅθεν ἀμφότεροι ἐδόξασαν ὁλοψύχως τὸν Κύριον καὶ τὸν αὐτοῦ θεράποντα μεγαλομάρτυρα Γεώργιον, τὸν δὲ ρυθέντα Ἡγούμενον τῆς τοῦ Φανουὴλ Μονῆς Εὐστράτιον καὶ ἐνταῦθα κατέστησαν Ἡγούμενον.

Ἔκτοτε λοιπὸν ἀφθόνως, ἤρξαντο νὰ ἐκτελῶνται θαύματα ἐκ τῆς τοῦ Μεγαλομάρτυρος Εἰκόνος, τοσοῦτον ὥστε ὁ λαὸς εἰς πλῆθος συνέτρεχεν εἰς τὴν τοῦ Ζωγράφου, εἰς προσκύνησιν τοῦ Τροπαιοφόρου καὶ ἡ τούτων φήμη ἔφθασε καὶ εἰς τὴν Κων/πολιν καὶ μέχρι τοῦ Παλατίου τοῦ Βασιλέως Λέοντος τοῦ Σοφοῦ, καὶ εἰς ἔνδειξιν τῆς κατανυκτικῆς αὐτοῦ εὐλαβείας καὶ ζήλου θερμοῦ, ἀπεφάσισεν ὁ Αὐτοκράτωρ αὐτός, ἵνα μεταβῆ εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος, ὅπως ἰδῇ καὶ ἀσπασθῇ τὴν θαυματουργὸν εἰκόνα, καὶ εὐφρανθῇ πνευματικῶς τῇ συνεντεύξει τῶν ἀσκητῶν Μωϋσέως, Ἀαρὼν καὶ Βασιλείου, τοὺς ὁποίους ἅπαντες καὶ πανταχοῦ ἐγκωμίαζον. Μετὰ ταῦτα ἐπισκέφθη τὴν τοῦ Ζωγράφου Μονὴν καὶ ὁ τῶν Βουλγάρων Βασιλεὺς Ἰωάννης ἐκ Τουρνόβου· καὶ διὰ τῆς πλουσίας αὐτῶν συνδρομῆς καὶ χρηματικῆς καταθέσεως ἤρξατο νὰ ἀνεγείρηται καὶ ἀνηγέρθη τὸ λαμπρὸν καὶ μεγαλοπρεπές του Ζωγράφου Μοναστήριον, ἀλλὰ μετὰ ταῦτα κατεδαφίσθη ὑπὸ τῶν βαρβάρων καὶ πειρατῶν. Τὸ δὲ νῦν ἱστάμενον Μοναστήριον ἀνωκοδομήθη ἐπὶ τῶν ἀρχαίων ἐρειπίων, ὑπὸ τοῦ Ἡγεμόνος τῆς Μολδαυΐας Στεφάνου.

Ἡ ἁγία αὕτη Εἰκὼν ὑπάρχει πρὸς τούτοις ἐπίσημος, καθότι ἐν αὐτῇ μέχρι σήμερον διαμένει τὸ ἄκρον τοῦ δακτύλου, δι᾿ οὗ ἀνευλαβῶς καὶ τολμηρῶς ἤψατο τὸ τοῦ Τροπαιοφόρου πρόσωπον εἰς ὀλιγόπιστος Ἐπίσκοπος περιερχόμενος τὸ Ἅγιον Ὄρος· διότι ἐκχυθείσης μακράν της φήμης τῶν θαυμάτων τῆς ἁγίας ταύτης Εἰκόνος, εὐθέως μετὰ τὴν αὐτῆς ἐνταῦθα φανέρωσιν, ἦλθε μετὰ τῶν ἄλλων τῶν ἀκουσάντων τὰ τοιαῦτα θαυμάσια καὶ ὁ Ἐπίσκοπος ἐκ τῶν πλησιοχώρων ἐπαρχιῶν (κατὰ παράδοσιν λέγεται ὅτι ἦν ὁ Βοδενῶν), ὅστις τὰ ταιαῦτα θαυμάσια ἀπέδιδεν εἰς ἐφευρέσεις τῆς τῶν Μοναχῶν φιλοχρηματίας, καὶ οὐχὶ εἰς τὴν δύναμιν τοῦ Θεοῦ, τὴν ἐνδεικνυομένην ἐν τοῖς Ἁγίοις αὐτοῦ καὶ οὐδόλως ἐπείθετο πιστεῦσαι τὴν τούτων γνησιότητα καὶ βεβαιότητα.

Ὅθεν ἵνα πιστεύσῃ τῇ ἰδίᾳ ἑαυτοῦ δοκιμῇ καὶ ἴδῃ τοῖς ἰδίοις ὄμμασιν ὁ ἀμφιβάλλων Ἐπίσκοπος, μετέβη εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ ἀπῆλθεν εἰς τὴν Ἱερὰν Μονὴν τοῦ Ζωγράφου, οἱ δὲ Μοναχοὶ ὑπεδέχθησαν αὐτὸν μετὰ τῆς πρεπούσης τιμῆς, καὶ λίαν εὐτάκτως ὡδήγησαν αὐτὸν εἰς τὸν Καθολικὸν Ναόν, εἰς προσκύνησιν τοῦ Μεγαλομάρτυρος καὶ Τροπαιοφόρου Γεωργίου· ἀλλ᾿ ὁ Ἐπίσκοπος ἀντὶ τοῦ δεικνύειν αἴσθημα ταπεινόν, καὶ πιστεύων εἰς τὰ τοῦ Τροπαιοφόρου θαύματα, νὰ πλησιάση μὲ σεβασμὸν πρὸς τὸ θεῖον αὐτοῦ πρόσωπον, ἀντὶ λέγω τοῦ νὰ πράξῃ οὕτως, ὡς ἔδει, ὁ Ἐπίσκοπος αὐτὸς περιῆλθεν ἀδιαφόρως πῶς τὸν Ναὸν καὶ ἄνευ τῆς ὀφειλομένης σεμνότητος καὶ σεβασμοῦ ἔστι ἐνώπιον τῆς τοῦ ἁγίου εἰκόνος, καὶ μετὰ ἀδιαφορίας ἠρώτησε τοὺς Μοναχοὺς λέγων: «αὕτη εἶναι ἄρα ἡ παρ᾿ ὑμῖν θαυματουργὸς εἰκών;» καὶ μὲ τὸν λόγον ἤψατο, διὰ τοῦ δεικτικοῦ αὐτοῦ δακτύλου τῆς παρειᾶς τοῦ Τροπαιοφόρου· ἀλλ᾿ ὁ Θεὸς δὲν ὑπέφερε τὴν τοιαύτην τόλμην τοῦ Ἐπισκόπου, καὶ ὁ ἅγιος Γεώργιος ἐπαίδευεν ἀμέσως ἐπὶ μέρους τῆς αὐτοῦ ἀδιακρισίας· μόλις ὁ Ἐπίσκοπος ἤγγισε τὸν ἑαυτοῦ δάκτυλον πρὸς τὴν τοῦ Μεγαλομάρτυρος παρειάν, καὶ ὁ δάκτυλος, ὢ τοῦ θαύματος! προσεκολλήθη καλῶς ὥσπερ τις παραφυὰς εἰς τὴν παρειάν.

Μάτην ὁ ὑπὸ τοῦ φόβου καὶ τοῦ θάμβους παταχθεὶς ἐπίσκοπος ἐδοκίμασεν ὅλαις δυνάμεσι νὰ ἀποχωρίση τὸν ἑαυτοῦ δάκτυλον ἐκ τῆς εἰκόνος, καθότι ὁ δάκτυλος προσεκολλήθη ἐν αὐτῇ καὶ κατέθλιβεν αὐτὸν μὲ πόνους μαρτυρικοὺς· ὅθεν ἐπὶ τέλους, ὤφειλεν ὁ δυστυχὴς Ἐπίσκοπος, νὰ ὑπομείνη καὶ ἄκων ἀνατομίαν πικρὰν καὶ ὀδυνηράν, διότι ἔκοψαν τὸν τοῦ ἐπισκόπου δάκτυλον, καὶ ἑπομένως ἐκ τούτου ἐπληροφορήθη ἐντελῶς καὶ διὰ τῆς πείρας τὴν γνησιότητα καὶ τὸ ἀληθὲς καὶ τὴν ἐνέργειαν τῶν θαυμάτων τοῦ Τροπαιοφόρου καὶ Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου.

Ἡ Εἰκὼν αὕτη τοῦ Ἁγίου Γεωργίου ὑπάρχει κεκοσμημένη δι᾿ ἐνδύματος ἀργυροῦ.

10. Διήγησις περὶ τῆς δευτέρας Ἁγίας Εἰκόνος τοῦ Μεγαλομάρτυρος Ἁγίου Γεωργίου τοῦ Τροπαιοφόρου, τῆς Ἱερᾶς τοῦ Ζωγράφου Μονῆς

Ἡ Ἁγία αὕτη Εἰκὼν αὐτομάτως ἦλθεν ὡσαύτως διὰ θαλάσσης ἐκ τῆς Ἀραβίας καὶ εὗρον αὐτὴν ἐν τῷ λιμένι τῆς ἱερᾶς τοῦ Βατοπαιδίου Μονῆς. Ἡ ἀπροσδόκητος ὅμως ἄφιξις τῆς Ἁγίας Εἰκόνος οὐκ ὀλίγην προϋξένησε ταραχὴν καὶ θόρυβον ἐν τῷ Ἁγίῳ Ὄρει, καθότι τῆς φήμης αὐτῆς ταχέως διαδραμούσης πανταχοῦ, συνέρρεον ἐκ πασῶν τῶν Μονῶν, ἰρωθεῖσαν Εἰκόνα.
Ἕκαστον δὲ Μοναστήριον παρεκάλει ν᾿ ἀποκτήσῃ τὸν τοιοῦτον θησαυρόν, ἀλλ᾿ ἡ τοῦ Βατοπαιδίου Μονή, ἐπειδὴ ἡ Ἁγία Εἰκὼν ἐφανερώθη εἰς τὸν λιμένα αὐτῆς οἰκειοποιεῖτο αὐτήν.

Ἐν τούτοις ἅπαντες οἱ Γέροντες τῶν λοιπῶν Μονῶν δὲν παρεχώρουν αὐτὴν καὶ οὐχὶ ἄλλως πῶς ἐβούλοντο, ἵνα ἀποφασίσωσι περὶ τοῦ μέλλοντος τῆς Ἁγίας ταύτης Εἰκόνος τοῦ Ἀθλοφόρου, εἰ μὴ ἵνα βάλωσι κλήρους ἐκ πασῶν τῶν Μονῶν καὶ οὕτω νὰ γνωρίσωσι ἐν ποίῳ Μοναστηρίῳ βούλεται μόνη αὐτὴ ἡ ἰδία Εἰκὼν νὰ διαμένῃ· ὅθεν καὶ μὲ ὅλην τὴν δύναμιν, ὧν κέκτηται ἡ τοῦ Βατοπαιδίου Μονή, κατὰ τὴν ὑπεροχὴν καὶ ἀρχαιότητα αὐτῆς, εἰς ἄλλας περιστάσεις καὶ ἐν αὐτῷ μάλιστα τῷ Πρωτάτῳ, οὐχ ἧττον ἡ κοινὴ φωνὴ ὡς φωνὴ Θεοῦ ὑπερίσχυεν· ὅθεν, ὅπως ἀσφαλέστερον γνωρίσωσιν ἐν ποίᾳ ἀληθῶς τῶν ἐν Ἄθῳ Ἱερῶν Μονῶν εὐδοκεῖ νὰ ἀφήσῃ τὴν Ἁγίαν Αὐτοῦ Εἰκόνα ὁ Τροπαιοφόρος, ἀπεφάσισαν οἱ Γέροντες κοινῇ γνώμῃ, ἵνα ἐπιθέσωσιν αὐτὴν ἀφ᾿ ἑνὸς ἀγρίου καὶ νέου ἡμιόνου, μηδόλως γιγνώσκοντος τὰς ὁδοὺς τῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους Μονῶν καὶ Σκητέων, καὶ μὲ τὸ ἱερὸν τοῦτο φορτίον νὰ ἀφήσωσιν αὐτὸν ἐλεύθερον εἰς τὴν θέλησιν αὐτοῦ καὶ νὰ ἀκολουθῶσι κατόπιν παρατηροῦντες αὐτόν· καὶ οὕτως ἐποίησαν.
Ὁ νέος λοιπὸν καὶ ἄγριος ἡμιόνος οὗτος ὡδηγήθη πρῶτον εἰς τὴν ὁδὸν τὴν ἄγουσαν ἐκ Θεσσαλονίκης εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ ἀφέθη ἄνευ ὁδηγοῦ· ὁ δὲ διὰ βαρέως καὶ ἰσομέτρου καὶ εὐτάκτου βήματος, ὥσπερ αἰσθανόμενος καὶ ἐννοῶν ὁποῖον ἱερὸν φορτίον φέρει ἐφ᾿ ἑαυτοῦ, διέβη δι᾿ ἀβάτων τόπων καὶ δασῶν καὶ ὑψωμάτων κατ᾿ εὐθεῖαν εἰς τὴν τοῦ Ζωγράφου καὶ κατέναντι τῆς Μονῆς, ἐφ᾿ ἑνὸς ὡραιοτάτου λόφου, ἔστη ὅλως ἀκίνητος.
Τοιουτοτρόπως λοιπὸν ἅπαντες ἐπληροφορήθησαν, ὅτι ἡ εὐδοκία τοῦ Τροπαιοφόρου Γεωργίου εἶναι νὰ μείνη ἡ Ἁγία Αὐτοῦ Εἰκὼν ἐν τῇ τοῦ Ζωγράφου· οἱ δὲ Μοναχοὶ αὐτῆς μετ᾿ ἐγκαρδίου χαρᾶς καὶ πνευματικῆς πανηγύρεως ἐδέξαντο τὸν Οὐράνιον τοῦτον ξένον καὶ φίλον καὶ τὴν ἁγίαν αὐτοῦ Εἰκόνα ἔθεντο ἐν τῷ Μοναστηρίῳ ἑντὸς τοῦ Καθολικοῦ Ναοῦ.
Ἐν τούτοις καὶ ὁ ἡμιόνος, μόλις κατεβίβασαν ἐξ αὐτοῦ τὴν ἁγίαν Εἰκόνα, ἐξέπνευσε καὶ κατέχωσαν αὐτὸν ἐν τῷ ἰδίῳ τόπῳ.

Εἰς ἀνάμνησιν δὲ τῆς θαυμασίας φανερώσεως καὶ ἐλεύσεως τῆς ἁγίας ταύτης Εἰκόνος τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, ᾠκοδόμησαν ἐπὶ τοῦ λόφου ἐκείνου μίαν κέλλαν καὶ οὐ μεγάλην ἐκκλησίαν ἐπ᾿ ὀνόματι τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Τροπαιοφόρου. Οὗτος δὲ ὁ λόφος εἶναι κατέναντι τῆς Μονῆς πρὸς Δυσμάς, ἀπέχων 15´ λεπτά.

11. Ἡ «Δάφνη» ἤτοι ὁ λιμὴν τοῦ Ἁγίου Ὄρους

Ὁ ΛΙΜΗΝ ΤΗΣ ΔΑΦΝΗΣ εἰς τὴν νοτίαν πλευρὰν τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἀνήκων εἰς τὰς Ἱ. Μ. Ξηροποτάμου καὶ Σίμωνος Πέτρας, ἔνθα ὑπάρχουσιν ἀποβάθραι τελωνεῖον, πρακτορεῖα, ξενοδοχεῖα, τηλεγραφεῖον κ.λπ., διὰ τοὺς ἐπιβάτας καὶ προσκυνητάς.

Ἡ Δάφνη ἦτο θυγάτηρ τοῦ Βασιλέως τῆς Ἀρκαδίας, τῆς ὁποίας ἠράσθη ἐμμανῶς ὁ Ἀπόλλων, καὶ διὰ νὰ φυλάξῃ τὴν Παρθενίαν της κατέφυγεν εἰς τὸν τόπον τῶν παρθένων τοῦ Ἄθω, ἐξ ἧς ὠνομάσθη καὶ ὁ λιμὴν τοῦ Ἁγίου Ὄρους Δάφνη, ὡς σύμβολον νίκης κατὰ τῆς σαρκός.

Οἱ ἐπισκέπται ταξιδεύοντες μετὰ μικρῶν πλοιαρίων ἀπὸ Οὐρανούπολιν εἰς τὴν Δάφνην τοῦ Ἁγίου Ὄρους εὑρίσκουν εἰς ἀνταπόκρισιν τὸ αὐτοκίνητον ἵνα ἐν συνεχείᾳ μεταβῶσιν εἰς Καρυὰς διὰ τὸ ἀπαραίτητον Διαμονητήριόν τους.

12. Διήγησις περὶ τῆς ἀφίξεως τῆς Θεομήτορος εἰς τὸν λιμένα τοῦ Κλήμεντος Ἁγίου Ὄρους (συνοδευομένης ὑπὸ τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου)

Ὑπάρχει παράδοσις ὅτι ἡ Θεοτόκος ἐπεσκέφθη τὸ Ἅγιον Ὄρος. Τοῦτο τὸ γεγονὸς ἀναφέρουσι καὶ οἱ Κώδικες Λ´ – 66 καὶ Ι´ – 31 τῆς Λαυριωτικῆς Βιβλιοθήκης.

Ὅταν οἱ Ἀπόστολοι ἔβαλον κλήρους ποῦ ἀπελθεῖν κηρῦξαι τὸ Εὐαγγέλιον, τότε ἔδοξε καὶ τῇ Μητρὶ καὶ Παρθένῳ, αἰτήσασθαι κλῆρον, ὥστε μηδ᾿ αὕτη εἴη ἄμοιρος κηρύγματος, καὶ ἔπεσεν ἐπ᾿ αὐτὴν ὁ κλῆρος ἀπελθεῖν εἰς Ἰβηρίαν.
Καὶ ὅτε ἡτοιμάζετο ἀπελθεῖν, τότε ἐπιστὰς ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριὴλ εἶπεν αὐτῇ: Θεοτόκε Παρθένε, Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς ὁ ἐκ σοῦ γεννηθείς, οὕτω σοι κελεύει μὴ χωρισθῆς τῆς Ἰουδαίας γῆς, ἤτοι τῆς Ἱερουσαλὴμ· ὁ γὰρ τόπος, ὃς σοὶ κεκλήρωται, οὐκ ἔστιν Ἰβηρία, ἀλλ᾿ ἡ χερσόνησος τῆς Μακεδονίας, ἡ τοῦ ὄρους Ἄθω καλουμένη, ἥπερ ἀπὸ τοῦ σοῦ προσώπου φωτισθήσεται.
Ὅταν ἡ Θεοτόκος ἀφίκετο εἰς τὸν Ἄθω, κραυγή, σύγχυσις καὶ βοὴ μεγάλη ἐγένετο ἐκ πάντων τῶν ἐν τῷ Ἄθῳ εἰδώλων, καὶ γενομένης κραυγῆς τοιαῦτα ἠκούετο: «Ἄνδρες, οἱ τοῦ Ἀπόλλωνος ἅπαντες πορευθέντες εἰς τὸν τοῦ Κλήμεντος λιμένα προϋπαντήσατε τὴν Μητέρα τοῦ Μεγάλου Θεοῦ Μαρίαν».
Διὰ τοῦτο πάντες εἰς τὸν λιμένα συνέτρεχον, καὶ μετὰ σεβασμοῦ τὴν Θεοτόκον σὺν τῷ Εὐαγγελιστῇ Ἰωάννῃ καὶ ἅπαντας τοὺς συνοδοιπόρους ἀπήγαγον εἰς τὸ Συναγωγεῖον ἐπερωτῶντες τὸ Μέγα Μυστήριον τῆς ἐνσάρκου οἰκονομίας, καὶ ἐθαύμαζον, πῶς αὕτη, οὖσα Ἑβραία, τὰ πάντα ἐξηγήσατο εἰς τὴν Ἑλληνικὴν γλῶσσαν.

Ἡ Θεοτόκος εὐχαριστηθεῖσα ἐκ τοῦ τόπου, ὁ ὁποῖος ἐκληρώθη εἰς αὐτήν, εἶπε τὴν κάτωθι εὐχήν:
«Υἱέ μου καὶ Θεέ μου, εὐλόγησον τὸν τόπον τοῦτον, καὶ κλῆρον μου καὶ ἔκχεον τὸ ἔλεός σου ἐπ᾿ αὐτόν, καὶ φύλαξον αὐτὸν ἀβλαβῆ μέχρι τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος τούτου, καὶ τοὺς κατασκηνοῦντας ἐν αὐτῷ διὰ τὸ ὄνομά σου τὸ ἅγιον, καὶ τὸ ἐμόν, ὥστε διὰ μικροῦ κόπου καὶ ἀγῶνος τῆς μετανοίας, ἀφεθῆναι αὐτοῖς τὰ πολλὰ αὐτῶν ἁμαρτήματα, ἔμπλησον αὐτοὺς παντὸς ἀγαθοῦ καὶ ἀναγκαίου ἐν τῷ αἰώνι τούτῳ καὶ ζωῆς αἰωνίου ἐν τῷ μέλλοντι, καὶ δόξασον ὑπὲρ πάντα τόπον τὸν τόπον τοῦτον καὶ θαυμάστωσον διὰ παντοίων θαυμασίων· καὶ πλήρωσον αὐτὸν ἐκ παντὸς Ἔθνους τῶν ὑπὸ τὸν οὐρανόν, τῶν κεκλημένων τῷ ὀνόματί σου, καὶ πλάτυνον τὰ σκηνώματα αὐτῶν ἐν αὐτῷ ἀπ᾿ ἄκρου ἕως ἄκρου αὐτοῦ, ἀπὸ βορρᾶ καὶ νότου, ἁπάλλαξον αὐτοὺς τῆς αἰωνίου κολάσεως, καὶ σῶσον αὐτοὺς ἐκ παντὸς πειρασμοῦ, ἐξ ὁρατῶν καὶ ἀοράτων ἐχθρῶν, καὶ πάσης Αἱρέσεως, καὶ εἰρήνευσον τῷ ὀρθοδόξῳ δόγματι».

Ταῦτα εὐχηθείσης τῆς Θεοτόκου, φωνὴ ἐγένετο οὐρανόθεν ἀποκριθεῖσα αὐτῇ:
«Ὅσα προσηύξω, Μῆτερ μου, οὕτως ἔσται σοι πάντα, ἐὰν καὶ αὐτοὶ τὰ ἐντάλματά μου φυλάξωσιν. Ἀπὸ τοῦ νῦν καὶ ἑξῆς ἔστω ὁ τόπος οὗτος κλῆρος σὸς καὶ περιβόλαιον σὸν καὶ παράδεισος, ἔτι δὲ καὶ λιμὴν σωτηρίας τῶν θελόντων σωθῆναι, ἀλλὰ καὶ προσφυγὴ καὶ καταφύγιον καὶ λιμὴν ἀτάραχος τῆς μετανοίας τῶν πεφορτισμένων ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις».

13. Διήγησις περὶ τοῦ γενομένου θαύματος ὑπὸ τοῦ Ἀρχαγγέλου Γαβριήλ, ἤτοι περὶ τοῦ Ἀρχαγγελικοῦ ὕμνου τοῦ «Ἄξιόν ἐστιν»

Κατὰ τὴν Σκήτην τοῦ Πρωτάτου, τὴν εὑρισκομένην εἰς τὰς Καρυάς, ἐκεῖ πλησίον, ἐν τῇ τοποθεσίᾳ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Παντοκράτορος, εἶναι λάκκος μεγάλος, ὅστις ἔχει κελλία διάφορα. Εἰς ἓν λοιπὸν τῶν κελλίων τούτων, ἐπ᾿ ὀνόματι τιμώμενον τῆς Κυρίας Θεοτόκου τῆς Κοιμήσεως, ἐκατοίκει ἕνας Ἱερομόναχος Γέρων καὶ ἐνάρετος μετὰ ἄλλου ὑποτακτικοῦ. Ἐπειδὴ δὲ ἦτο συνήθεια νὰ γίνεται ἀγρυπνία κάθε Κυριακὴν εἰς τὴν ρηθεῖσαν τοῦ Πρωτάτου Σκήτην, κατὰ τὸ ἑσπέρας ἑνὸς Σαββάτου, θέλων νὰ ὑπάγῃ ὁ προρρηθεὶς Γέροντας εἰς τὴν ἀγρυπνίαν λέγει τῷ μαθητῇ αὐτοῦ: «Τέκνον, ἐγὼ μὲν ὑπάγω διὰ νὰ ἀκούσω τὴν ἀγρυπνίαν, ὡς σύνηθες· σὺ δὲ μεῖνον εἰς τὸ κελλίον καὶ ὡς δύνασαι, ἀνάγνωθι τὴν Ἀκολουθίαν σου». Καὶ οὕτως ἀπῆλθεν. Ἀφ᾿ οὗ δὲ ἡ ἑσπέρα παρῆλθεν, ἰδοὺ κρούει τις τὴν θύραν τοῦ Κελλίου, ὁ δὲ Ἀδελφὸς ἔδραμε καὶ τὴν ἄνοιξε καὶ βλέπει, ὅτι ἦτο ξένος μοναχός, ἄγνωστος εἰς αὐτόν, ὅστις εἰσελθὼν ἔμεινεν εἰς τὸ κελλίον τὴν νύκτα ἐκείνην.

Ἐν τῇ ὥρᾳ δὲ τοῦ Ὄρθρου, ἀναστάντες, ἔψαλλον καὶ οἱ δυὸ τὴν Ἀκολουθίαν· ὅταν δὲ ἦλθον εἰς τὴν Τιμιωτέραν, ὁ μὲν ἐντόπιος Μοναχὸς ἔψαλλε μόνον τὴν «Τιμιωτέραν τῶν Χερουβεὶμ καὶ ἐνδοξοτέραν ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφείμ, τὴν ἀδιαφθόρως Θεὸν Λόγον τεκοῦσαν, τὴν ὄντως Θεοτόκον, Σὲ μεγαλύνομεν», δηλαδὴ τὸν παλαιὸν ὕμνον τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Ποιητοῦ, ὁ δὲ ξένος ἐκεῖνος Μοναχός, κάμνοντας ἄλλην ἀρχὴν τοῦ ὕμνου, ἔψαλλεν οὕτως: «Ἄξιον ἔστιν, ὡς ἀληθῶς μακαρίζειν σε τὴν Θεοτόκον, τὴν Ἀειμακάριστον καὶ Παναμώμητον καὶ Μητέρα τοῦ Θεοῦ ἡμῶν». Εἶτα ἐσύναψε καὶ τὴν «Τιμιωτέραν τῶν Χερουβεὶμ καὶ ἐνδοξοτέραν ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφείμ, τὴν ἀδιαφθόρως Θεὸν Λόγον τεκοῦσαν, τὴν ὄντως Θεοτόκον, Σὲ μεγαλύνομεν».
Ἀκούσας δὲ ταῦτα ὁ ἐντόπιος Μοναχός, ἐθαύμασε, καὶ λέγει πρὸς τὸν φαινόμενον ξένον: «Ἡμεῖς μόνον ψάλλομεν «Τὴν Τιμιωτέραν», τὸ δὲ Ἄξιόν ἐστιν οὐδέποτε ἠκούσαμεν, οὔτε ἡμεῖς οὔτε οἱ πρωτήτεροι ἀπὸ ἡμᾶς. Ἀλλὰ παρακαλῶ σε, ποίησον ἀγάπην, καὶ γράψον καὶ εἰς ἐμένα τὸν ὕμνον τοῦτον διὰ νὰ ψάλλω καὶ ἐγὼ εἰς τὴν Θεοτόκον». Ὁ δὲ ἀποκριθείς, «φέρε μοι, τοῦ λέγει, μελάνι καὶ χαρτὶ διὰ νὰ τὸν γράψω». Ὁ δὲ ἐντόπιος ἀπεκρίθη πρὸς αὐτόν· «Δυστυχῶς, δὲν ἔχω οὔτε μελάνι, οὔτε χαρτὶ διὰ νὰ τὸ γράψης». Καὶ ὁ φαινόμενος ξένος, «Φέρε μοι, τοῦ εἶπε, μίαν πλάκα».
Ὁ δὲ Μοναχὸς δραμών, εὗρε πλάκα καὶ τοῦ τὴν ἔφερε. Λαβὼν δὲ ταύτην ὁ ξένος, ἔγραψεν ἐπάνω εἰς αὐτὴν μὲ τὸν ἑαυτοῦ δάκτυλον τὸν ρηθέντα ὕμνον, τὸ «Ἄξιόν ἐστι», καὶ ὢ τοῦ Θαύματος! τόσον βαθέως ἐχαράχθησαν τὰ γράμματα ἐπάνω εἰς τὴν σκληρὴν πλάκα, ὡσὰν νὰ ἐγράφησαν ἐπάνω εἰς τὸν πηλὸν ἁπαλώτατον. Εἶτα λέγει τῷ Ἀδελφῷ· «Ἀπὸ τῆς σήμερον καὶ εἰς τὸ ἑξῆς οὕτω νὰ ψάλλετε καὶ ἐσεῖς, καὶ ὅλοι οἱ Ὀρθόδοξοι». Ἦτο γὰρ ἅγιος Ἄγγελος, ἀπεσταλμένος παρὰ τοῦ Θεοῦ, διὰ νὰ ἀποκαλύψη τὸν ἀγγελικὸν ὕμνον τοῦτον, καὶ τῇ Μητρὶ τοῦ Θεοῦ πρεπωδέστατον, μᾶλλον δὲ ἦτο ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριήλ, ὡς ρηθήσεται ἐν τοῖς ἐπομένοις.

Ἀφοῦ δὲ ἦλθεν ἀπὸ τὴν ἀγρυπνίαν ὁ Γέροντας καὶ εἰσῆλθεν εἰς τὸ κελλίον, ἀρχίζει ὁ ὑποτακτικὸς αὐτοῦ νὰ ψάλλῃ τὸ «Ἄξιον ἔστιν», καθὼς ὁ Ἄγγελος αὐτῷ παρήγγειλε, καὶ δείχνει εἰς τὸν Γέροντά του καὶ τὴν ρηθεῖσαν πλάκα μὲ τὰ ἀγγελοχάρακτα γράμματα. Ὁ δέ, ταῦτα ἀκούσας καὶ ἰδών, ἔμεινεν ἐκστατικὸς διὰ τὸ τοιοῦτον θαυμάσιον. Καὶ λοιπὸν λαβόντες καὶ οἱ δυὸ τὴν ἀγγελοχάρακτον ἐκείνην πλάκα, ἀπῆλθον εἰς τὸ Πρωτάτον τοῦ Ἁγίου Ὄρους καὶ εἰς τοὺς λοιποὺς γέροντας τῆς Κοινῆς Συνάξεως, ἐδιηγήθησαν εἰς αὐτοὺς ἅπαντας τὰ γενόμενα· οἱ δὲ δοξάσαντες ὁμοφώνως τὸν Θεὸν καὶ εὐχαριστήσαντες τὴν Κυρίαν ἡμῶν Θεοτόκον διὰ τὸ παράδοξον τοῦτο, εὐθὺς ἀπέστειλαν τὴν πλάκα εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, πρός τε τὸν Πατριάρχην καὶ τὸν Βασιλέα, σημειώσαντες εἰς αὐτοὺς διὰ γραμμάτων ἅπασαν τὴν ὑπόθεσιν τοῦ τοιούτου θαυματουργήματος.

Ἀπὸ τότε δὲ καὶ ὕστερα, ὁ μὲν ἀγγελικὸς αὐτὸς ὕμνος διεδόθη εἰς ὅλην τὴν Οἰκουμένην διὰ νὰ ψάλλεται εἰς τὴν Θεομήτορα ἀπὸ ὅλους τοὺς Ὀρθοδόξους· ἡ δὲ ἁγία εἰκὼν τῆς Θεοτόκου, ἡ εὑρισκόμενη εἰς τὴν ἐκκλησίαν τοῦ κελλίου ἐκείνου, ἐν ᾧ τὸ τοιοῦτον γέγονε θαῦμα, μετεφέρθη ἀπὸ τοὺς Πατέρας τοῦ Ἁγίου Ὄρους εἰς τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Πρωτάτου, καὶ εἰς αὐτὴν εὑρίσκεται ἕως σήμερον, ἐνθρονισμένη ἐπὶ τοῦ Ἱεροῦ Συνθρόνου, ἑντὸς τοῦ Ἁγίου Βήματος, ἐπειδὴ καὶ ἔμπροσθεν τῆς εἰκόνος ταύτης ἐψάλη τὸ πρῶτον ὑπὸ τοῦ Ἀγγέλου ὁ ὕμνος οὗτος. Τὸ δὲ κελλίον ἐκεῖνο ἔλαβε τὴν ἐπωνυμίαν: «Ἄξιον ἔστιν»· καὶ ὁ λάκκος ἐκεῖνος, εἰς τὸν ὁποῖον τὸ κελλίον εὑρίσκεται, ὀνομάζεται ἀπὸ ὅλους ἕως σήμερον: «Ἄδειν, ὃ ἐστὶ ψάλλειν», διότι εἰς αὐτὸν τὸν πρῶτον ἐψάλη ὁ ἀγγελικὸς καὶ Θεομητοροπρεπὴς οὗτος ὕμνος.

Ὅτι δὲ τὸ θαῦμα τοῦτο εἶναι πολλὰ παλαιὸν καὶ ὅτι ὁ Ἄγγελος, ὅστις ἐφάνη, ἦτο ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριήλ, μαρτυρεῖ καὶ τὸ ἐν τοῖς τετυπωμένοις Μηναίοις γεγραμμένον, κατὰ τὴν ἑνδεκάτην του Ἰουνίου Μηνὸς οὕτω: «Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ ἡ Σύναξις τοῦ Ἀρχαγγέλου Γαβριὴλ ἐν τῷ Ἄδειν». Ἐπειδὴ δέ, ὡς φαίνεται, ἐν τῇ ἑνδεκάτῃ του Ἰουνίου ἠκολούθησε τὸ τοιοῦτον θαυμάσιον, τούτου χάριν οἱ τότε Πατέρες ἐτέλουν Σύναξιν καὶ λειτουργίαν κατ᾿ ἐνιαυτὸν εἰς τὸν ρηθέντα λάκκον, τὸν ἐπονομαζόμενον Ἄδειν, εἰς μνήμην τοῦ θαύματος, τιμῶντες καὶ δοξάζοντες, τὸν Ἀρχάγγελον Γαβριήλ, ὅστις καθὼς ἀπαρχῆς ἕως τέλους ἐστάθη ὁ ἔνθεος ὑμνολόγος τῆς Θεοτόκου καὶ τροφεὺς καὶ διακονητὴς καὶ χαροποιὸς αὐτῆς εὐαγγελιστὴς οὕτως ὑπηρέτησε καὶ εἰς τὸ νὰ ἀποκαλύψη τὸν ὄντως Θεομητορικὸν τοῦτον ὕμνον, ὡς αὐτῷ μόνῳ κατὰ πάντα πρεπούσης τῆς τοιαύτης διακονίας.

Καὶ πάλαι μὲν ὁ Δεσπότης τῶν ὅλων Θεὸς ἔδωκε τὰς δέκα ἐντολὰς εἰς τοὺς Ἑβραίους, γεγραμμένας μὲ τὸν αὑτοῦ δάκτυλον ἐπάνω εἰς τὰς δυὸ λιθίνας πλάκας, τώρα δὲ ὁ Ἄρχων τῶν τοῦ Θεοῦ Ἀγγέλων ἔδωκεν εἰς ὅλους τοὺς Ὀρθοδόξους τὸν πλέον γλυκύτατον καὶ ἐρασμιώτερον ὕμνον τῆς Μητρὸς τοῦ Θεοῦ, γεγραμμένον εἰς λιθίνην πλάκα μὲ τὸν ἀρχαγγελικὸν αὐτοῦ δάκτυλον.

Βλέπε δὲ πῶς ἐπληρώθη ἡ προφητεία τοῦ Θείου Γαβριὴλ ὁποῦ εἶπεν, ὅτι νὰ ψάλλωσι τὸν ὕμνον τοῦτον ὅλοι οἱ Ὀρθόδοξοι· διότι τόσον κοινὸς καὶ ποθεινὸς ἐγένετο ὁ Ἀρχαγγελοσύνθετος οὗτος ὕμνος εἰς ὅλους τοὺς Ὀρθοδόξους, ὥστε καὶ αὐτὰ τὰ μικρὰ παιδάρια τῶν Χριστιανῶν ἠξεύρουν καὶ τὸν ψάλλουν μεφαλοφώνως τὴν σήμερον, μὲ μεγάλην χαρὰν τῆς καρδίας των, εἰς δόξαν τῆς Θεοτόκου, ἧς ταῖς Ἁγίαις πρεσβείαις ἀξιωθείημεν τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν. Ἀμήν.

14. Ἡ θαυματουργὸς εἰκὼν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ἡ ἐπιλεγομένη «Κουκουζέλισσα» τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Μεγίστης Λαύρας τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου

Διήγησις περὶ τῆς θαυματουργοῦ εἰκόνος τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῆς ἐπιλεγομένης «ἡ Κουκουζέλισσα».

Ἐν τῇ διηγήσει περὶ τῆς εἰκόνος τῆς Κουκουζελίσσης ἐπάναγκες ἔστιν, ὅπως γνωρίζει τις καὶ τὰ περὶ τοῦ ἰδίου Κουκουζέλη.
Ὁ Ἰωάννης ὁ Κουκουζέλης ἐγεννήθη κατὰ τὸν δωδέκατον αἰῶνα ἐν Δυρραχίῳ· παιδίον ἔτι ἔμεινεν ὀρφανὸς ἀπὸ τὸν πατέρα αὐτοῦ· καὶ εἰσήχθη εἰς τὴν ἐν Κωνσταντινουπόλει αὐτοκρατορικὴν Σχολήν, ὅπου διὰ τὸ λιγυρὸν τῆς φωνῆς, τὴν φυσικὴν ὡραιότητα καὶ τὰ ἄλλα αὐτοῦ χαρίσματα, εἵλκυσε τὴν εὔνοιαν καὶ αὐτοῦ τοῦ αὐτοκράτορος (Κομνηνοῦ) καὶ παντὸς τοῦ Παλατίου αὐτοῦ· μετ᾿ ὀλίγον καιρὸν ὑπερέβη εἰς τὴν σπουδὴν ἅπαντας τοὺς ἑαυτοῦ συμμαθητὰς καὶ ἐπὶ τέλους ἐγένετο ὁ μοναδικὸς τοῦ παλατίου· ἅπαντες ἠγάπων αὐτὸν καὶ ἐκολάκευον καὶ ἐπεριποιοῦντο μεγάλως, ἕνεκα τῆς λιγυρᾶς φωνῆς καὶ διὰ τὸ σεμνὸν τοῦ ὕφους αὐτοῦ· ἀλλὰ καὶ μ᾿ ὅλα ταῦτα τὰ τοῦ κόσμου ἀγαθά, ἡ καρδία αὐτοῦ κατετήκετο ὑπὸ μιᾶς ἐνδομύχου καὶ ἀνεκδιηγήτου ἀδημονίας καὶ ἀποστροφῆς ἀπὸ πάντων τῶν ἡδέων τοῦ ματαίου βίου· ὅθεν ὁ Ἰωάννης ἔπασχε καὶ ἐλυπεῖτο ἐν μέσῳ τῶν ζωηρῶν καὶ ἡδειῶν ἐλπίδων διὰ τὸ μέλλον καὶ τόσω μᾶλλον ἐλυπεῖτο, καθ᾿ ὅσον δὲν ἠδύνατο νὰ εὕρῃ ἄνθρωπον, ἵνα φανερώσῃ πρὸς αὐτὸν τὴν ἀδημονίαν καὶ λύπην αὐτοῦ καὶ ὅστις νὰ συμμερισθῇ καὶ συναισθανθῇ τὴν λύπην του καὶ ἑπομένως νὰ παρηγορήση αὐτόν· ἡ τοιαύτη δὲ αὐτοῦ λύπη ὑπερηύξησεν, ὅτε ἔμαθεν ὅτι ὁ Αὐτοκράτωρ ἐπιθυμεῖ νὰ τὸν βιάση, ἵνα νυμφευθῆ· ὅθεν ὁ λογισμὸς ὅτι διὰ τὰς προσκαίρους ἡδονὰς τοῦ βίου δύναται νὰ χάση τὴν χαρὰν τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, τοσοῦτον ἠνώχλησε τὸν νέον, ὥστε ἀπεφάσισεν ἀφεύκτως νὰ φύγῃ ἐκ τῆς Βασιλευούσης καὶ νὰ κρυβῇ ἐν τινι μεμμακρυσμένῃ ἐρημίᾳ.
Ὁ δὲ Παντεπόπτης Θεός, βλέπων τὸ ἄδολον τῆς γνώμης καὶ τοῦ σκοποῦ αὐτοῦ, ηὐδόκησε καὶ συνήργησεν εἰς τὴν ἐκπλήρωσιν αὐτῶν.

Ὅτε λοιπὸν ὁ τῆς παρθενίας ἐραστὴς οὗτος Ἰωάννης ἀπηύδησε διατρίβων ἐν τοῖς Βασιλείοις καὶ ἐσκέπτετο περὶ τῆς ἐκεῖθεν ἀναχωρήσεως, ἦλθεν εἰς Κωνσταντινούπολιν ἐκ τοῦ Ἁγίου Ὄρους τοῦ Ἄθω ὁ Ἡγούμενος τῆς Μεγίστης Λαύρας διά τινας ὑποθέσεις τῆς Μονῆς· ὁ δὲ Ἰωάννης κατ᾿ εὐδοκίαν Θεοῦ εἶδε τὸν Γέροντα τοῦτον, ὅθεν ἐσκίρτησεν ἡ καρδία αὐτοῦ ἐκ τῆς χαρᾶς, καὶ ἡδέως καὶ προσηνῶς ἠγάπησεν αὐτὸν καὶ σχετισθεὶς μετ᾿ αὐτοῦ, ἀπεκάλυψεν αὐτῷ τούς τε λογισμοὺς καὶ τοὺς σκοποὺς αὐτοῦ, ζητήσας ἅμα καὶ τὴν συμβουλὴν αὐτοῦ· ὁ δὲ Γέρων οὐχὶ μόνον ἐπήνεσεν, ἀλλὰ καὶ ηὐλόγησεν αὐτούς· ὅθεν ὁ Ἰωάννης, σχεδὸν ἀμέσως κατόπιν τοῦ Γέροντος, ἀνεχώρησεν ἐκ τῆς Βασιλευούσης καὶ ἐν σχήματι ξένου ἦλθεν εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ εἰς τὰς πύλας τῆς Μεγίστης Λαύρας.
Ἐρωτηθεὶς δὲ παρὰ τοῦ θυρωροῦ, τίς ἦτο καὶ πόθεν ἦλθε καὶ τί ἤθελεν, ὁ Ἰωάννης ἀπεκρίθη ὅτι εἶναι ἄνθρωπος χωρικός, ποιμὴν προβάτων καὶ ὅτι βούλεται γενέσθαι Μοναχός· εἶσαι νέος, τῷ ὑπενθύμισεν ὁ θυρωρός. «Ἀγαθὸν ἀνδρί, ὅταν ἄρη ζυγὸν ἐν τῇ νεότητι αὐτοῦ», τῷ ἀπεκρίθῃ ταπεινῶς ὁ Ἰωάννης, καὶ τὸν παρεκάλει θερμῶς, ἵνα ἀναγγείλη περὶ αὐτοῦ τῷ καθηγουμένῳ· ἀνήγγειλε λοιπὸν ὁ θυρωρὸς τῷ τε καθηγουμένῳ καὶ τοῖς ἀδελφοῖς περὶ τοῦ ξένου, οἵτινες ἐχάρησαν, διότι εἶχον ἀνάγκην ἑνὸς τοιούτου ἀνθρώπου, ἵνα ποιμάνη τοὺς τράγους· ἐδέχθη λοιπὸν τὸν Ἰωάννην καὶ συνηρίθμησεν αὐτὸν τῇ ἀδελφότητι ὁ καθηγούμενος, καὶ κουρεύσας αὐτόν, διέταξεν ἵνα ποιμάνη εἰς τὰ ὄρη τοὺς τράγους τῆς Μονῆς.
Τοῦτο τὸ ἔργον ἐπροξένησεν αὐτῷ μεγάλην χαράν, καὶ οὕτως ἐδόθη ὅλως μετὰ τοῦ ποιμνίου εἰς τὰς ἐρήμους τοῦ Ἄθω, ὅπου ἣν αὐτῷ ἀγαπητὴ ἐργασία ἡ θεία θεωρία καὶ ἡ προσευχή.

Ἐν τούτοις, μαθὼν ὁ Αὐτοκράτωρ τὴν τοῦ ἠγαπημένου αὐτοῦ μουσικοῦ ἀναχώρησιν, ἐλυπήθη μεγάλως καὶ ἀπέστειλεν εἰς πόλεις καὶ ἐρημικὰ μέρη ἀνθρώπους εἰς ἀνεύρεσιν αὐτοῦ· ἀλλ᾿ ὁ ὑπὸ Θεοῦ σκεπόμενος Ἰωάννης ἔμεινε παντελῶς ἄγνωστος, μ᾿ ὅλον ὅτι αὐτοκρατορικοὶ ἀπεσταλμένοι ἦλθον καὶ εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος, μάλιστα δὲ καὶ εἰς τὴν Λαύραν αὐτὴν τοῦ ὁσίου Ἀθανασίου· οὕτω λοιπὸν ἐν τῇ ἡσυχίᾳ παρήρχετο ὁ καιρὸς τοῦ Ἰωάννου, ὅστις καὶ ἀρρήτως ἐχαίρετο καὶ ἐτέρπετο, διὰ τὴν τοιαύτην αὐτοῦ κατάστασιν.
Ἐν μίᾳ δὲ τῶν ἡμερῶν ἐκάθητο φυλάττων τὸ ποίμνιον αὐτοῦ, κατεχόμενος ἐν βάθει ἐνθουσιασμοῦ καὶ διαλογισμῶν, διερχομένου τοῦ λογισμοῦ αὐτοῦ ὅλην τὴν ἔκτασιν τοῦ παρελθόντος βίου αὐτοῦ· ἡ δὲ καρδία αὐτοῦ ἐσκίρτα ὑπὸ τοῦ αἰσθήματος τῆς εὐχαριστίας πρός τε τὸν Θεὸν καὶ τὴν αὐτοῦ Πανάχραντον Μητέρα, διὰ τὴν ὑπὲρ αὐτοῦ ἀγαθὴν πρόνοιαν· καὶ νομίζων ὅτι οὐδεὶς εὑρίσκεται ἐν ἐκείνῃ τῇ ἐρήμω, καὶ ὅτι οὐδεὶς ἀκούει αὐτοῦ ἤρξατο, ὡς ἔθος αὐτῷ, ψάλλειν τοὺς γνωστοὺς αὐτῷ θείους ὕμνους καὶ ἡ ἀγγελικὴ φωνὴ αὐτοῦ διὰ μακροῦ ἤχου διηχεῖτο καὶ κατέληγεν ἐπὶ τῶν ἐρημικῶν κορυφῶν τοῦ Ἄθωνος, διὰ μελῳδικῶν ἀπηχημάτων. Ἐπὶ πολὺ ἐξηκολούθησε ψάλλων ἐν κατανύξει καὶ ἡδονῇ πνευματικῇ ὁ Ἰωάννης, οὔτε βλέπων, οὔτε γνωρίζων, ὅτι ἐρημίτης τις οὐχὶ μακρὰν αὐτοῦ κεκρυμμένος ἐν σπηλαίῳ τραχυτάτῳ, εἰς τόπον ἀπότομον σχεδὸν καὶ ἄβατον, ἤκουεν αὐτοῦ, ἀλλὰ τὸ μέλος τῆς τοῦ φαινομένου ποιμένος ψαλμῳδίας διήγειρε τὴν καρδίαν τοῦ μεγάλου ἐκείνου ἡσυχαστοῦ, τοσοῦτον ὥστε ἐδάκρυσε καὶ ἐπροξένησεν εἰς τὴν κατανυγείσαν ψυχὴν αὐτοῦ πνευματικήν τινα χάριν καὶ εὐφροσύνην, καὶ ἕως ὅτου ἔψαλλεν ὁ Ἰωάννης, δὲν ἔπαυσε καὶ ὁ ἡσυχαστὴς βλέπων αὐτὸν καὶ διαπορῶν, πόθεν ἐν τῇ ἐρήμῳ τοιαύτη ἀγγελικὴ φωνὴ καὶ τοιοῦτος ἄριστος μουσικός; Καὶ ἡ ἀπορία τοῦ ἡσυχαστοῦ ἔφθασεν εἰς τὸν ὕψιστον βαθμόν, ὅτε παρετήρησε καλῶς ὅτι καὶ αὐτοὶ οἱ τράγοι ἔπαυσαν ἐσθίοντες ἐκ τοῦ ἐναρμονίου μέλους τῆς τοῦ ποιμαίνοντος αὐτοὺς ψαλμῳδίας, ὅτι καὶ αὐτὰ τὰ ἄλογα ζῷα περικυκλώσαντα τὸν ἑαυτῶν ποιμένα καὶ περιορίσαντα καὶ τὴν ἰδίαν πνοήν, ἵσταντο ἀκίνητα προσηλώσαντα καὶ τοὺς ἀλόγους ὀφθαλμοὺς αὐτῶν, ὡς κατακυριευθέντα καὶ καταγοητευθέντα ὑπὸ τῆς ἀγγελικῆς αὐτοῦ φωνῆς· ὅθεν εὐθέως ἀπελθῶν εἰς τὴν Λαύραν ὁ ἡσυχαστής, ἀνήγγειλε τῷ καθηγουμένῳ περὶ τοῦ θαυμασίου ποιμένος καὶ τῆς λιγυρᾶς μελῳδίας αὐτοῦ· προσκαλεῖται λοιπὸν ὁ Ἰωάννης ἐκ τῆς ἐρήμου καὶ ἐπετίμησεν ὁ ἡγούμενος, ἵνα φανερώση αὐτῷ τὰ κατ᾿ αὐτόν, καὶ ἐφανέρωσε καί τοι μὴ βουλόμενος, ὅτι αὐτὸς ἐστὶν ὁ Αὐτοκρατορικὸς ἡδύλαλος μουσικὸς Ἰωάννης· τότε ὁ Καθηγούμενος μόλις ἠδυνήθη νὰ διακρίνῃ ἀπὸ τοὺς ἤδη ἐκλείποντας σχεδὸν λόγῳ τῆς ἐγκρατείας ὀφθαλμοὺς καὶ τὴν ἄλλην προσωπικὴν φυσιογνωμίαν αὐτοῦ, ὅτι οὗτος ἀληθῶς ἐστιν ἐκεῖνος ὁ τοῦ βασιλέως ἀγαπητός, μετὰ τοῦ ὁποίου ἐσχετίσθη εἰς Κωνσταντινούπολιν καὶ ὅστις τότε διῆγε ζωὴν εὐρυχωτάτην καὶ εἶχεν ὀφθαλμοὺς ἑλκυστικοὺς καὶ εἰς τὰς ροδίνους παρειὰς σκιρτώσαν τὴν ὑγείαν. Παρακαλέσαντος δὲ πάλιν μετὰ θερμῶν δακρύων τοῦ ταπεινοῦ Ἰωάννου, ἄφησεν αὐτὸν ὁ Καθηγούμενος εἰς τὴν αὐτὴν ποιμαντικὴν ἐργασίαν τῆς ὑπακοῆς· ἀλλ᾿ ὁ Καθηγούμενος, φοβούμενος μὴ μάθη τοῦτο ὁ Βασιλεύς, μετέβη εἰς Κωνσταντινούπολιν καὶ παρασταθεῖς πρὸς τὸν Βασιλέα: ἐλέησον, λέγει, τὸν δοῦλόν σου, Βασιλεῦ! Προσπίπτων ἅμα εἰς τοὺς πόδας τοῦ Βασιλέως αὐτοῦ, διὰ τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ τοῦ θέλοντος πάντας καὶ ἕκαστον σωθῆναι· δέομαι καὶ παρακαλῶ τὴν Βασιλείαν σου, ἵνα ἀκούσῃ πατρικῶς τὴν αἴτησίν μου καὶ ἐκπληρώση αὐτήν, καὶ ὁ Θεὸς νὰ πληρώση ἐν ἀγαθοῖς τοὺς πόθους καὶ τὰ αἰτήματά σου! Ἔκθαμπος δὲ γενόμενος ὁ Αὐτοκράτωρ ἐκ τῆς βαθείας ταπεινώσεως καὶ ὑπακοῆς τοῦ Γέροντος, ἤγειρεν αὐτὸν καὶ προσηνῶς ἠρώτησεν αὐτὸν λέγων: «Τί θέλεις Πάτερ, ἀπ᾿ ἐμοῦ;». Συγχώρησόν μοι, ὦ Βασιλεῦ! Ἐὰν ἐγὼ ἔσωμαι τολμηρὸς ἐνώπιον τῆς σῆς Μεγαλειότητος· ἡ αἴτησίς μου εἶναι οὐτιδανὴ ὡς πρὸς τὴν ἐκτέλεσιν αὐτῆς, διὰ σὲ εἶναι πολλὰ ἐλαφρά, καθότι οὐδὲν ἄλλο ἀπαιτεῖ ἢ ἕνα σου λόγον· καὶ ὅμως ἡ ἐκπλήρωσις αὐτῆς θέλει προξενήσει χαρὰν καὶ παραμυθίαν εἰς αὐτοὺς τοὺς Ἀγγέλους καὶ ἀγαθὸν εἰς τὴν ἐμὴν Λαύραν· «λέγε λοιπόν, προσέθηκεν εὐμενῶς ὁ Βασιλεύς, τί θέλεις; Ἐγὼ τὰ πάντα σοι θέλω ἐκτελέσει». Ὁ τοῦ Βασιλέως λόγος εἶναι ἱερός, ἀπεκρίθη ταπεινῶς ὁ Ἡγούμενος, καὶ οὐδέποτε ἀθετῆται! «ναί, Πάτερ, ναί», ἐπεκύρωσεν ὁ Βασιλεύς, συγκινηθεὶς ἐκ τῆς ἁπλότητος τοῦ Γέροντος· «λέγε λοιπόν, τί θέλεις»; Χάρισον ἡμῖν, λέγει αὐτῷ ὁ Καθηγούμενος, ἕνα τῶν ὑπηκόων σου ὁ ὁποῖος ζητεῖ τὴν αἰώνιον σωτηρίαν αὐτοῦ καὶ νὰ εὔχεται ὑπὲρ τοῦ Κράτους σου· τοῦτο μόνον θέλω καὶ οὐδὲν ἕτερον· ταῦτα εἶπεν ὁ Καθηγούμενος καὶ ἐσιώπησε· «γενηθήτω τὸ αἴτημά σου, ἀπεκρίθη περιχαρῶς ὁ Βασιλεύς, τίς δὲ καὶ ποῦ ἔστιν οὗτος;» παρ᾿ ἡμῖν, ἀπεκρίθη ἀγωνιῶν ὁ Γέρων, καὶ μάλιστα ἐν τῷ ἀγγελικῷ σχήματι, Ἰωάννης Κουκκουζέλης: ὁρμητικῶς ἀπεκρίθη ὁ Βασιλεύς, καὶ μὲ τὸν λόγον ἔρευσαν δάκρυα ἀκουσίως ἐκ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ καὶ κατέβησαν ἐπὶ τοῦ βασιλικοῦ αὐτοῦ στήθους. Τότε ὁ Καθηγούμενος διηγήθη λεπτομερῶς τὰ περὶ τοῦ Ἰωάννου, ὁ δὲ Αὐτοκράτωρ μετὰ προσοχῆς ἠκροάσθη αὐτοῦ καὶ ἐπὶ τέλους ἀνεβόησε μετὰ συγκινήσεως: «Λυποῦμαι τὸν μοναδικόν μου ψάλτην! Λυποῦμαι τὸν ἐμὸν Ἰωάννην! Ἀλλ᾿ ἀφοῦ ἐκορεύθη ἤδη, ὑπομονητέον! Ἡ τῆς ψυχῆς σωτηρία εἶναι τιμιωτέρα πάντων· ἂς προσεύχεται ἤδη καὶ ὑπὲρ τῆς ἐμῆς σωτηρίας καὶ ὑπὲρ τῆς ἐμῆς Βασιλείας». Ταῦτα ἀκούσας ὁ Γέρων ἐδόξασε τὸν Θεόν, ηὐλόγησε τὸν ἑαυτοῦ ἐλεήμονα Βασιλέα καὶ περιχαρὴς ἐπέστρεψεν εἰς τὴν Λαύραν. Ἔκτοτε ὁ Ἰωάννης ἔμεινεν ἥσυχος, ἀνήγειρε διὰ τὸν ἑαυτόν του μίαν κέλλαν μετὰ παρεκκλησιδίου ἐπ᾿ ὀνόματι τῶν Ἀρχαγγέλων, καὶ ἡσυχάζων ἐν αὐτῇ τὰς ἓξ ἡμέρας τῆς ἑβδομάδος, κατὰ τὰς Κυριακὰς καὶ λοιπὰς ἑορτὰς ἤρχετο ἐν τῷ Καθολικῷ Ναῷ καὶ ἱστάμενος ἐν τῷ δεξιῷ χορῷ ἔψαλλε μετὰ κατανύξεως σὺν τοῖς ἄλλοις ψάλταις. Ἐν μίᾳ δὲ τῶν ἡμερῶν, ἥτις ἦν τὸ Σάββατον τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου, ἀφοῦ ἔψαλε τοὺς ὕμνους τῆς ἑορτῆς, ἐκάθισε μετὰ τὴν ἀγρυπνίαν ἐν τῷ στασιδίῳ, ἀπέναντι τῆς εἰκόνος τῆς Θεοτόκου, ἐνώπιον τῆς ὁποίας ἀνεγνώσθησαν καὶ οἱ οἶκοι, ἵνα ἀναπαυθῆ ὀλίγον, καὶ ναρκωθεὶς ἐλαφρῶς ἀκούει ἀμέσως σιγανήν τινα φωνὴν λέγουσαν: «Χαίροις Ἰωάννη! (καὶ μὲ τὴν φωνὴν βλέπει ἔμπροσθέν του τὴν Θεοτόκον ἀκτινοβολοῦσαν μὲ Οὐράνιον φῶς). Ψάλλε μοι καὶ ἐγὼ οὐ σὲ ἐγκαταλέιψω». Καὶ μὲ τὸν λόγον ἐνεχείρισεν αὐτῷ ἓν χρυσοῦν νόμισμα, καὶ οὕτως ἐγένετο ἄφαντος· ἀφυπνισθεὶς δὲ ὁ Ἰωάννης, ὅλως σκιρτῶν ἐκ τῆς ἀμέτρου χαρᾶς, βλέπει ἐν τῇ δεξιᾷ αὐτοῦ νόμισμα, καὶ ἐκ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ ἔρρευσαν δάκρυα χαρᾶς καὶ ἀγαλλιάσεως, καὶ ἑπομένως ηὐχαρίστησε καὶ ἐδόξασε μεγάλως τὴν Οὐράνιαν Ἄνασσαν, διὰ τὴν πρὸς αὐτὸν ἄρρητον αὐτῆς χάριν ταύτην καὶ εὐδοκίαν καὶ ἔλεος. (Εἶτα ἐκρέμασαν τὸ νόμισμα εἰς τὴν ρηθεῖσαν Ἁγίαν εἰκόνα τῆς Θεοτόκου, ὑπὸ τῆς ὁποίας ἐγένετο ἐξαίσια θαύματα, καὶ οὐχὶ μόνον ὑπὸ τῆς ἁγίας εἰκόνος, ἀλλὰ καὶ ὑπὸ τοῦ νομίσματος). Ἔκτοτε λοιπὸν ὁ Ἰωάννης προθυμότερον ἐξετάζει τὸ ἔργον αὐτοῦ ψάλλων εὐλαβῶς καὶ μετὰ κατανύξεως, τόσον ὥστε ἐκ τῆς πολλῆς στάσεως, τῶν τε ἰδιαιτέρων καὶ τῶν κοινῶν καὶ φανερῶν ἀγρυπνιῶν, ἐσάπισαν οἱ πόδες αὐτοῦ, καὶ κατέσθιον αὐτοὺς οἱ σκώληκες· ἀλλὰ μετ᾿ ὀλίγον ἐφάνη αὐτῷ κατ᾿ ὄναρ ἡ Θεοτόκος καὶ εἶπεν: «ἀπὸ τοῦ νῦν ἔσω ὑγιής!» καὶ εὐθέως ἐγένετο ὑγιής, ἀφανισθεισῶν τῶν πληγῶν καὶ ἀλγηδόνων αὐτοῦ.

Ὅθεν ὁ Ἰωάννης, ὡς εὐγνώμων, τὸ ἐπίλοιπον τῆς ζωῆς αὐτοῦ διήνυσεν εἰς μεγάλους καὶ ὑπὲρ φύσιν ἀγῶνας, καὶ τοσοῦτον ἐφωτίσθη νοερῶς, ὥστε ἠξιώθη νὰ προίδῃ τὴν ὥραν τῆς τελευτῆς αὐτοῦ· ἀποχαιρετίσας λοιπὸν πάντας τοὺς συναχθέντας ἐν τῇ κέλλῃ αὐτοῦ καὶ λαβὼν συγχώρησιν, καὶ διατάξας ἵνα τὸ σῶμα αὐτοῦ ἐνταφιασθῆ ἐν τῷ παρ᾿ αὐτοῦ ἀνεγερθέντι ναῷ τῶν Ἀρχαγγέλων, προσευχόμενος ἀπῆλθε πρὸς Κύριον.

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΦΛΩΡΙΟΥ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΟΥΚΟΥΖΕΛΗ

Ἡ παράδοσις ἀναφέρει ὅτι τὸ τοῦ Ἰωάννου Κουκουζέλη φλωρίον ὑφίστατο μέχρι τῶν μέσων τῆς 17ης ἑκατονταετηρίδος, ὅτε, χορηγηθέντος ταξιδίου εἰς Ρωσσίαν, ἐδόθη τὸ ἥμισυ εἰς τοὺς ἀντιπροσώπους πρὸς ἔνδειξιν τῆς ταυτότητος αὐτῶν. Ἀλλὰ τέλος κατεκρατήθη καὶ τὸ ἕτερον ἥμισυ ἐν Ρωσσίᾳ.

- Ἐν τῇ Λαύρᾳ τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου ὑπῆρξε καὶ Γρηγόριός τις Δομέστικος ὁ μελῳδός, ὅστις καὶ αὐτὸς ἠμείφθη ὑπὸ τῆς Θεοτόκου διὰ χρυσοῦ νομίσματος, ὡς καὶ ὁ Ἰωάννης ὁ Κουκουζέλης. Τοῦτον ἀναφέρει καὶ ὁ Συναξαριστὴς τῇ 1ῃ τοῦ μηνὸς Ὀκτωβρίου· ἀνάγουσι δ᾿ αὐτὸν εἰς τοὺς χρόνους Ἰωάννου τοῦ Κουκουζέλη καὶ προσωνυμεῖτο καὶ οὗτος Γρηγόριος Κουκουζέλης, ὡς ὧν παραπλήσιος τῷ Κουκουζέλῃ, πρὸς ἔνδειξιν τῆς περὶ τὴν μουσικὴν δεινότητος αὐτοῦ.

15. Περὶ τοῦ ὑψηλοτάτου Μυστηρίου τῆς Ἁγίας Τριάδος - Θεολογικὴ καὶ Δογματικὴ Ἑρμηνεία εἰς ἐρωταποκρίσεις

1. Εἰπέ μοι, ὑπάρχει ἄνθρωπος λέγων ὅτι δὲν ὑπάρχει Θεός;

Εἶπεν ἄφρων ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ οὐκ ἔστι Θεός. Πλὴν τῶν τοιούτων, δὲν ὑπάρχει ἄνθρωπος σώφρων, μετριόφρων, ἁγνός, δίκαιος, καὶ νὰ λέγει ὅτι δὲν ὑπάρχει Θεός.

2. Εἰπέ μοι, πῶς εἶναι ὁ Θεός;

Ὁ Θεὸς εἶναι τρισυπόστατος· καὶ ἄκουε συνετῶς καὶ νοήσεις τὸ τῆς Ἁγίας Τριάδος μυστήριον, καθὼς δύναται ἄνθρωπος νοῆσαι, ἢ καὶ φθάσει ἐκεῖ ποὺ οἱ Ἄγγελοι δὲν τολμῶσι. Λοιπὸν ἡ Ἁγία Τριάς, εἶναι τρία ἅγια, τρία συνάγια, τρία ἔμμορφα, τρία ἐνεργά, τρία συνεργά, τρία ἐνυπόστατα, τριὰ συνυπόστατα.

3. Εἰπέ μοι, Πόσας ὑποστάσεις ὁμολογεῖς τῆς Ἁγίας Τριάδος;

Τρεῖς ὑποστάσεις ὁμολογῶ, τρία πρόσωπα, τρία ἴδια, τρία ἄτομα καὶ τρεῖς χαρακτῆρας.

4. Εἰπέ μοι τὰς ὑποστάσεις τῆς Ἁγίας Τριάδος;

Ἄλλη ὑπόστασις εἶναι ὁ Πατήρ, ἄλλη ὁ Υἱός, καὶ ἄλλη τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, μιᾶς ἑνώσεως καὶ τριῶν διαιρέσεων ἡνωμένων ἤτοι μιᾶς Θεότητος.

5. Εἰπέ μοι, πῶς ἐκ τοῦ ἀνθρώπου ἐννοήσω τὴν διαίρεσιν, καὶ ἐκ τοῦ Ποταμοῦ τὴν ἕνωσιν, τῶν τριῶν Ὑποστάσεων τῆς Ἁγίας Τριάδος;

Οὔτε τρεῖς ὑποστάσεις μεμερισμένας καθ᾿ ἑαυτάς, ὡς τε σωματοφυῶς ἐπ᾿ ἀνθρώπων ἐστὶ λογίσασθαι τὴν Ἁγίαν Τριάδα, ἵνα μὴ πολυθεΐαν ὡς τὰ ἔθνη φρονήσωμεν, ἀλλ᾿ ὥσπερ ἐκ πηγῆς ποταμὸς γεγεννημένος, καὶ μὴ διαιρούμενος καίτοι δυὸ σχήματα καὶ δυὸ ὀνόματα τυγχάνουσι.

6. Εἰπέ μοι, ποία ὑπόστασις τῆς Ἁγίας Τριάδος ἦτο προτήτερα;

Καμμία ἀπὸ τὰς τρεῖς ὑποστάσεις δὲν ἦτο προτήτερα ἀπὸ τὴν ἄλλην τελείως· οὔτε ὁ Πατὴρ ἦτο προτήτερα ἀπὸ τὸν Υἱόν, οὔτε ὁ Υἱὸς ἀπὸ τὸν Πατέρα, οὔτε ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱὸς ἀπὸ τὸ Πνεῦμα, διὰ νὰ γένει καὶ πρῶτον τὸ ἕνα τοῦ ἄλλου.

7. Εἰπέ μοι, πῶς εἶναι ἡ Θεότης;

Ἡ Θεότης τῶν τριῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος εἶναι μία οὐσία καὶ φύσις, ὑπερούσιος καὶ ὑπερφυής.

8. Εἰπέ μοι, τί εἶναι ἡ μία Τριάς;

Ἡ μία Τριὰς εἶναι μία Θεότης· καὶ τοῦτο λέγεται Τριὰς διὰ τὰ πρόσωπα, ἤτοι διὰ τὰς ὑποστάσεις. Καὶ ἐπειδὴ ὁ Θεὸς μερίζεται εἰς Τριὰς ἀμερίστως, εἶναι δὲ ἡνωμένα εἰς ἕνα ἀσυγχύτως, διὰ τοῦτο καλεῖται μία Τριὰς ὁ Θεός.

9. Εἰπέ μοι, πῶς εἶναι ἡ τῶν τριῶν ὑποστάσεων ἡ Θεότης μία;

Ἡ Θεότης τῶν τριῶν ὑποστάσεων ἡνωμένων, εἶναι ὥστε, νὰ εἶναι ἡ αὐτὴ Θεότης, οὔτε ἕνα, οὔτε τρία, ἀλλ᾿ ἐν ταυτῷ καὶ ἕνα, καὶ τρία, δηλαδὴ μία Θεότης, καὶ τρία πρόσωπα· καὶ οὔτε τὸ ἕνα εἶναι συγκεχυμένον διὰ τὴν ἕνωσιν οὔτε τὰ τρία εἶναι χωρισμένα διὰ τὴν διαίρεσιν, ὅτι ἡ Θεότης ἐπειδὴ ἔχει τὸ ὑπερούσιον, ἔχει μόνη καὶ τὸ ἄτρεπτον καὶ ἀναλλοίωτον.

10. Εἰπέ μοι ἐπὶ Θεοῦ πόσας οὐσίας ὁμολογεῖς;

Μίαν οὐσίαν λέγω, μίαν φύσιν, μίαν μορφήν, γένος, μίαν δόξαν, μίαν ἀξίαν καὶ κυριότητα.

11. Εἰπέ μοι, πῶς νὰ πιστεύω τὴν Ἁγίαν Τριάδα;

Πίστευε εἰς Πατέρα, καὶ Υἱόν, καὶ Ἅγιον Πνεῦμα, εἰς τὴν Ἁγίαν Ζωαρχικὴν Τριάδα, ἐν τρισὶν ὑποστάσεσι, καὶ μία Θεότητι γνωριζομένην· διαιρετὴν μὲν ταῖς ὑποστάσεσι, καὶ ταῖς ὑποστατικαῖς ἰδιότησιν, ἡνωμένην δὲ τῇ οὐσίᾳ.

12. Εἰπέ μοι, πόσα λέγεις εἰς Θεὸν αἴτια;

Ἕνα αἴτιον ἐπὶ Θεοῦ λέγω, καὶ τοῦτο ἐστὶν ὁ Θεὸς Πατὴρ· Αὐτὸς γεννᾷ τὸν Υἱόν, καὶ ἐκπορεύει καὶ τὸ Πνεῦμα. Λοπὸν γίνωσκε, ὅτι ὁ Πατὴρ μόνος ἐστὶν αἴτιος· ὁ δὲ Υἱὸς οὐκ ἔστιν αἴτιος, ἀλλὰ αἰτιατός. Ὥστε αἴτιος ἐστὶ μόνος ὁ Πατὴρ· τὰ δὲ αἰτιατὰ δυό, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα.

13. Εἰπέ μοι, διατί λέγεται ὁ Πατὴρ αἴτιος;

Αἴτιος λέγεται ὁ Πατὴρ διότι γεννᾷ, καὶ δὲν γεννᾶται· ἐκπορεύει, καὶ δὲν ἐκπορεύεται. Γεννᾷ μὲν τὸ Υἱόν· ἐκπορεύει δὲ καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. Καὶ διὰ τοῦτο λέγεται Πατὴρ αἴτιος.

14. Εἰπέ μοι, διατί ὁ Υἱὸς εἶναι ἄναρχος;

Διότι ἕνας εἶναι ὁ Πατήρ, ὁ Πατὴρ· καὶ εἶναι ἄναρχος, τουτέστιν ἀναίτιος, δὲν εἶναι ἐκ τίνος. Ἕνας εἶναι Υἱός, καὶ οὐκ ἄναρχος, τουτέστιν οὐκ ἀναίτιος, διότι ἐκ τοῦ Πατρὸς εἶναι· ἐὰν ὅμως τὴν ἀπὸ χρόνου λάβεις ἀρχήν, καὶ ἄναρχος ἐστιν ὁ Υἱός, διὰ τὸ εἶναι συνάναρχος τῷ Πατρί, καὶ διότι ὁ ποιητῆς τῶν χρόνων, δὲν εἶναι ὑπὸ χρόνον.

15. Εἰπέ μοι, μήπως ὁ Πατὴρ ὡς αἴτιος εἶναι καὶ πρῶτος του Υἱοῦ;

Οὔτε ὁ Πατὴρ εἶναι πρῶτος, ἂν καὶ εἶναι αἴτιος τοῦ Υἱοῦ, οὔτε ὁ Υἱὸς εἶναι δεύτερος, ἂν καὶ γεννᾶται ἀπὸ τὸν Πατέρα. Οὔτε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον εἶναι τρίτον, ἂν καὶ ἐκπορεύεται ἀπὸ τὸν Πατέρα.

16. Εἰπέ μοι, μήπως τὸ Πνεῦμα εἶναι κτίσμα;

Ἐφ᾿ ὅσον τὸ Πανάγιον Πνεῦμα ἀνάρχως τῷ γεγεννημένῳ Υἱῷ συνυπάρχει, ὡς δίδυμος τοῦ Πατρὸς ἀκτίς, δὲν εἶναι κτίσμα, ἀλλὰ εἶναι Θεός. Ἐπειδὴ τὸ ἕνα καὶ τὸ αὐτὸ πρόσωπον τοῦ Πατρός, ἐξ οὗ ὁ Υἱὸς γεννᾶται, καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ἐκπορεύεται, διὰ τοῦτο καὶ κυρίως τὸν ἕνα αἴτιον ὄντα τῶν αὐτοῦ αἰτιατῶν, ἕνα Θεὸν λέγομεν.

17. Εἰπέ μοι, διατί τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, Πνεῦμα Υἱοῦ αὐτὸ ὀνομάζομεν;

Πρέπει νὰ γνωρίζεις, ὅτι ἐκ τοῦ Υἱοῦ τὸ Πνεῦμα δὲν λέγομεν, ἀλλὰ Πνεῦμα Υἱοῦ αὐτὸ ὀνομαζομεν. Καὶ ὅταν Υἱοῦ Πνεῦμα ὀνομάζομεν, ὄχι ὡς ἐξ αὐτοῦ τοῦ Υἱοῦ, ἀλλ᾿ ὡς δι᾿ αὐτοῦ ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον, διότι μόνος αἴτιος ὁ Πατὴρ εἶναι καὶ ἔχει ἐν ἑαυτῷ τὸ ἐνυπόστατον ἐκπόρευμα καὶ Πρόβλημα.

18. Εἰπέ μοι, περὶ Ἁγίας Τριάδος πόσον εἶναι ἀρκετὸν νὰ πιστεύωμεν;

Ἀρκεῖ τῷ Χριστιανῷ πιστεύειν, ὅτι ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, ἐν μιᾷ ἀρχῇ διαμένουσι, καὶ ἐκ μιᾶς πηγῆς τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς πηγάζουσιν· ἀλλ᾿ ὁ μὲν Υἱὸς γεννητῶς, τὸ δὲ Ἅγιον Πνεῦμα ἐκπορευτῶς, σῳζομένης τῆς ἰδίας τῶν προσώπων ἰδιότητος.

19. Εἰπέ μοι, τί πρέπει νὰ προσέχω ὅταν λέγω αἴτιον τὸν Θεὸν καὶ Πατέρα;

Ὅταν λέγεις τὸν Πατέρα αἴτιον τοῦ Υἱοῦ, νὰ προσέξεις, νὰ μὴν προξενεῖς ὑποψίαν, ὅτι ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ ἦτο μόνος Του κανένα καιρόν, εἰς τὸν ὁποῖον καιρὸν δὲν ἦτο καὶ ὁ Υἱός, καὶ ὅτι τὸν ἐγέννησεν ὕστερον, ἐπειδὴ ἔγινεν αἴτιος τῆς ὑπάρξεως αὐτοῦ.

20. Εἰπέ μοι, πῶς ἐκ τῆς ψυχῆς, ἐννοήσω, ὅτι σὺν Πατρὶ ἔστιν ὁ Υἱός, καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα;

Πρόσεξε καὶ νόησον ὅτι, ὥσπερ ἐπὶ τῆς ψυχῆς· ἅμα ψυχῇ λογικῇ, σὺν τῇ ψυχῇ, καὶ ὁ λόγος συνυπάρχει, καὶ συνάμα ἐν αὐτῇ τὸ πνεῦμα τὸ ζωτικὸν καὶ συστατικὸν καὶ συμπληρωματικὸν εἶναι, οὕτως νόησον ὅτι ἅμα Πατήρ, ἅμα Θεὸς Λόγος, συνάμα τὸ Πνεῦμα σὺν Υἱῷ καὶ Πατρί ἐστι.

21. Εἰπέ μοι, ποῖον ἐκ τῶν τριῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος εἶναι ἄναρχον;

Ἐπίστησον ὧδε τὸν νοῦν σου, καὶ νόησον, ὅτι Ἄναρχον λέγεται τὸ πρὸ τῆς ἀρχῆς ὅ, καὶ ὡς ἐκ τούτου ἄναρχος εἶναι ὁ ἕνας τρισυπόστατος Θεός. Ἄναρχος λοιπὸν ἐστὶν ὁ Πατήρ, ἄναρχος ὁ Υἱός, ἄναρχος τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, καὶ εἶναι ἕνας Θεός, ἕνας Κύριος ὡς ἐξ ἑνὸς Ἡλίου· διότι τρισσολαμπῆς ἐστὶν ἡ Παναγία Τριάς.

22. Εἰπέ μοι, εἰς τὴν Ἁγίαν Τριάδα ποῖος εἶναι πρῶτος;

Εἰς τὴν Ἁγίαν Τριάδα οὐδεὶς πρῶτος, καὶ οὐδεὶς ὕστερος, ἀλλὰ ἅμα Πατήρ, ἅμα Υἱός, ἅμα Πνεῦμα Ἅγιον· καὶ διὰ τοῦτο καὶ συνάναρχοι λέγονται.

23. Εἰπέ μοι, διατί εἰς τὴν Ἁγίαν Τριάδα δὲν ὑπάρχει πρῶτος;

Εἰς τὴν Ἁγίαν Τριάδα δὲν ὑπάρχει τρόπος ἢ λόγος νὰ λέγωμεν, ὁ μὲν πρῶτος, ὁ δὲ ὕστερος, ἀλλ᾿ ἅμα καὶ συνάμα οἱ τρεῖς, Πατήρ, Υἱὸς καὶ Πνεῦμα Ἅγιον. Διότι εἰς τὴν ἀδιαίρετον καὶ ἀσύγχυτον Τριάδα δὲν εἶναι δυνατὸν οὔτε νὰ νοήσει οὔτε νὰ εἰπῇ τινάς, πρῶτον καὶ δεύτερον καὶ τρίτον, ἢ μεγαλύτερον καὶ μικρότερον.

24. Εἰπέ μοι, πόσον ὁ Πατὴρ εἶναι μεγαλύτερος τοῦ Υἱοῦ;

Τὸ νὰ βάλει τινὰς εἰς τὸν νοῦν του μόνον, ὅτι ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ εἶναι προτήτερος ἢ μεγαλύτερος τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου, τοῦτο εἶναι ἀσεβέστατον· διότι πρὸς σωματικὴν γύμνασιν τῶν ἀνθρώπων λέγομεν τὸν Θεὸν Πατέρα πρῶτον τοῦ Υἱοῦ, καὶ νὰ μὴ ἐννοήσης, πὼς ὁ Πατὴρ ἦτο προτήτερα ἀπὸ τὸν Υἱὸν κανένα καιρόν· μηδὲ νὰ εἰπῇς πὼς ὁ Πατὴρ εἶναι προτήτερος ἢ μεγαλύτερος ἀπὸ τὸν Υἱόν.

25. Εἰπέ μοι, τί πρέπει νὰ λέγω διὰ τὰ τὰ τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος;

Μόνον τοῦτο πρέπει νὰ λέγεις, ὅτι εἶναι μαζὶ ὁ Πατήρ, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, χωρὶς νὰ κάμῃς καμμίαν διακοπὴν εἰς αὐτά, οὔτε μὲ τὸ λεπτότατον μέρος τοῦ χρόνου, ἢ τῆς στιγμῆς· καὶ ὅτι μαζὶ μὲ τὸν Πατέρα παρευθὺς εἶναι καὶ ὁ Υἱὸς γεγεννημένος, καὶ τὸ Πνεῦμα ἐκπορευόμενον ἐκ τοῦ Πατρός.

26. Εἰπέ μοι, μήπως ὑπάρχει ἐν τῇ Ἁγίᾳ Τριάδι βαθμός;

Δὲν ὑπάρχει ἐν τῇ Ἁγίᾳ Τριάδι βαθμός, καὶ δὲν πρέπει ἀνώτερον ἢ κατώτερον νὰ λέγεις διότι ὅλη ἡ Θεότης τῇ ἑαυτῆς τελειότητι ἴσια ἐστίν· ὥστε τῶν φωνῶν ὑπεξαιρουμένων μόνον αἳ τὴν τῶν Προσώπων σημαίνουσιν ἰδιότητα.

27. Εἰπέ μοι, ποίαν τιμὴν ἔχει ὁ Θεὸς καὶ ὁ Πατήρ;

Ἡ Ἁγία Τριὰς εἶναι ὁμότιμος, ἤτοι μίαν τιμὴν ἴσιαν ἔχουσι καὶ τὰ τρία πρόσωπα. Ἀρχὴν χρόνου καὶ τέλος δὲν ἔχουσι. Τίποτε τὸ ἕνα πρόσωπον ἀπὸ τὸ ἄλλο δὲν ἀλλάσσουσι, πλήν, ὅτι ὁ μὲν Πατὴρ γεννᾷ καὶ ἐκπορεύει, ὁ δὲ Υἱὸς γεννᾶται, καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἐκπορεύεται. Καὶ εἶναι ἡ Ἁγία Τριὰς ἄπειρος, ἀτελεύτητος, ἄφθαρτος, ἀΐδιος, ἀείποτε καὶ κανένα ἀπὸ ὅτι εἶναι εἰς τὸν κόσμον δὲν τὴν ὁμοιάζει.

28. Εἰπέ μοι, μήπως ὑπάρχει διαφορὰ ἐν τῇ Ἁγίᾳ Τριάδι;

Διαφορὰ ἐν τῇ φύσει, οὐχί· ἐν τῷ θελήματι, οὐχί· ἐν δὲ τὸ γεννᾶν, καὶ γεννᾶσθαι, καὶ ἐκπέμπειν, καὶ ἐκπορεύεσθαι, ναί.
Διότι ὁ μὲν Πατὴρ γεννᾷ, τουτέστιν ἐγέννησεν· ὁ δὲ Υἱὸς γεννᾶται, τουτέστι γεγέννηται· καὶ ὅτι Αὐτὸς ὁ Πατὴρ ἐκπέμπει τὸ Πνεῦμα, τουτέστιν ἐξέπεμψε· καὶ τὸ Πνεῦμα ἐκπορεύεται, τουτέστιν ἐκπεπόρευται.

29. Εἰπέ μοι, ἐκ τοῦ ἀνθρώπου πῶς εἶναι ὁ γεννήσας Πατήρ;

Ὁ Πατὴρ καὶ Θεὸς δὲν εἶναι ὅπως ἐγώ, ὡς κτιστὸς ποὺ πρέπει νὰ ὑπάρχει Πατὴρ· οὔτε γεννήσας, ὡς ἐγώ, κτιστὸν υἱόν. Οὐδὲ ὁ Υἱός, ὡς πᾶς σαρκικὸς γεγέννηται υἱός. Οὐδὲ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, ὡς τὸ τοῦ ἀνθρώπου πνεῦμα περιγραπτόν· ἀλλ᾿ ἄρρητον καὶ ἀνέκφραστον εἶναι τὸ τῆς Ἁγίας Τριάδος μυστήριον.

30. Εἰπέ μοι, ἀφοῦ ὁ Θεὸς εἶναι ἕνας πῶς δὲν εἶναι ἀνάγκη νὰ εἶναι ἕνα μόνον πρόσωπον;

Δὲν εἶναι ἀνάγκη νὰ εἶναι ἕνα πρόσωπον ὁ Θεός, διότι ὁ Θεὸς εἶναι ἕνας εἰς τὴν φύσιν καὶ τὴν οὐσίαν, μὰ τρισυπόστατος, καθὼς εἶναι φανερὸν καὶ ἀπὸ τὴν διδασκαλίαν Αὐτοῦ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν, ὅπου εἶπε πρὸς τοὺς Ἀποστόλους «Πορευθέντες οὗν μαθητεύσατε πάντα τὰ Ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος», ἀπὸ τὰ ὁποῖα λόγια φανερώνεται πὼς εἰς τὴν μίαν καὶ μόνην Θεότητα, εἶναι τὰ τρία πρόσωπα ἡνωμένα.

31. Εἰπέ μοι, τί ἄραγε νὰ εἶναι ὁ Θεὸς εἰς τὴν φύσιν Του;

Τὸ τί εἶναι ὁ Θεὸς εἰς τὴν φύσιν Του, τοῦτο εἶναι ἀδύνατον νὰ γνωρισθῇ ἀπὸ κανένα κτίσμα, ὄχι μόνον ὁρατόν, ἀλλὰ καὶ ἀόρατον, ἤτοι καὶ ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς Ἀγγέλους· διότι δὲν ὑπάρχει οὐδεμία σύγκρισις ἀνάμεσον τοῦ Κτίστου καὶ τοῦ κτίσματος, καὶ ἑπομένως φθάνει μας πρὸς εὐσέβειαν, νὰ ἠξεύρωμεν πὼς ἔχομεν ἕνα τρισυπόστατον Θεόν.

32. Εἰπέ μοι, διατί δὲν δύναμαι νὰ καταλάβω τὴν φύσιν τοῦ Θεοῦ;

Ἐπειδὴ ὁ Θεὸς ἀνερμήνευτός ἐστι, διὰ τοῦτο δὲν δύνασαι νὰ καταλάβεις αὐτοῦ τὴν φύσιν· οὐδὲ ὅμοιος ἡμῖν ἐστι μονοπρόσωπος. Ἐὰν ἦτο μονοπρόσωπος, ἐγινώσκομεν ἂν αὐτόν, ὡς γινώσκομεν ἡμᾶς αὐτούς. Εἶναι δὲ ἕνας μὲν ὁ Θεός, τὰ δὲ πρόσωπα Αὐτοῦ τρία, Πατήρ, Υἱὸς καὶ Ἅγιον Πνεῦμα.

33. Εἰπέ μοι, ἄρα χωρεῖται ὁ Θεὸς ἐν ἑνὶ τόπῳ ἢ ὄχι;

Πρόσχες τὸν νοῦν σου καὶ νόησον, ὅτι ὁ Θεὸς φῶς ἐστιν ἀθεώρητον καὶ ἀχώρητον· οὔτε θεωρεῖται ὁ Θεός, οὔτε χωρεῖται που. Καὶ ἐπειδὴ δὲν χωρεῖται εἰς τὸ πᾶν, πῶς εἶναι δυνατὸν φανῆται ἢ νοηθῆναι ὑπό τινος; Διότι οὐδὲ Μωϋσῆς ὁ Θεόπτης, οὐδὲ οἱ Μαθηταὶ τοῦ Θεοῦ Λόγου Αὐτοῦ, ἐν τῷ τῆς Μεταμορφώσεως ἐκείνω ὄρει, οὐδὲ ἄλλος τις ποτὲ ἠδυνήθη γυμνὴν τὴν Θεότητα θεωρῆσαι. Ὥστε δῆλον, ὅτι οὔτε εἰς ἕνα τόπον χωρεῖται, ἀλλὰ πανταχοῦ παρών ἐστι.

34. Εἰπέ μοι, δεξιὰ ἢ ἀριστερά μας εἶναι ὁ Θεός;

Εἰς ὅλα τὰ ἓξ εἴδη τοῦ τόπου εὑρίσκεις τὸν Θεόν. Δεξιά, ἀριστερά, ἄνω, κάτω, ἔσω καὶ ἔξω, ὡσὰν εἰς παράδειγμα· ἕνα μυρμῆγκι μικρὸν νὰ εἶναι μέσα εἰς τὸ μέσον τοῦ ἁλωνίου καὶ δὲν δύνασαι νὰ εἰπῇς ὅτι δεξιὰ ἢ ἀριστερὰ εἶναι, ἔτσι εἴμεθα καὶ ἡμεῖς πρὸς τὸν Θεόν, καὶ δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ εἰποῦμεν ὅτι, δεξιὰ ἢ ἀριστερά μας εἶναι ὁ Θεός, ἀλλὰ ὅπου τὸν ζητήσεις, ἐκεῖ καὶ τὸν εὑρίσκεις.

35. Εἰπέ μοι, ποίος εἶναι ὁ τόπος τῆς τοῦ Θεοῦ ἀναπαύσεως;

Τῆς τοῦ Θεοῦ ἀναπαύσεως τόπος μήτε ἡ γῆ εἶναι, μήτε ὁ οὐρανός, μήτε ψυχὴ ἀνθρώπου εὐσεβὴς δύναται ὅλον νὰ τὸν χωρέσει· διότι ἐὰν χωροῦσε τὸν Θεὸν ἕνας τόπος, εἰς ἄλλον τόπον δὲν θὰ ἤθελεν νὰ εἶναι. Ἀλλ᾿ ἐπειδὴ εἶναι ἀχώρητος, διὰ τοῦτο μηδὲ τόπον ἀναπαύσεως ἔχει ὁ Θεός. Ἀναπαύεται δὲ εἰς καθενὸς εὐσεβοῦς χριστιανοῦ ψυχήν, ἀλλ᾿ ὄχι καὶ νὰ μὴν εἶναι καὶ ἀλλοῦ, ἀμὴ ὅπου τὸν γυρεύσεις, ἐκεῖ καὶ τὸν εὑρίσκεις.

36. Εἰπέ μοι, ἐὰν πρέπει τὸ θεῖον ἀνθρωπόμορφον νὰ λογιζώμεθᾳ;

Μὴ γένοιτο· ὄχι ὡς ἀνθρωπόμορφον, οὔτε ὁμοιόν τινι κτίσματι, ἀλλ᾿ οὔτε τὸν Θεὸν εἴδε τις ὅπως εἶναι, ἵνα τὴν ἑαυτοῦ μορφὴν διηγήσεται. Βλέπεται ὁ Θεὸς πολλάκις τοῖς ἐκλεκτοῖς Αὐτοῦ, σχηματίζων ἑαυτόν, ὡς ἡ δύναμις ἐγχωρεῖ τῶν βουλομένων βλέπειν Αὐτόν, καθὼς ἐδήλωσεν εἰπὼν, «Ἐγὼ ὁράσεις ἐπλήθυνα, καὶ ἐν χερσὶ Προφητῶν ὠμοιώθην».

37. Εἰπέ μοι, πῶς ἐκ τῆς ψυχῆς ἐννοήσω τὸ τρισυπόστατον τοῦ ἑνὸς Θεοῦ;

Ἐρεύνησον καὶ εἶδε, ὅτι ὅπως ἄλλη εἶναι τῆς ψυχῆς ἡ ὑπόστασις τοῦ νοός, καὶ ἑτέρα εἶναι ἡ τοῦ λόγου· ἀλλὰ μία τῶν ἑκατέρων ἡ οὐσία, καὶ μία φύσις καὶ ἡ ἐνέργεια, καὶ ἕνα αὐτῶν τὸ θέλημα πάρεξ τοῦ σώματος. Οὕτως ἐρεύνα τὰ περὶ τῆς Θεότητος, καὶ εὑρήσεις νοῦν, τὸν Πατέρα· καὶ λόγον, τὸν Μονογενῆ Αὐτοῦ Υἱόν· καὶ πνεῦμα, τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. Διὰ τῶν τριῶν τούτων ὑποστάσεων ἕνας Θεὸς ὁρᾶται καὶ κηρύττεται θεοπρεπῶς.

38. Εἰπέ μοι, πῶς ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ ἔχει Πνεῦμα;

Ὁ Πατὴρ καὶ Θεὸς εἶναι Νοῦς ἔχει Πνεῦμα, καὶ λέγεται Πατὴρ τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου, καὶ Προβολεὺς τοῦ Πνεύματος, καθὼς λέγεται καὶ Γεννήτωρ τοῦ Λόγου.

39. Εἰπέ μοι, μὲ ποῖον τρόπον οἱ Ἄγγελοι μαρτυροῦσι τὴν Ἁγίαν Τριάδα καὶ τὸν Ὑπερούσιον Νοῦν;

Μαρτυροῦσι οἱ Ἄγγελοι τὴν Ἁγίαν Τριάδα ὡς ἑξῆς: Ὡς μὲν Νόες, τὸν προαιώνιον καὶ ὑπερούσιον Νοῦν τὸν Πατέρα κηρύττουσιν. Ὡς δὲ λογικοὶ καὶ σοφοί, τὸν Θεὸν Λόγον καὶ τὴν Σοφίαν τὴν μένουσαν ἐν τῷ μεγάλῳ Νοῒ ἐμφαίνουσι. Καὶ ἐπειδὴ ζῶσιν ἀεί, καὶ ἔχουσι δωρεᾶς φωτισμάτων, δηλοῦν τὴν ζῶσαν ἐν τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι ζωοποιὸν καὶ ἁγιαστικὴν ἐνυπόστατον δύναμιν, ἤτοι τὸ Πανάγιον Πνεῦμα, τὸ ὁποῖον εἶναι ἡ πηγὴ ὅλων τῶν χαρισμάτων.

40. Εἰπέ μοι, τί εἶναι ὁ Νοῦς τῆς Θεότητος;

Ὁ Νοῦς τῆς Θεότητος εἶναι ὀντοποιητικός, διότι γεννᾷ καὶ παράγει τὰ πάντα, καὶ πᾶν ὅτι ὁ Θεὸς διανοηθεῖ, πραγματοποιεῖται καὶ κατασκευάζεται ὑπὸ τοῦ Θεοῦ Λόγον Αὐτοῦ, ὅστις εἶναι ἡ ἐνυπόστατος Σοφία καὶ ἡ δύναμις τῆς Θεότητος.

41. Εἰπέ μοι, ποῖος λέγεται ὅτι εἶναι ὁ Νοῦς;

Νοῦς μὲν εἶναι ὁ ἀγέννητος Πατήρ, Λόγος δὲ ὁ Συνάναρχος καὶ συμφυὴς Υἱός, καὶ Πνεῦμα εἶναι ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον ἐν τῇ Παρθένῳ Μαρίᾳ τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου καὶ Θεοῦ ἔκτισε τὴν σάρκωσιν.

42. Εἰπέ μοι, πῶς ἐκ τοῦ ἀνθρώπου ἐννοήσω ὅτι Νοῦς εἶναι ὁ Θεὸς καὶ Πατήρ;

Ἐκ τῆς τοῦ ἀνθρώπου συνθέσεως τὸ πᾶν ἐστι κατοπτεῦσαι· Νοῦς, ἐστιν ὁ Πατὴρ καὶ Θεὸς Λόγος εἶναι ὁ Υἱός, Πνεῦμα δὲ Ἅγιον εἶναι ἡ εὔπνοια, δι᾿ ἧς τὸν αἰθέρα ἀναπνέομεν.

43. Εἰπέ μοι, ἐκ τοῦ νοός, ὅτι ὁ Πατὴρ δὲν ἐγεννήθη.

Ὁ Πατὴρ καὶ Θεὸς εἶναι ἀγέννητος, ἤτοι δὲν ἐγεννήθη ἀπό τινα, ὡσὰν ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου ὅπου ἄλλοθεν δὲν γεννᾶται.

44. Εἰπέ μοι, οἱ λόγοι τοῦ Θεοῦ τί εἶναι;

Λόγοι τοῦ Θεοῦ εἶναι τὰ διανοήματα τοῦ ὑπέρτατου Νοός.

45. Εἰπέ μοι, ὁ Θεὸς Λόγος τί εἶναι;

Ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος εἶναι ὁ Θεός, καὶ εἶναι γεννητός, διότι ἐγεννήθη ἀπὸ τοῦ Θεοῦ Πατρός, ὡσὰν ὁ λόγος τοῦ ἀνθρώπου ὅπου γεννᾶται ἀπὸ τὸν νοῦν.

46. Εἰπὲ μοί, τὸ Πνεῦμα τί εἶναι;

Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα οὔτε γεννητὸν εἶναι, οὔτε ἀγέννητον· ὅτι ἐὰν ἦτο γεννητόν, ἤθελεν εἴσθαι Υἱός· ἐὰν δὲ ἦτο ἀγέννητον, ἤθελεν εἶναι Πατήρ. Ἐκπορευτὸν εἶναι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ὅτι ἐκπορεύεται ἐκ τοῦ Πατρὸς τοῦ ἀγέννητου καὶ ἀναπαύεται εἰς τὸν γεννητὸν Υἱόν, ὡσὰν τὸ πνεῦμα τὸ φυσικὸν τοῦ ἀνθρώπου ἤτοι ὁ ἀνασασμός.

47. Εἰπέ μοι, τί κάμνει ὁ Πατήρ;

Ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ ὀντοποιεῖ, παράγει τὴν οὐσίαν ὡς ἀρχή, ὡς πηγὴ πάσης οὐσίας.

48. Εἰπέ μοι, τί κάμνει ὁ Θεὸς Λόγος;

Ὁ Θεὸς Λόγος εἶναι ἡ Σοφία καὶ ἡ Δύναμις τοῦ Θεοῦ, πάντεχνος καὶ παντοδύναμος. Καὶ διὰ τοῦ Θεοῦ Λόγου κατασκευάζεται, ὅτι διὰ τοῦ Πατρὸς παρασκευάζεται.

49. Εἰπέ μοι, τί κάμνει τὸ Ἅγιον Πνεῦμα;

Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶναι ποὺ ἐμβάλλει τὴν δύναμιν τῆς Χάριτος καὶ παρασκευάζει τὴν ἀνάπτυξιν.

50. Εἰπέ μοι, πῶς ὁ Θεὸς ἐνεργεῖ;

Ὅταν ὁ Θεὸς αὐτενεργεῖ, λόγος καὶ πρᾶξις συνταυτίζονται, καὶ μεταξὺ λόγου καὶ πράξεως δὲν μεσολαβεῖ χρόνος παντάπασιν.

51. Εἰπέ μοι, πῶς ἐκ τοῦ Θεοῦ τὸ πρᾶγμα γίνεται;

Τοῦ λόγου προφερομένου τὸ πρᾶγμα γίνεται. Ὅταν ἐξέλθει ὁ λόγος ἐκ τοῦ στόματος καὶ τὸ λεγόμενον εἶναι τετελεσμένον. Ἐπειδὴ ὁ Θεὸς Λόγος εἶναι ἡ πρακτικὴ δύναμις τοῦ Θεοῦ καὶ δι᾿ αὐτῆς τῆς δυνάμεως πράττει, πᾶν ὅτι πρέπει καὶ μὲ τὸ Θεὸν Λόγον ἀποπαιροῦται ἡ διασκευὴ εἰς ἐκεῖνα ποὺ ὁ Πατὴρ παρήγαγεν.

52. Εἰπέ μοι, ἐὰν ὁ Θεὸς εἰς τὰς πράξεις Του προφέρει φωνάς;

Ὅταν ὁ Θεὸς πράττει, δὲν προφέρει φωνὰς καθὼς ὁ ἄνθρωπος, καὶ ἀντὶ νὰ προφέρει λέξεις καὶ φράσεις ἐκ τοῦ στόματός Του ἐκπορεύονται πράγματα, τὰ ὁποῖα ὁ Θεὸς Λόγος τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς κατασκευάζει καὶ τὰ προάγει αὐτὰ εἰς τὸ φῶς τετελεσμένα.

53. Εἰπέ μοι, τί εἶναι ἡ Τριάς;

Ἡ Ἁγία Τριὰς εἶναι ἕνας Θεὸς ἀκατάληπτος, καὶ οὔτε νὰ νοηθῆ εἶναι δυνατὸν ἀπὸ ἡμᾶς. Ὅμως ἐσυγχωρήθη εἰς ἡμᾶς νὰ λέγωμεν τὰ περὶ Θεοῦ, ὅσον εἶναι δυνατὸν εἰς τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν, καθὼς ἐδιδάχθημεν ἀπὸ τοὺς θείους Ἀποστόλους καὶ ἀπὸ τοὺς θεόπνευστους Πατέρας μας.

54. Εἰπέ μοι, πῶς εἶναι ἡ ἐνέργεια τῆς Ἁγίας Τριάδος;

Μία καὶ ὁμοία εἶναι ἡ ἐνέργεια Πατρὸς καὶ Υἱοῦ καὶ Ἁγίου Πνεύματος, καὶ μία ἰσχύς, μία δύναμις, μία θέλησις, μία γνώμη. Καὶ ὅσα ἂν πράττει ὁ Πατήρ, ἀχώριστός ἐστι καὶ συμπράκτωρ καὶ ὁ Υἱός· καὶ ὅσα ἂν ἐπιτελεῖ ὁ Υἱός, ἢ τὸ Πανάγιον Πνεῦμα, συνεργεῖ πάντως ἀδιαιρέτως ὁ Θεὸς καὶ Πατήρ. Οὐδὲ ὁ Υἱὸς δίχα Πατρὸς καὶ Πνεύματος ἀφ᾿ ἑαυτοῦ καὶ καθ᾿ ἑαυτὸν ποιεῖται, οὐδὲ ὁ Πατὴρ πάντως χωρὶς τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Πνεύματος, οὔτε πάλιν τὸ Πνεῦμα ἄνευ τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ ἐργάζεταί τι.

55. Εἰπέ μοι, διατί εἶναι μία ἡ ἐνέργεια.

Ἐπειδὴ εἶναι ἡ Ἁγία Τριὰς ἁπλή τε καὶ ἀμερὴς καὶ ἀσύνθετος, ἐκ τριῶν τελείων, αὐτοτελής τε καὶ ὑπερτέλειος, μιὰ φύσει τε καὶ Θεότητι καὶ ἑνὶ θελήματι καὶ μία ἐνέργεια δοξασμένη, διὰ τοῦτο ἡ φύσις μία, καὶ τούτων καὶ ἡ θέλησις καὶ ἡ ἐνέργεια μία εἶναι.

56. Εἰπέ μοι, διατί ἡ Τριὰς ὀνομάζεται Τριάς;

Ἡ Ἁγία Τριὰς ὀνομάζεται Τριάς, διότι εἶναι τρία πρόσωπα, ὁ Πατήρ, ὁ Υἱός, καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα.

57. Εἰπέ μοι, πῶς ἐκ τοῦ πυρὸς νοήσω ὅτι ἡ Τριάς, ὀνομάζεται Τριάς;

Ἐκ τοῦ πυρὸς νοήσεις τὴν ὑπόστασιν τῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος Πατρός, Υἱοῦ καὶ Ἁγίου Πνεύματος ὡς ἑξῆς: Ἰδοὺ τὸ πῦρ εἶναι ἕνα, ἀλλὰ εἶναι τρισυπόστατον· διότι αὐτὸ τὸ πῦρ εἶναι ἕνα πρόσωπον· καὶ τὸ καυστικὸν αὐτοῦ ἄλλο πρόσωπον· καὶ τὸ φωτιστικὸν ἄλλο πρόσωπον· καὶ εἶναι ἡ μία φύσις τοῦ πυρός, καὶ οὐχὶ τρεῖς. Ὁμοίως καὶ ἐπὶ τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ εἶναι τὸ πῦρ, καὶ ὁ Υἱὸς τὸ καυστικόν, καὶ τὸ φωτιστικὸν εἶναι τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον.

58. Εἰπέ μοι, διατί ἡ Τριὰς ὀνομάζεται μονάς;

Ἡ Ἁγία Τριὰς ὀνομάζεται Μονάς, διότι τὰ τρία πρόσωπα, ἤτοι ὁ Πατήρ, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ἔχουσι μίαν οὐσίαν.

59. Εἰπέ μοι, πῶς ἐκ τοῦ πυρὸς νοήσω, ὅτι ἡ Τριὰς ὀνομάζεται Μονάς;

Ἐκ τοῦ πυρὸς νοήσεις τὴν ἑνότητα τῶν τριῶν προσώπων, Πατρός, Υἱοῦ καὶ Ἁγίου Πνεύματος ὡς ἑξῆς· καθὼς τὰ τρία πρόσωπα τοῦ πυρός, τὸ πῦρ, τὸ καυστικόν, καὶ τὸ φωτιστικόν, λέγομεν ἕνα πῦρ, καὶ οὐχὶ τρία, οὕτω καὶ ἐπὶ Θεοῦ, τὰ τρία πρόσωπα ἕνα Θεὸν λέγομεν, καὶ οὐχὶ τρεῖς. Καὶ καθὼς δὲν δύναται νὰ χωρισθεῖ τὸ πῦρ ἀπὸ τὸ καυστικὸν καὶ φωτιστικόν, τοιουτοτρόπως δὲν δύναται νὰ χωρίσει τὶς τὸν Πατέρα ἀπὸ τὸν Υἱὸν καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα.

60. Εἰπέ μοι, διατί ἡ Τριὰς λέγεται Τριάς;

Ἡ Ἁγία Τριὰς λέγεται Τριὰς κατὰ τὰς ὑποστάσεις, ἤτοι διὰ τὰ τρία πρόσωπα, Πατρός, Υἱοῦ καὶ Ἁγίου Πνεύματος.

61. Εἰπέ μοι, πῶς νοήσω ἐκ τοῦ ἀνθρώπου, ὅτι ἡ Τριὰς λέγεται κατὰ τὰς ὑποστάσεις Τριάς;

Ἐκ τοῦ ἀνθρώπου νοήσεις τὰς τρεῖς ὑποστάσεις τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἤτοι τοῦ Πατρός, Υἱοῦ καὶ Ἁγίου Πνεύματος ὡς ἑξῆς: ὡσὰν νὰ εἰπεῖς τρεῖς ἄνθρωποι ὅπου ἔχουσι τρία πρόσωπα καὶ μίαν φύσιν μόνον εἰς αὐτὸ ὅμοιοι, εἰς τὰ ἄλλα οὐδὲ ποσῶς· διότι οἱ τρεῖς ἄνθρωποι καθένας ἔχει καὶ θέλημα χωριστό, καὶ ἄλλα ἰδιώματα ἔχει ὁ καθείς. Τῶν δὲ τριῶν προσώπων Πατρός, Υἱοῦ καὶ Ἁγίου Πνεύματος κοινόν ἐστι ἡ Θεότης· καὶ μία Αὐτῶν ἡ φύσις, ἤτοι μία οὐσία, μία δόξα μία βασιλεία, μία δύναμις, καὶ μία ἐξουσία.

62. Εἰπέ μοι, διατί ἡ Μονὰς ὀνομάζεται Τριάς;

Ἡ Μονὰς ὀνομάζεται Ἁγία Τριάς, διὰ τὴν τρισυπόστατον τελειότητα τῶν τριῶν προσώπων, διαιρουμένη μόνον ταῖς ἰδιότησιν. Μονὰς δέ, διὰ τὴν φυσικὴν ἑνότητα καὶ κυριότητα, ἑνιζομένη τῇ Θεότητι, καὶ μὴ μεριζομένη τῇ ἀϊδιότητι.

63. Εἰπέ μοι, τί καλεῖται Τριάς;

Ἁγία Τριὰς καλεῖται τρία ὄντα, καὶ μία Αὐτῆς ἡ συμφωνία· μιὰ Θεότης τῆς αὐτῆς οὐσίας ὅμοια ἐξ ὁμοίου ἰσότητι Χάριτος Πατρὸς καὶ Υἱοῦ καὶ Ἁγίου Πνεύματος.

64. Εἰπέ μοι, πόσα ὀνόματα ἔχει ὁ Πατήρ;

Ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ ἔχει δυὸ ὀνόματα λέγεται καὶ Πατήρ, καὶ Προβολεὺς ἤτοι Ἐκπορευτής.

65. Εἰπέ μοι, πόσα ὀνόματα ἔχει ὁ Υἱός;

Ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ Πατρὸς ἔχει δυὸ ὀνόματα, λέγεται Λόγος καὶ Υἱός.

66. Εἰπέ μοι, πόσα ὀνόματα ἔχει τὸ θεῖον Πνεῦμα;

Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον ἔχει δυὸ ὀνόματα· λέγεται Πνεῦμα καὶ Πρόβλημα.

67. Εἰπέ μοι, ὁ Πατὴρ πρὸς τὸν Υἱὸν πῶς λέγεται;

Ὁ Πατὴρ καὶ Θεὸς πρὸς τὸν Υἱὸν λέγεται Πατήρ, ὅτι αὐτὸν γεννᾷ.

68. Εἰπέ μοι, ὁ Θεὸς πρὸς τὸ Πρόβλημα πῶς λέγεται;

Ὁ Πατὴρ καὶ Θεὸς πρὸς τὸ Πρόβλημα λέγεται Προβολεύς, ὅτι Αὐτὸ προβάλλει, ἤτοι ἐκπορεύει.

69. Εἰπέ μοι, ὁ Υἱὸς πρὸς τὸν Πατέρα πῶς λέγεται;

Ὁ Υἱὸς πρὸς τὸν Θεὸν καὶ Πατέρα λέγεται Υἱός, ὅτι τοῦ Πατρὸς εἶναι Υἱός.

70. Εἰπέ μοι, ὁ Υἱὸς πρὸς τὸ Πνεῦμα πῶς λέγεται;

Ὁ Υἱὸς πρὸς τὸ Πνεῦμα λέγεται Λόγος, ὅτι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἶναι Λόγος.

71. Εἰπέ μοι, τὸ Πνεῦμα πρὸς τὸν Λόγον πῶς λέγεται;

Τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον πρὸς τὸν Θεὸν Λόγον λέγεται Πνεῦμα, πρὸς δὲ τὸν Προβολέα λέγεται Πρόβλημα.

72. Εἰπέ μοι, διατί ὁ Πατὴρ πρὸς τὸν Υἱὸν Πατὴρ ἐκλήθη;

Ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ πρὸς τὸν Υἱὸν Πατὴρ ἐκλήθη, διότι πρὸ τῶν αἰώνων ἐξ Αὐτοῦ τοῦ Πατρὸς ὁ Υἱὸς ἐγεννήθη.

73. Εἰπέ μοι, διατί ὁ Υἱὸς ἐκλήθη Υἱός;

Ὁ Υἱὸς καὶ Θεὸς διὰ τὸν γεννήσαντα Αὐτὸν Πατέρα ἐκλήθη Υἱός, διότι πρὸ τῶν αἰώνων ἐξ Αὐτοῦ τοῦ Πατρὸς ἀϊδίως ἐγεννήθη, ἀλλ᾿ ἄνευ Μητρός.

74. Εἰπέ μοι, διατί ὁ Πατὴρ πρὸς τὸ Πνεῦμα Προβολεὺς ἐκλήθη;

Ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ πρὸς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἐκλήθη Προβολεὺς ἐπαιξίως, διότι προβάλλει τὸ θεῖον Πνεῦμα ἐξ αὐτοῦ προαιωνίως.

75. Εἰπέ μοι, διατί τὸ Πνεῦμα Πρόβλημα ἐκλήθη;

Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα πρὸς τὸν Αὐτοῦ Προβολέα Πρόβλημα ἐκλήθη καὶ ὄχι γέννημα, διότι Αὐτὸ τὸ προβάλλει ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ ἀϊδίως καὶ Πρόβλημα λέγεται ἐπαξίως.

76. Εἰπέ μοι, διατί ὁ Πατὴρ ἔχει δυὸ ὀνόματα;

Ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ ἔχει δυὸ ὀνόματα, διότι λέγεται Πατὴρ καὶ Προβολεὺς ὁμοίως διότι τὸν Υἱὸν γεννᾷ ὡς ρίζα καὶ πηγή, καὶ προβάλλει τὸ Ἅγιον Πνεῦμα γνησίως.

77. Εἰπέ μοι, διατί ὁ Υἱὸς καὶ Θεὸς ἔχει δυὸ ὀνόματα;

Ὁ Υἱὸς λέγεται Υἱὸς καὶ Λόγος, διότι γεννᾶται ἐκ τοῦ Πατρός, καὶ τοῦ Θείου Πνεύματος εἶναι Λόγος.

78. Εἰπέ μοι, διατί τὸ Πνεῦμα ἔχει δυὸ ὀνόματα;

Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα λέγεται Πνεῦμα καὶ Πρόβλημα, διότι εἶναι πρόβλημα τοῦ Θεοῦ Πατρὸς ὁμοούσιον καὶ θεῖον.

79. Εἰπέ μοι, διατί τὸ Πνεῦμα λέγεται ὅτι ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορεύεται;

Τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον λέγεται, ὅτι ἐκ τοῦ Θεοῦ Πατρὸς ἐκπορεύεται, διότι ἐκπόρευμα εἶναι τοῦ πέμπτοντος Πατρός, φέροντος Υἱοῦ.

80. Εἰπέ μοι διατί ὁ Υἱὸς λέγεται Λόγος;

Ὁ Υἱὸς καὶ Θεὸς λέγεται πρὸς τὸ Πνεῦμα Λόγος, διότι ἔτσι μᾶς ἐθεολόγησεν ὁ μέγας Θεολόγος.

81. Εἰπέ μοι διατί λέγεται τὸ Θεῖον Πνεῦμα, Πνεῦμα Θεοῦ;

Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα πρὸς τὸν Υἱὸν λέγεται Πνεῦμα οἰκεῖον, ὁμοούσιον, σύνθρονον, ὁμότιμον καὶ Θεῖον.

82. Εἰπέ μοι ποῖον εἶναι τὸ Πνεῦμα;

Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶναι Θεὸς καὶ ἡ ζωὴ ἐν πάσῃ τῇ κτίσει, διὰ τοῦ ὁποίου τὰ πάντα ζοῦν καὶ κινοῦνται. Καὶ λέγεται Πνεῦμα παρὰ τὸ πᾶν νεῦμα ὀξέως ἐπινοεῖν, ἤτοι πᾶσα νεύσις συντόμως δι᾿ Αὐτοῦ ἐπινοεῖται.

83. Εἰπέ μοι ποῖος εἶναι ὁ Πατήρ;

Οἶος εἶναι ὁ Θεὸς καὶ Πατήρ, τοιοῦτος εἶναι ὁ Υἱός, τοιοῦτον καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, καὶ διὰ τοῦτο ἕνας Θεὸς τρισυπόστατος λέγεται.

84. Εἰπέ μοι ποῖος εἶναι ὁ Υἱός;

Ὁ Υἱὸς εἶναι καὶ λέγεται καὶ παρὰ τὸ οἶος· δηλαδὴ ὁ ὁποῖος καὶ ὅμοιος, ἤτοι οἶος ὁ Πατήρ, τοιοῦτος καὶ ὁ Υἱός, καὶ μόνον ἡ τροπὴ τοῦ Ο εἰς Υ οἶος = Υἱός· ὅμοιος ὁ Υἱὸς τῷ Θεῷ καὶ Πατρί.

85. Εἰπέ μοι ἐκ τοῦ ἡλίου πῶς νοήσω ὅτι ὁ Πατὴρ γεννᾷ;

Ἐκ τοῦ ἡλίου νοήσεις ὡς ἑξῆς: Ὥσπερ ὁ ἥλιος γεννᾷ τὴν ἀκτῖνα καὶ ἐκπορεύει τὸ φῶς, οὕτω καὶ ὁ Θεὸς καὶ Πατήρ, γεννᾷ τὸν Υἱὸν καὶ ἐκπορεύει τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον.

86. Εἰπέ μοι, ποία εἶναι τὰ προσωπικὰ ἰδιώματα τοῦ Θεοῦ;

Τὰ προσωπικὰ ἰδιώματα εἰς τὰ Θεῖα, εἶναι ἐκεῖνα μὲ τὰ ὁποῖα τὰ πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος διαιροῦνται πρὸς ἄλληλα, ὥστε ὅπου τὸ πρόσωπον τοῦ Θεοῦ Πατρός, δὲν εἶναι πρόσωπον τοῦ Υἱοῦ· διότι ὁ Πατὴρ δὲν εἶναι γεννητὸς ἀπό τινος, μὰ ὁ Υἱὸς εἶναι γεγεννημένος ἀπὸ τὸν Πατέρα κατὰ φύσιν πρὸ τῶν αἰώνων.

87. Εἰπέ μοι, ποῖον εἶναι τὸ προσωπικὸν ἰδίωμα τοῦ Πατρός;

Τὸ προσωπικὸν ἰδίωμα τοῦ Πατρὸς εἶναι τοῦτο: ἤτοι τὸ νὰ εἶναι ἀγέννητος· καὶ τοῦ Υἱοῦ νὰ εἶναι γεννητὸς καὶ τοῦ Πνεύματος τοῦ Ἁγίου, τὸ νὰ εἶναι ἐκπορευτόν.

88. Εἰπέ μοι, τὸ δεύτερον ἰδίωμα τοῦ Υἱοῦ;

Τὸ δεύτερον προσωπικὸν ἰδίωμα τοῦ Υἱοῦ καὶ Θεοῦ εἶναι, ἡ ἔνσαρκος πᾶσα οἰκονομία, τὴν ὁποίαν δὲν ἀνείληψε μήτε ὁ Πατήρ, μήτε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον.

89. Εἰπέ μοι τί περισσότερον τοῦ Υἱοῦ ἔχει ὁ Πατήρ;

Πάντα ἐξ ἴσου ἔχει ὁ Πατήρ, καὶ ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, πλὴν τῶν ἰδίων αὐτῶν. Ἴδιον τοῦ μὲν Πατρός, τὸ ἀγέννητόν· τοῦ δὲ Υἱοῦ, τὸ γεννητόν· τοῦ δὲ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ἐκπορευτόν.

90. Εἰπέ μοι ποῖα διαιροῦν τὰ Θεῖα πρόσωπα;

Τὸ Πατήρ, τὸ ἀγέννητον, καὶ τὸ γεννητόν, καὶ τὸ ἐκπορευτὸν διαιρεῖ τὰ πρόσωπα ἐν τοῖς θείοις, μὰ ὄχι καὶ τὴν οὐσίαν ἡ ὁποία ποτὲ δὲν διαιρεῖται εἰς ἑαυτήν. Τὸ ἕνα καὶ τὸ αὐτὸ πρόσωπον δὲν ἠμπορεῖ νὰ εἶναι γεννητοῦ μαζὶ καὶ ἀγεννήτου.

91. Εἰπέ μοι τί πρέπει περὶ Θεοῦ νὰ προσδέχωμαι;

Ἐν εὐθύτητι καρδίας ἀπεριέργως προδέχου, ὅτι ὁ Θεὸς καὶ Πατήρ, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, κατὰ πάντα εἶναι ἵσα πλὴν τῆς ἀγεννησίας, τῆς γεννήσεως καὶ τῆς ἐκπορεύσεως. Ἴδιον τοῦ Πατρὸς εἶναι ἡ ἀγεννησία, Υἱοῦ δὲ ἡ γέννησις· Πνεύματος δὲ ἡ ἐκπόρευσις. Καταλαβεῖν.

16. Διήγησις: Πῶς ἡ Θεοτόκος ηὐδόκησε νὰ ἐκφρασθῇ εἰς τὸν Ἅγιον Πέτρον, ὅτι θὰ εἶναι διὰ τοὺς Ἁγιορείτας Κηδεμών, Ἰατρὸς καὶ Τροφεύς

Ὁ ἁγιώτατος Πέτρος, ὁ ἀπὸ Σχολαρίων, ἐπειδὴ ἦτο γνωστικὸς καὶ σοφὸς ἀνήρ, ἐστάλη ὑπὸ τοῦ Βασιλέως τῆς Κωνσταντινουπόλεως μὲ στρατεύματα εἰς τὸν πόλεμον, εἰς τὰ μέρη τῆς Συρίας· ὅμως ἐξ ἐπιθυμίας τοῦ Θεοῦ ἐνίκησαν οἱ βάρβαροι καὶ ὁ Πέτρος ὁ Ἀθωνίτης ἠχμαλωτίσθη καὶ ἐρρίφθη εἰς βρωμερὰν φυλακήν. Τότε ἐγένετο μόνος του ἐξεταστὴς εἰς τὸν ἑαυτόν του καὶ ἔλεγε: «Δικαίως ἔπαθα ταύτην τὴν συμφοράν, διότι πολλὰς φορὰς ἔταξα νὰ γίνω Καλόγηρος καὶ δὲν ἐξετέλεσα ὅ,τι ὑπεσχέθην εἰς τὸν Θεόν». Μετὰ παρέλευσιν καιροῦ, ἐνεθυμήθη τὸν Ἅγιον Νικόλαον καὶ ἤρχισε μετὰ δακρύων νὰ λέγῃ: «Ἅγιε Νικόλαε, ἂν καὶ εἶμαι ἀνάξιος νὰ τύχω παρὰ τοῦ Θεοῦ συγχωρήσεως καὶ ἐλευθερίας, διότι ὑποσχέθην νὰ γίνω Καλόγηρος καὶ δὲν ἔγινα, διὰ τοῦτο καὶ δὲ τολμῶ νὰ τὸν παρακαλέσω διὰ νὰ μὴ ὀργισθῇ περισσότερον, δέομαί σοι, πανάγιε Νικόλαε, καὶ βάζω ἐσένα μεσίτην καὶ ἐγγυητήν μου εἰς τὸν Θεόν, ἐὰν ἐλευθερωθῶ, οὐδὲ εἰς τὴν πατρίδα μου τὴν Κωνσταντινούπολιν νὰ ἐπιστρέψω, ἀλλὰ κατ᾿ εὐθεῖαν νὰ ὑπάγω εἰς τὴν Ρώμην καὶ εἰς τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου νὰ γίνω Καλόγηρος».

Καὶ ἰδοὺ ὁ Ἅγιος Νικόλαος ἐπεφάνη εἰς αὐτὸν καὶ λέγει: «Ἀδελφὲ Πέτρε, τὴν παράκλησίν σου ἤκουσα καὶ τὴν θλῖψιν σου γιγνώσκω καὶ ὑπὲρ σοῦ ἐδεήθην, ἀλλ᾿ ἐπειδὴ σὺ ἤργησας νὰ ἐκπληρώσης τὴν ὑπόσχεσίν σου διὰ τοῦτο δὲν θέλει νὰ σὲ ἐλευθερώση· ὅμως ἐπειδὴ ἰδική του εἶναι ἡ ἐντολή, ἡ ὁποία λέγει «αἰτεῖτε καὶ δοθήσεται ὑμῖν», διὰ τοῦτο ἂς συνεχίσωμεν παρακαλοῦντες τὴν φιλανθρωπίαν Του καὶ ἂς πάρωμεν καὶ συμβοηθόν μας, ἵνα μεσιτεύση, καὶ τὸν Θεοδόχον Συμεών, διότι αὐτὸς παραστέκεται εἰς τὸν Θρόνον τὸν Δεσποτικὸν μετὰ τοῦ Προδρόμου καὶ τῆς Θεοτόκου. Καὶ πρόσεχε νὰ μὴ φανῶμεν ψεύσται εἰς ἐκεῖνα ποὺ τάζομεν καὶ ἐτάξαμεν». Τότε ὁ Ὅσιος Πέτρος ἤρχισε θερμότερον τὰς παρακλήσεις· καὶ ἰδοὺ ὁ Ἅγιος Νικόλαος λέγει εἰς αὐτόν: «Ἔχε θάρρος, ἀδελφὲ Πέτρε, ὅτι εἰσηκούσθη ἡ δέησις»· ὁ δὲ Ὅσιος Πέτρος ἐκύταξε καὶ εἶδε τὸν μέγαν Συμεὼν φοβερὸν εἰς τὸ εἶδος του.
Οὗτος ἐφόρει ἱερατικὴν στολὴν καὶ ἐκράτει εἰς τὴν χείρα του χρυσὴν ράβδον. Λέγει δὲ πρὸς τὸν Ὅσιον Πέτρον:
«Ἐσὺ εἶσαι ποὺ πειράζεις τὸν ἀδελφόν μας Νικόλαον, ποὺ ἔβαλες καὶ ἡμᾶς μεσίτας διὰ τὴν παράκλησίν σου πρὸς τὸν Δεσπότην μας Ἰησοῦν Χριστὸν νὰ σὲ ἐλευθερώση ἀπὸ τὴν καταδίκην ταύτην;».
Ὁ δὲ Ὅσιος Πέτρος μετὰ βίας εἶπε: «Ναί, ἅγιε τοῦ Θεοῦ, ἐγὼ εἶμαι ὁ ταλαίπωρος». Καὶ πάλιν λέγει ὁ Ἅγιος Συμεών: «Καὶ ἐπειδὴ ἔτσι μᾶς ἔβαλες ἐγγυητάς σου εἰς τὸν Θεόν, θὰ φυλάσσῃς ἀπὸ τώρα καὶ εἰς τὸ ἑξῆς αὐτὰ ποὺ τάζεις, ὅτι δηλαδὴ θὰ γίνεις καλόγηρος καὶ θὰ περάσης τὴν ζωήν σου ἀσκητικά;». Καὶ προθύμως ἀπεκρίθη καὶ λέγει ὁ Ὅσιος· «ἐν ἀληθείᾳ ἀξιοπίστους μάρτυρας σᾶς θέτω ἔμπροσθεν τοῦ Θεοῦ, ὅτι θὰ κάμω, ὁ δοῦλος σας»· καὶ πάλιν λέγει ὁ δίκαιος Συμεών: «ἐφ᾿ ὅσον οὕτως ὡμολογήσας, ἔβγα ἀπὸ τὴν φυλακὴν ταύτην ἀνεμποδίστως». Τότε ἅπλωσε τὸ χέρι του μὲ τὸ ραβδὶ καὶ ἤγγισε τὰ σίδηρα μὲ τὰ ὁποῖα ἦσαν καρφωμένα τὰ πόδια εἰς τὸ ξύλον καὶ παρ᾿ εὐθὺς διελύθησαν ὅπως τὸ κερὶ εἰς τὴν φωτιὰν καὶ ἔγιναν ἄφαντα· ὁ δὲ Ἅγιος Νικόλαος τοῦ ἔδειχνε τὸν δρόμον, τὸν ὡδήγησεν ἕως τὰ σύνορα τῆς Παλαιᾶς Ρώμης καὶ ἀνεχώρησεν ἀφοῦ τοῦ εἶπε τοῦτο μόνον «Ἀδελφὲ Πέτρε, καιρὸς εἶναι νὰ ἐκπληρώσης γρήγορα τὴν ὑπόσχεσιν ποὺ ἔταξες τῷ Θεῷ· διότι ἐὰν ἀργήσης καὶ πάλιν γνώριζε μετὰ βεβαιόητος, ὅτι θέλουν σὲ ὑπάγει δεμένον ἐκ νέου εἰς τοῦ Σαμαρᾶ τὴν φυλακήν».

Τότε ὁ Ἅγιος Νικόλαος ἐπεφάνη εἰς τὸν ὕπνον τοῦ Πάπα κρατῶν τὸν Ὅσιον Πέτρον ἐκ τῆς χειρὸς καὶ τοῦ διηγήθη καταλεπτῶς ὅσα ἔπαθε καὶ τοῦ εἶπε νὰ μὴν ἀργήσῃ νὰ τὸν κουρεύσῃ καλόγηρον· ὁ δὲ Πάπας μόλις ἐξύπνησε καὶ ἐπειδὴ ἦτο Κυριακή, ἐπῆγεν εἰς τὴν ἐκκλησίαν καὶ ἔμπροσθεν εἰς ὅλον τὸ πλῆθος τοῦ λαοῦ τὸν ἔκαμε καλόγηρον καὶ τὸν ἀφιέρωσε τῷ Θεῷ. Ὅθεν καὶ μετ᾿ ὀλίγον καιρόν, μὲ τὴν εὐχὴν καὶ εὐλογίαν τοῦ Πάπα, ἀνεχώρησε καὶ μετ᾿ ὀλίγας ἡμέρας ἔφθασε μὲ πλοῖον εἰς ἕνα ἥσυχον καλὸν λιμένα καὶ ἤραξαν ἐκεῖ· ὁ δὲ Ὅσιος Πέτρος ἀποκοιμηθεὶς ὀλίγον βλέπει τὴν ὑπεραγίαν Θεοτόκον μὲ πολλὴν δόξαν καὶ τιμὴν καὶ λαμπρότητα καὶ πλησίον της ἱστάμενον τὸν Ἅγιον Νικόλαον μὲ πολὺν φόβον καὶ εὐλάβειαν, νὰ τὴν παρακαλῇ καὶ νὰ λέγῃ: «Ὦ Δέσποινα Θεοτόκε καὶ Κυρία τοῦ κόσμου, ἐπειδὴ τοῦτον τὸν δοῦλόν σου ἠλευθέρωσας ἀπὸ τὴν πικρὰν ἐκείνην αἰχμαλωσίαν μὲ τὸ πανάγιον θέλημα τοῦ Σοῦ Υἱοῦ καὶ Θεοῦ ἡμῶν, δεῖξε καὶ τόπον ἥσυχον διὰ νὰ κάμῃ τοῦ Θεοῦ τὸ θέλημα εἰς ὅλην του τὴν ζωήν, καθὼς καὶ μόνος του τὸ ἔταξεν».

Ἡ δὲ Κυρία Θεοτόκος ἐστράφη καὶ εἶπεν εἰς τὸν Ἅγιον Νικόλαον: «Ἡ κατοίκησις καὶ ἡ ἀνάπαυσις αὐτοῦ ἀλλοῦ δὲν εἶναι παρὰ μόνον εἰς τὸ τοῦ Ἄθωνος ὄρος, τὸ ὁποῖον ἔλαβα ἀπὸ τὸν Υἱόν μου καὶ Θεὸν εἰς κληρονομίαν ἰδικήν μου, ἵνα ὅσοι θέλουν νὰ ἀναχωρήσουν ἀπὸ τὰς κοσμικὰς φροντίδας καὶ συγχύσεις τοῦ κόσμου, ἔρχωνται νὰ δουλεύουν τῷ Θεῷ ἀπερισπάστως καὶ χωρὶς σύγχυσιν, καὶ ἀπὸ τοῦ νῦν λέγεται «Ἅγιον Ὄρος», καὶ περιβόλιον ἰδικόν μου, καὶ πολλὰ ἀγαπῶ καὶ βοηθῶ ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι ἔρχονται εἰς αὐτὸ νὰ δουλεύουν ὁλοψύχως τῷ Θεῷ, καὶ θέλει ἔλθει καιρὸς νὰ πληρωθῆ ἀπὸ ἄκρου εἰς ἄκρον με πλῆθος Μοναχῶν. Διὰ τοῦτο χαίρεται καὶ ἀγαλλιᾶται τὸ Πνεῦμα μου εἰς αὐτούς, διότι διὰ παντὸς αἰνοῦν καὶ δοξολογοῦν τὸ ὄνομα τοῦ ἐμοῦ Υἱοῦ καὶ Θεοῦ, δὲν θέλω δὲ χωρισθῇ ἀπὸ αὐτούς, ἀληθῶς, ἐὰν κάμουν καὶ αὐτοὶ τὰς ἐντολὰς Αὐτοῦ, καὶ θὰ μεγαλύνω αὐτὸ εἰς Ἀνατολὴν καὶ Δύσιν, Νότον καὶ Βορρᾶν, καὶ ἀκουστὸν ποιήσω τὸ ὄνομα αὐτοῦ εἰς ὅλον τὸν κόσμον καὶ τοὺς ὑπομένοντας εἰς αὐτὸ θλῖψιν καὶ στενοχωρίαν, μεγάλων χαρισμάτων ἀξιώσω ἐν τῇ μεγάλῇ βοηθείᾳ μὲ τὸ νὰ ἐλαφρύνω τοὺς πόνους καὶ κόπους αὐτῶν καὶ νὰ ἐκδιώκω τοὺς νοητοὺς καὶ αἰσθητοὺς πειρασμοὺς τῶν ἐχθρῶν αὐτῶν».

Μετὰ δὲ ταῦτα, ὅταν τὸ πλοῖον ἔφθασεν εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος, ἐστάθη καὶ μήτε ἐμπρὸς ἐπήγαινε, μήτε ὀπίσω, ἂν καὶ τὰ ἱστία ἐκινδύνευαν νὰ σχισθοῦν ἀπὸ τὴν βίαν τοῦ ἀνέμου, διὰ τοῦτο κλαίοντες καὶ ἀναστενάζοντες οἱ ναῦται ἔλεγον ὁ ἕνας εἰς τὸν ἄλλον: «Ἴσως κάτι ἐπταίσαμεν εἰς τὸν Θεὸν καὶ διὰ τοῦτο θέλει νὰ μᾶς καταποντίση ἐδῶ». Ὅθεν ὁ Ὅσιος Πέτρος εἶπεν εἰς αὐτούς: «Ἐὰν δὲν μὲ ἀποβιβάσητε καὶ μὲ ἀφήσητε εἰς τὸν τόπον τοῦτον, δὲν θὰ δυνηθῆτε νὰ ἀναχωρήσῃτε ἀπ᾿ ἐδῶ». Τότε, καὶ μὴ θέλοντες, ἠναγκάσθησαν καὶ ἀπεβίβασαν τὸν Ἅγιον εἰς ἄκραν τοῦ ὄρους, εἰς τὸ λεγόμενον Καραβοστάσι, καὶ ἐγένετο ὁ πρῶτος ἡσυχαστὴς τοῦ Ἁγίου Ὄρους καὶ πάντων τῶν ἄλλων ἡσυχαστῶν τὸ πρότυπον καὶ παράδειγμα, πεντήκοντα δὲ καὶ τρεῖς χρόνους κατῴκησεν εἰς τὴν ἔρημον καὶ εἰς σπήλαιον, τὸ ὁποῖον φαίνεται μέχρι σήμερον, καὶ ἐκεῖ ἐπέρασεν ἀγγελικὴν ἀληθῶς καὶ οὐράνιον ζωήν, γυμνὸς καὶ ἀνυπόδητος, ὡς ὁ μέγας Ὀνούφριος, μετὰ τοῦ ὁποίου καὶ συνεορτάζουν τὴν 12ην τοῦ Ἰουνίου.

Τὸ ὄρος τοῦ «Ἄθω», ἀξιωθὲν γενέσθαι κλῆρος τῆς Θεοτόκου εἶναι τὸ ἀντικείμενον τῆς Μητρικῆς ἀγάπης καὶ προνοίας ὑπὲρ πάντων τῶν ἀφιερωσάντων ἑαυτοὺς εἰς τὸν ἀσκητικὸν βίον. Ἡ Ὑπεραγία Παρθένος ἐποπτεύει καὶ μεριμνᾷ κατὰ τὴν αὐτῆς ὑπόσχεσιν ὑπὲρ πάντων τῶν ζητούντων τὴν ἑαυτῆς βοήθειαν, ἄλλοτε διὰ σημείων καὶ θαυμάτων καὶ ἄλλοτε φανερῶς καὶ αἰσθητῶς, ὥστε ὄχι μόνον εἰς πᾶν βῆμα καὶ εἰς πᾶσαν Μονὴν ὑπάρχει θαυματουργὸς εἰκὼν καὶ προφορικὴ ἢ καὶ ἐγγράφός τις παραδόσις περὶ ὁρατῆς Προστασίας αὐτῆς, ἀλλὰ καὶ ἡ ἱστορία τοῦ Ἄθω λέγει ὅτι ὑπάρχει ὥσπερ τις χρονογραφία τῆς μετὰ θάνατον ἐπιγείου βιώσεως τῆς Ἀειπαρθένου Μαρίας. Ἐν τῇ Ἱερᾷ Μεγίστῃ Λαύρᾳ, καθὼς ἐμφαίνεται εἰς τὸν βίον τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου, θέλει ἡ πανάχραντος Δέσποινα ἵνα αὕτη εἶναι μόνη Οἰκονόμος καὶ λέγηται «Οἰκονόμισσα». Εἰς τὸ ἱερὸν Μοναστήριον τοῦ Χιλανδρίου ἡ εἰκὼν τῆς Τριχερούσης κατέλαβε τὴν θέσιν τοῦ Ἡγουμένου καὶ δὲν θέλει νὰ διορίζωσιν Ἡγούμενον, ἀλλ᾿ αὐτὴ ἡ ἰδία κατέχει τὴν θέσιν αὐτοῦ. Ἐν τῇ τῶν Ἰβήρων, ὡς γέγραπται ἐν τῇ διηγήσει περὶ «Πορταϊτίσσης», ταπεινότατα θέλει καὶ γίνεται θυρωρός, προτιμώσα τὸν πλησίον τῆς πύλης τῆς Μονῆς μικρὸν ναὸν τοῦ μεγάλου καθολικοῦ Ναοῦ. Καὶ ὅταν ἡ Κυρία Θεοτόκος ἐφάνη εἰς τὸν Ὅσιον Πέτρον τὸν Ἀθωνίτην, τοῦ ἔδωκε μεγάλας καὶ χαροποιοὺς ὑποσχέσεις περὶ τοῦ Ὄρους τούτου, λέγουσα πρὸς αὐτὸν ἐπὶ λέξει τούτους τοὺς λόγους, ὡς τοὺς ἀναφέρει ὁ μέγας τῆς Θεσσαλονίκης Γρηγόριος Παλαμᾶς, ἐν τῷ ὑπ᾿ αὐτοῦ συγγραφέντι βίῳ Πέτρου τοῦ Ἀθωνίτου καὶ τοὺς ὁποίους ἡμεῖς γράφομεν ἐδῶ ἑλληνιστὶ διὰ τὸ ἀξιόπιστον.

«Ἔστιν Ὄρος ἐπ᾿ Εὐρώπης, κάλλιστον ὁμοῦ καὶ μέγιστον πρὸς Λιβύην τετραμμένον, ἐπὶ πολὺ τῆς θαλάσσης εἴσω προϊόν, τοῦτο τῆς γῆς ἁπάσης ἀπολεξαμένη, τῷ Μοναχικῷ πρέπον καταγώγιον, προσκληρῶσαι διέγνων ἔγωγε… Ἅγιον τούντελυθὲν κεκλήσεται· καὶ τῶν ἐπ᾿ αὐτοῦ δὲ πρὸς τὸν κοινὸν ἀνθρώποις πολέμιον ἀγῶνα ἐπαναιρουμένων, προπολεμήσω διὰ βίου παντός.

Καὶ πάντως ἔσομαι τούτοις ἄμαχος σύμμαχος, τῶν πρακτέων ὑφηγητής, τῶν μὴ πρακτέων ἑρμηνευτής· κηδεμών, ἰατρός, τροφεύς, ἣν ἄρα βούλει τροφήν τε καὶ ἰατρείαν, ὅση τε πρὸς τὸ σῶμα τείνει, καὶ τοῦτο συνιστᾷ τε καὶ λυσιτελεῖ· καὶ ὅση τὸ πνεῦμα διανιστᾶ τε καὶ ῥώννυσι καὶ μὴ τοῦ καλοῦ διαπεσεῖν συγχωρεῖ.

Συστήσω δ᾿ ἄρα τῷ Υἱῷ καὶ Θεῷ μου, οἷς ἂν γένηται καλῶς καταλῦσαι τῇδε τὸν βίον, τῶν αὐτοῖς ἡμαρτημένων τελείαν ἐξαιτησαμένη παρ᾿ αὐτοῦ τὴν ἄφεσιν». (Πατρολογία Migne, τόμος ΡΝ´, Στήλη 1006).

Ἤτοι: εἶναι ἕνα βουνὸ ἐπάνω εἰς τὴν Ρούμελην, ὡραιότατον ἐν ταυτῷ καὶ ὑψηλότατον, κλίνον πρὸς τὸ νότιον μέρος, τὸ ὁποῖον ἐκτείνεται πολὺ μέσα εἰς τὴν θάλασσαν· τοῦτο τὸ Ὄρος τὸ ἐδιάλεξα ἐγὼ ἀπὸ ὅλα τὰ μέρη τῆς γῆς καὶ ἀπεφάσισα νὰ τὸ ἀφιερώσω εἰς τὸ νὰ γίνῃ ἁρμόδιον κατοικητήριον τῶν Καλογήρων καὶ Μοναχῶν· καὶ ἀπὸ τώρα καὶ ὕστερον, ἔχει νὰ ὀνομασθῆ ἅγιον· καὶ μὲ ὅσους κατοικήσωσι τὸν κοινὸν ἐχθρὸν τῶν ἀνθρώπων διάβολον, θέλω συμπολεμήσει πρώτη τούτων καὶ ἐγὼ εἰς ὅλην τὴν ζωὴν αὐτῶν· καὶ θέλω γίνει εἰς αὐτοὺς ἀκαταμάχητος βοηθός· θέλω τοὺς διδάσκει ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα πρέπει νὰ κάμνωσι· καὶ θέλω εἶσθαι εἰς αὐτοὺς ΠΡΟΝΟΗΤΗΣ, ΙΑΤΡΟΣ καὶ ΤΡΟΦΕΥΣ, φροντίζουσα τόσον διὰ τὴν τροφὴν καὶ ἰατρείαν, ἥτις συνιστᾷ καὶ ὠφελεῖ τὸ σῶμα, ὅσον καὶ διὰ τὴν τροφὴν καὶ ἰατρείαν, ἥτις δυναμώνει τὴν ψυχὴν καὶ δὲν τὴν ἀφήνει νὰ ἐκπέσῃ ἀπὸ τὸ καλὸν καὶ τὴν ἀρετήν. Καὶ ταῦτα μὲν θέλω κάμει ἐν τῇ ζωῇ αὐτῶν· μετὰ θάνατον δέ, θέλω συστήσει εἰς τὸν Υἱὸν καὶ Θεόν μου ἐκείνους, οἵτινες θεοφιλῶς καὶ ἐν μετανοίᾳ τελειώσουσι τὴν ζωὴν αὐτῶν εἰς τὸ Ὄρος τοῦτο· καὶ θέλω ζητήσει ἀπὸ τὸν Υἱόν μου τελείαν των συγχώρησιν τῶν ἁμαρτιῶν των.

Αὐτὴ λοιπὸν εἶναι ἡ φήμη τῶν μεγάλων ὑποσχέσεων, τὰς ὁποίας δίδει ὄχι ἄλλος τις, ἀλλὰ μία Μήτηρ Θεοῦ, ἡ Βασίλισσα τοῦ Οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς· τὸ νὰ ἔχῃ δηλαδὴ τὸ Ὄρος τοῦτο ὡς ἰδικόν της καὶ νὰ ὑπερασπίζεται, ὄχι μόνον ζῶντας, ἀλλὰ καὶ μετὰ θάνατον, πάντας τοὺς κατοικοῦντας ἐν αὐτῷ. Τούτῳ, λέγω, ἀκούσαντες καὶ οἱ Θεῖοι Πατέρες καὶ Ὅσιοι, ἀφῆκαν τὸν κόσμον καὶ τὰ ἐν τῷ κόσμῳ, πάντα, γονεῖς, συγγενεῖς, οἰκίας, ὑπάρχοντα, πλοῦτον, ἡδονὴν καὶ δόξαν, καὶ ἦλθον ἀπὸ κάθε μέρος τῆς οἰκουμένης καὶ κατῴκησαν τὸν ἱερὸν τοῦτο ὄρος Ἄθω, τὸν νοητὸν καὶ περικαλλέστατον τῆς Θεοτόκου παράδεισον, θαρροῦντες ὅλως διόλου καὶ ἐλπίζοντες μετὰ Θεοῦ εἰς τὴν προστασίαν καὶ σκέπην τῆς Κυρίας τοῦ Ὄρους.

17. Διήγησις περὶ τῆς Θαυματουργῆς Εἰκόνος τῆς Θεοτόκου, τῆς καλουμένης «Γοργοϋπηκόου» καὶ εὑρισκουμένης ἐν τῷ ἱερῷ Μοναστηρίῳ τοῦ Δοχειαρίου

Ἐν τῇ ἱστορίᾳ τοῦ ἱεροῦ Μοναστηρίου τοῦ Δοχειαρίου, εὑρισκομένῃ ἐν τῷ Προσκυνηταρίῳ τοῦ Δοχειαρίου, τυπωθέντι ἐν Βουκουρεστίῳ τῷ 1843, λέγονται περὶ τῆς ἁγίας ταύτης εἰκόνος τὰ ἀκόλουθα:

Τί δὲ καὶ περὶ τῆς ἁγίας Εἰκόνος τῆς Κυρίας καὶ Θαυματουργοῦ ἡμῶν Θεοτόκου Γοργοϋπηκόου, εἴποι τι κἄν; Αὕτη ὡς ἄλλη σελήνη πολύφωτος ἔλαμψεν ἐν τοῖς ἐσχάτοις τούτοις καιροῖς εἰς τὸ ἱερὸν τοῦτο Μοναστήριον, καὶ ὡς ἄριστος Κυβερνήτης, καὶ σοφὸς οἰκονόμος ἐξοικονομεῖ αὐτὸ καὶ διακυβερνᾷ, ἀνεπηρέαστους ἀπὸ πᾶσαν προσβολὴν καὶ ἐπήρειαν τοὺς ἐν αὐτῷ ἀσκουμένους Ὁσίους Πατέρας συντηροῦσα καὶ διαφυλάττουσα, γοργῶς δὲ καὶ προθύμως ὑπακούσασα καὶ ἐλεοῦσα αὐτοὺς καὶ πάντας τοὺς ἐν αὐτῇ μετ᾿ εὐλαβείας προσερχομένους ὀρθοδόξους Χριστιανοὺς εἰς πᾶσαν ἱκεσίαν αὐτῷ καὶ παράκλησιν, ὡς κατ᾿ ἔλεος διὰ θαύματος ἐκφωνήσασα τοῦτο εἰς αὐτοὺς ἐχαρίσατο· ἔχει δὲ τοῦτο τὸ θαῦμα ὡς ἑξῆς:

Ἐδῶ καὶ ἔμπροσθεν τῆς κοινῆς τραπέζης τοῦ Μοναστηρίου ἦτον ἐζωγραφισμένη εἰς τὸν τοῖχον μία Εἰκὼν τῆς Θεοτόκου ἐξ ἀμνημονεύτων χρόνων. Οἱ σεβασμιώτεροι τῶν Πατέρων ὅμως καὶ γηραλεώτεροι θέλουσιν ὅτι ἱστορήθη ἐπὶ τῶν ἡμερῶν τοῦ ἁγίου Νεοφύτου, κτίτορος τῆς ἱερᾶς ταύτης τῆς Μονῆς, ὡς κατὰ παράδοσιν ἔχουσι καὶ αὐτοὶ ἀπὸ ἄλλους πρεσβύτας καὶ γηραιοὺς Πατέρας, ὅπου εἶναι ἀπὸ τότε καὶ ἕως τὴν σήμερον χρόνοι ὀκτακόσιοι πεντήκοντα τῆς ὁποίας εἰκόνος ἡ μορφὴ καὶ τὸ ἐκτύπωμα δὲν διεφθάρη, ἀλλ᾿ οὔτε διελύθη τόσον, ὅσον ἀπήτει ἡ πολυχρονιότης καὶ πολυκαιρία τῆς χρονολογίας της· καὶ ἐκ τούτου γνωρίζεται, ὅτι παρὰ τῆς Θείας προνοίας ἦτον προωρισμένον νὰ διαφυλαχθῆ χωρὶς νὰ φθαρῆ τόσους χρόνους, καίτοι εἰς συνήθη καὶ μετρίαν τιμὴν σεβόμενη διὰ νὰ φανῇ εἰς τοὺς ἐσχάτους καιροὺς δεδοξασμένη, θαυματουργὸς καὶ ἐπίσημος, καὶ μετὰ Θεὸν τοῦ ἱεροῦ τούτου Μοναστηρίου προστάτις ἔνθερμος, καὶ κυβερνῆτις ὑπέρμαχος, ὡς αὐτὴ μόνη τῆς τῷ τραπεζάρῃ ἐδήλωσεν, ὅταν κατ᾿ οἰκονομίαν εἰς αὐτὸν ἐθαυματούργησεν.
Ἔμπροσθεν λοιπὸν αὐτῆς τῆς θαυματουργοῦ Ἁγίας Εἰκόνος ἦτον διάβασις, δι᾿ ἧς οἱ Πατέρες ἐπήγαινον εἰς τὴν τράπεζαν· ἀλλ᾿ ὁ τραπεζάρης ὅμως συνεχέστερον διέβαινεν ἐκεῖθεν νύκτωρ καὶ μεθ᾿ ἡμέραν, πρὸς ἐκτέλεσιν τῶν ὑπηρεσιῶν του, ὡς ἀπήτει τὸ διακόνημά του, καὶ ἐν καιρῷ τῆς νυκτὸς δαδία ἀναμμένα ἔφερεν εἰς φαυσίν του.
Κατὰ δὲ τὸ σωτήριον ἔτος ἀπὸ Χριστοῦ χίλια ἑξακόσια ἑξήκοντα τέσσερα, διερχόμενος κατὰ τὴν συνήθειάν του ὁ τότε τραπεζάρης Νεῖλος καλούμενος ἔμπροσθεν τῆς Εἰκόνος μὲ δαδία ἀναμμένα, ἤκουσε τὰ ἑξῆς: «Ἄλλοτε νὰ μὴ διέλθης ἐντεῦθεν μὲ δαδία καπνίζων τὴν ἐμὴν Εἰκόνα».
Αὐτὸς δὲ μὴ συνιεῖς, ὅτι ἐκ τῆς Εἰκόνος ἡ τοιαύτη φωνὴ ἐξῆλθεν, ἀλλ᾿ ἐξ ἀνθρώπου ὑπολαβῶν ὅτι τῶν Ἀδελφῶν τις πειράζει αὐτόν, δὲν ἐννοιάσθη τελείως, ἀλλ᾿ ἐξηκολούθει τὴν συνήθειάν του· ἡμερῶν δὲ πολλῶν μὴ παρελθουσῶν, καθ᾿ ἣν ὥραν ἡ πρώτη φωνὴ ἠκούσθη ἤκουσε καὶ αὖθις φωνῆς οὕτω πρὸς αὐτὸν φθελξαμένης· «ὦ Μοναχὲ ἀμόναχε, ἕως πότε ἀνευλαβῶς καὶ ἀτίμως καπνίζεις τὴν ἐμὴν μορφήν;» καὶ σὺν τῇ φωνῇ ἀορασία αὐτὸν ἐπάταξεν· ὡς δὲ ἡ ὀφθαλμία τὸν δυστυχῆ κατέλαβε, τότε ἐμνήσθη τῆς προλαβούσης φωνῆς, καὶ ἐγνώρισεν ὅτι δικαίως ἔπαθεν, ἐπειδὴ οὐ προσέσχεν εἰς τὴν ἐντολὴν τῆς Κυρίας ἡμῶν Θεοτόκου, ἀλλ᾿ ἐξ ἀπροσεξίας παρέβλεψε.
Πρωίας δὲ γενομένης εὗρον οἱ ἀδελφοὶ αὐτὸν πρηνῆ ἐπὶ τὸ ἔδαφος τῆς διαβάσεως ἔμπροσθεν τῆς ἁγίας Εἰκόνος, μὴ δυνάμενον αὐτοὺς ἰδεῖν, τυφλὸς γὰρ ἦν, παρ᾿ οὗ πληροφορηθέντες τὴν αἰτίαν, φόβος καὶ τρόμος συνέλαβε πάντας, ὅθεν μετ᾿ εὐλαβείας, πλέον ἐκεῖθεν διερχόμενοι, καὶ κανδήλαν ἀκοίμητον κρεμάσαντες ἔμπροσθεν τῆς ἁγίας Εἰκόνος καὶ προσέταξαν τὸν νέον τραπεζάρην κατὰ πᾶσαν ἑσπέραν προσφέρειν θυμίαμα· ὁ δὲ τυφλωθεὶς τραπεζάρης οὐκ ἠθέλησε μήτε εἰς τὸν οἶκον του ἐπελθεῖν, μήτε ἀνάπαυσιν παραμικρὰν ἑαυτῷ δοῦναι, ἀλλ᾿ ἐν στασιδίῳ παρέμεινεν ἔμπροσθεν τῆς ἁγίας εἰκόνος, νύκτωρ καὶ μεθ᾿ ἡμέραν παρακαλῶν μετὰ δακρύων καὶ ὀδυρμῶν τὴν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον νὰ συγχωρήσῃ, ὡς συμπαθεστάτη Μήτηρ τοῦ Θεοῦ Λόγου, καὶ μεσίτρια τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, τὴν ἐξ ἀπροσεξίας ἁμαρτίαν του· καὶ εἰς σημεῖον τῆς ἀφέσεώς του νὰ χαρίση εἰς αὐτὸν τὸ φῶς τῶν ὀφθαλμῶν του, ἵνα θεωρῶν τὴν ἁγίαν αὐτῆς εἰκόνα, δοξάζει καὶ ἀνυμνῇ μετ᾿ εὐχαριστίας τὸ αὐτῆς Θεοδόξαστον πρωτότυπον· ἀλλ᾿ οὐκ ἐψεύσθη ὅμως τῶν χρηστῶν του ἐλπίδων, μήτε κατῃσχυμένος ἔμεινεν ὕστερον ἀπὸ τόσας προσευχὰς καὶ ὀχετοὺς δακρύων, ὁποῦ ἔχυσε τόσον καιρὸν ἔμπροσθεν τῆς ἁγίας εἰκόνος.
Ἐπειδὴ καὶ ἡ πηγὴ τῆς εὐσπλαχνίας καὶ τοῦ ἐλέους, ἡ ταχίστη ἀντίληψις καὶ παραμυθία πάντων τῶν θλιβομένων, ἡ Κυρία ἡμῶν Θεοτόκος, κλίνασα τὸ οὖς αὐτῆς τὸ φιλάνθρωπον ὑπήκουσεν εὐμενῶς τῶν μετὰ συντετριμμένης καρδίας θερμῶν δεήσεων τοῦ δούλου της, ἐν μιᾷ τῶν ἡμερῶν ἀπεκάλυψε τὰ ἑξῆς πρὸς αὐτῶν, φωνήσασα οὕτως ἐκ τῆς Εἰκόνος καὶ ἐκ τρίτου « ὦ Μοναχέ, εἰσηκούσθη ἡ δέησίς σου πρός με καὶ ἔσο συγχωρημένος, καὶ βλέπων ὡς καὶ πρότερον· ἀνάγγειλον δὲ καὶ τοῖς λοιποῖς ἐνασκουμένοις Πατράσι καὶ συναδέλφοις σου, ὅτι ἐγὼ εἶμαι ἡ Μήτηρ τοῦ Θεοῦ Λόγου, καὶ μετὰ Θεὸν τῆς ἱερᾶς ταύτης Μονῆς τῶν Ἀρχαγγέλων σκέπη καὶ βοήθεια καὶ κραταιὰ προστασία, προνοουμένη ὑπὲρ αὐτῆς ὡς ὑπέρμαχος κυβερνῆτις· καὶ εἰς τὸ ἑξῆς οἱ Μοναχοὶ ἂς καταφεύγουσι πρός με διὰ κάθε κάθε τους ἀνάγκην, καὶ γοργῶς θέλω ὑπακούω αὐτῶν καὶ πάντων τῶν μετ᾿ εὐλαβείας καταφευγόντων εἰς ἐμὲ ὀρθοδόξων Χριστιανῶν, ὅτι Γοργοϋπήκοος καλοῦμαι».
Εὐθὺς λοιπὸν μὲ τὴν χαριτωμένην θείαν φωνὴν αὐτῷ τῶν χαρμόσυνων λόγων, ἠνεώχθησαν οἱ ὀφθαλμοὶ τοῦ Μοναχοῦ Τραπεζάρη, μὲ τρόπον ὑπερφυσικὸν καὶ θαυμάσιον, ὥστε ὁποῦ κρότον ἔδωκεν εἰς ὅλον τὸ Ἁγιώνυμον Ὄρος, καὶ πολλοὶ τῶν Μοναχῶν, διὰ νὰ γένωσιν αὐτόπται τοῦ γεγονότος ἐν ταῖς ἡμέραις αὐτῶν τοιούτου τεραστίου θαύματος, ἀπήρχοντο τότε εἰς τὴν ἱερὰν αὐτὴν Μονὴν ἀπὸ ὅλα τὰ μοναστήρια, καὶ προσκυνοῦντες τὴν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον τὴν Θαυματουργὸν Γοργοϋπήκοον, ἔβλεπον καὶ τὸν τυφλωθέντα καὶ πάλιν ὀμματωθέντα Μοναχὸν καὶ ἐθαύμαζον, ὁ ὁποῖος ἅμα ὁποῦ ἐφανέρωνεν εἰς τοὺς Πατέρας τοῦ Μοναστηριοῦ τούτου ὅσα ἡ Θαυματουργὸς Γοργοϋπήκοος ἐπρόσταζεν αὐτὸν διὰ νὰ τοὺς εἰπῇ, ἅπαντες ὁμοθυμαδὸν προσῆλθον ἔμπροσθεν εἰς τὴν θαυματουργὸν Ἁγίαν Εἰκόνα τῆς Γοργοϋπηκόου, καὶ εὐχαριστίαν προσενεγκόντες μετὰ παρακλήσεων, θυμιαμάτων καὶ κηρῶν, τὴν εἰς τὴν τράπεζαν πλέον ἐκεῖθεν διάβασιν ἐμπόδισαν, καὶ περιεσφάλισαν πάνυ σεβασμίως καὶ ἀξιοπρεπῶς τὸ μέρος τῆς ἁγίας Εἰκόνος, καὶ ἐπειδὴ πρὸς δυσμὰς βλέπει, καὶ τόπος εὐρύχωρος οὐκ ἦτον, πλαγίως εἰς τὰ δεξιὰ μέρη τῆς θαυματουργοῦ εἰκόνος ἀνήγειραν εὐθὺς ἱερὸν Ναὸν περικαλῆ καὶ θαυμάσιον ἐπ᾿ ὀνόματι τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῆς θαυματουργοῦ Γοργοϋπηκόου, ὅπου εὑρίσκεται διωρισμένος εἷς Ἱερομόναχος, ὁ πλέον εὐλαβέστερος τῶν Πατέρων καὶ δόκιμος, Προσμονάριος ὀνομαζόμενος, μὲ τὸ νὰ προσμένῃ, καὶ εὑρίσκεται τὸν περισσότερον καιρὸν εἰς τὸ προσκυνητάριον τῆς θαυματουργῆς Γοργοϋπηκόου, καὶ ψάλλει καθ᾿ ἑσπέραν καὶ πρωὶ παρακλήσεις ἔμπροσθεν τῆς ἁγίος Εἰκόνος.
Ἐν τῇ ἑσπέρᾳ ἑκάστης Τρίτης καὶ Πέμπτης, ἄφευκτος μετὰ τὴν ἀπόλυσιν τοῦ Ἑσπερινοῦ, ποιεῖ ὁ Ἐφημέριος εὐθὺς εὐλογητὸν ἔνδον τοῦ μεγάλου καὶ Καθολικοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ, καὶ ἐξέρχονται κατὰ τάξιν ὅλοι οἱ Πατέρες μετὰ παρατάξεως καὶ παρουσίας πολλῆς, καὶ ἀπέρχονται ἔμπροσθεν τῆς ἁγίας εἰκόνος τῆς Θαυματουργοῦ Γοργοϋπηκόου, ὅπου ψάλλεται κοινὴ παράκλησις μετὰ μέλους καὶ κατανύξεως παρὰ διωρισμένων ψαλτῶν τοῦ Μοναστηρίου, καὶ μνημονεύει ὁ Ἐφημέριος πάντων τῶν εὐσεβῶν καὶ ὀρθοδόξων Χριστιανῶν, προσδεόμενος καὶ ὑπὲρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου· ὁ δὲ Προσμονάριος, ἀφ᾿ οὗ τελειώση ἡ κοινὴ παράκλησις, καὶ ἀσπασθῶσιν οἱ Πατέρες τὴν θαυματουργὸν ἁγίαν εἰκόνα τῆς Γοργοϋπηκόου, ἐπισαροῖ καὶ πάνυ καλῶς εὐτρεπίζει τὸ ἱερὸν παρεκκλήσιον τῆς Γοργοϋπηκόου, ὅπου δὶς τῆς ἑβδομάδος τελεῖται ἡ θεία καὶ ἱερὰ λειτουργία, ὁμοίως καὶ τὸ Προσκυνητάριον· καὶ φροντίζει καθ᾿ ἑκάστην νὰ ἀνάπτῃ τὰς κανδήλας, ὁποῦ κρέμανται ἔμπροσθεν τῆς ἁγίας εἰκόνος τῆς Γοργοϋπηκόου ὑπὲρ τὰς εἴκοσι τὸν ἀριθμὸν οὔσας, ὅλας τε παρὰ τῶν Χριστιανῶν ἀφιερωμένας διὰ θαυματουργίας, ὁποῦ κατὰ καιροὺς ἠξιώθησαν, ἐξ ὧν ἀκοίμητοι εἰσιν ἕξ, τὸ δὲ ἔλαιον αὐτῶν ἀποστέλλεται καθ᾿ ἕκαστον χρόνον ἀπὸ ἓξ εὐλαβεῖς Χριστιανούς, ὁποῦ ἐλυτρώθησαν ἀπὸ θανασίμους κινδύνους, τὴν βοήθειαν ἐπικαλεσάμενοι τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῆς Θαυματουργοῦ Γοργοϋπηκόου· ὅσας δὲ ἰάσεις καὶ ἐξαίσια θαύματα ἔκτοτε ἐποίησε, καὶ ποιεῖ καθ᾿ ἑκάστην, νὰ γραφοῦν εἶναι ἀδύνατον· διότι ὡσὰν ὁποῦ ὡς ἄλλη κολυμβήθρα τοῦ Σιλωὰμ ἀνεδείχθη θαυμάσιος· τυφλοὺς ὠμμάτωσε, χωλοὺς ἀνώρθωσε, παραλύτους συνέσφιγξε, κατ᾿ ἐξοχὴν τὰς στερεούσας μητέρας ἐποίησεν, ἐκ ναυαγίου κινδύνου πολλοὺς διεφύλαξεν, αἰχμαλώτους ἠλευθέρωσε, τὰς ἀκρίδας πολλάκις ἀπεδίωξε καὶ κατηφάνισε, καὶ ἄλλας ἀπείρους θαυματουργίας διὰ παντὸς ἐντέλει πρὸς πάντας τοὺς μετ᾿ εὐλαβείας πρὸς αὐτὴν καταφεύγοντας ὀρθοδόξους χριστιανοὺς· οἵτινες χαίροντες καὶ ἀγαλλόμενοι κηρύττουσιν διαπρύσιοι τὰ μεγάλα καὶ ἐξαίσια θαύματα εἰς πᾶσαν τὴν ὑφήλιον, ὡς κήρυκες διαπρύσιοι, τὰ μεγάλα ἐξαίσια θαύματα, ὁποῦ γοργῶς καὶ ταχέως καθ᾿ ἡμέραν ἐλεοῦνται καὶ εὐσπλαχνίζονται παρὰ τῆς Κυρίας ἡμῶν Θεοτόκου τῆς θαυματουργοῦ Γοργοϋπηκόου.

18. Διήγησις περὶ τῆς θαυματουργοῦ Εἰκόνος τῆς Θεομήτορος τῆς λεγομένης «Παραμυθίας» καὶ εὑρισκομένης ἐν τῷ Ἱερῷ τοῦ Βατοπαιδίου Μοναστηρίῳ

Ἐν τοῖς ἀρχαίοις χρόνοις ἦλθέ ποτε εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος συμμορία πειρατῶν, ἐπὶ σκοπῷ τοῦ νὰ εἰσέλθουν ἑντὸς μιᾶς τῶν καλλιτέρων Μονῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους δηλ. τοῦ Βατοπαιδίου, κατὰ τὴν αὐγήν, ἅμα δηλ. τῇ ἀνοίξει τῆς Πύλης τῆς Μονῆς, καὶ οὕτω τοὺς μὲν μοναχοὺς νὰ κατασφάξωσι, τὸν δὲ πλοῦτον τῆς Μονῆς λεηλατήσωσιν· ἐλθόντες οὖν οἱ πειραταὶ ἀπεβιβάσθησαν τὸ ἑσπέρας εἰς τὴν ξηρὰν καὶ ἐκρύβησαν εἰς τοὺς πλησίον θάμνους τῆς Μονῆς.

Ἀλλ᾿ ἡ κοινὴ Ἔφορος παντὸς τοῦ Ἁγίου Ὄρους Ὑπεραγία Θεοτόκος Παρθένος, δὲν παρεχώρησε τοῦ νὰ ἐκτελεσθῆ ὁ τῶν ἀθέων βαρβαρικὸς σκοπός· καθότι τὴν ἐπιοῦσαν ἡμέραν μετὰ τὴν τοῦ ὄρθρου ἀπόλυσιν, ὁπότε ἅπαντες οἱ ἀδελφοὶ ἀπῆλθον ἕκαστος εἰς τὴν Κέλλαν αὐτοῦ πρὸς παραμικρὰν ἀνάπαυσιν, ὁ Καθηγούμενος διέμεινεν εἰς τὸν Ναόν, ἐξακολουθῶν τὰς ἑωθινὰς αὐτοῦ προσευχάς, καὶ ἐν τῷ ἅμα ἀκούει φωνὴν ἐκ τῆς εἰκόνος τῆς Θεομήτορος, λέγουσαν· Μὴ ἀνοίξητε σήμερον τὰς πύλας τῆς Μονῆς, ἀλλ᾿ ἀναβάντες ἐπὶ τῶν τειχῶν ἀποδιώξατε τοὺς πειρατές· ἐκπλαγεῖς ὅθεν ὁ Ἡγούμενος ἐνητένισε τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ ἐπὶ τῆς Ἁγίας Εἰκόνος, ἐξ ἧς ἠκούσθη ἡ φωνή, καὶ ἀμέσως φανεροῦται αὐτῷ, ἐκπληκτικώτερον θαῦμα· βλέπει ὅτι τὸ τῆς Θεοτόκου πρόσωπον ἐγένετο ζῶν, ὡσαύτως καὶ τοῦ ὑπ᾿ αὐτῆς βασταζομένου βρέφους Ἰησοῦ· τὸ δὲ προαιώνιον βρέφος ἐκτείναν τὴν ἑαυτοῦ δεξιάν, καὶ ἐπικαλύπτον δι᾿ αὐτῆς τὰ χείλη τῆς θείας Μητρὸς αὐτοῦ, ἔστρεψε πρὸς αὐτὴν τὸ θεῖον αὐτοῦ πρόσωπον, καὶ εἶπε: «Μὴ Μῆτερ μου, μὴ εἴπῃς αὐτοῖς τοῦτο, ἀλλὰ τιμωρηθήτωσαν οὗτοι πρεπόντως». Ἀλλ᾿ ἡ Θεομήτωρ ἐπιμελουμένη, ἵνα περικρατήσῃ διὰ τῆς ἑαυτῆς χειρός, τὴν χεῖρα τοῦ Υἱοῦ καὶ Θεοῦ αὐτῆς, καὶ ἐκκλίνουσα δεξιόθεν ἐξ αὐτοῦ τὸ ἑαυτῆς πρόσωπον, ἐξεφώνησεν αὖθις τοὺς αὐτοὺς ἐκείνους λόγους: «Μὴ ἀνοίξητε σήμερον τὰς πύλας τῆς Μονῆς κ.τ.λ.». Παταχθεὶς λοιπὸν φόβῳ διὰ τὸ φρικτὸν τοῦτο θαυμάσιον ὁ Ἡγούμενος, ἐσύναξεν ἀμέσως ἅπασαν τὴν Ἀδελφότητα, διηγήθη αὐτοῖς τὰ συμβάντα, καὶ τοὺς πρὸς αὐτὸν λόγους, οὖς ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς ἐξεφράσθη πρὸς αὐτὴν· καὶ πάντες παρετήρησαν μετ᾿ ἄκρου θαυμασμοῦ, ὅτι τὸ τῆς Θεομήτορος πρόσωπον, καὶ τὸ τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, καὶ ἐν γένει ἅπασα ἡ περιγραφὴ καὶ ὁ σχηματισμὸς τῆς εἰκόνος ἐκείνης, ἔλαβον ἄλλον σχηματισμόν, ὅλως ἐναντίον τῆς πρώτης αὐτῶν θέας· εἰς ἀπόδειξιν δὲ τῆς ζωηρᾶς αὐτῶν εὐγνωμοσύνης, εὐχαρίστησαν οἱ Μοναχοὶ τὴν πρόνοιαν καὶ προστασίαν, ἣν δεικνύει ὑπὲρ αὐτῶν ἡ Κυρία Θεοτόκος, καὶ ὁ ἐλεῶν αὐτοὺς δι᾿ αὐτῆς Κύριος. Ἔπειτα δὲ ἀνέβησαν εἰς τὰ τείχη, καὶ διὰ τῶν ἐν τῷ Μοναστηρίῳ εὑρισκομένων ὅπλων ἀπέκρουσαν τὴν πειρατῶν ἕφοδον.
Ἔκτοτε λοιπὸν μέχρι τῆς σήμερον ἡ Θαυματουργὸς αὕτη εἰκὼν τῆς Θεομήτορος ὑπάρχει γνωστὴ ὑπὸ τὸ ὄνομα Παραμυθία· ὁ δὲ σχηματισμὸς τῶν προσώπων, τῆς τε Θεομήτορος καὶ τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἔμεινεν οὕτω, καθὼς ἐσχηματίσθη ἐν τῇ Τρίτῃ ἐκφωνήσει τῇ ὑπὸ τοῦ καθηγουμένου ἀκουσθείσῃ· ἤγουν ἡ Θεία Μήτηρ ἐκκλίνουσα δεξιόθεν τὸ πρόσωπον αὐτῆς ἐκ τῆς ἐκτεινομένης δεξιᾶς τοῦ προαιωνίου αὐτῆς βρέφους καὶ Κυρίου, σπουδάζει νὰ ἀπομακρύνῃ αὐτὴν ἐκ τοῦ στόματος αὐτῆς, ὅπως ἐλευθέρως ἐκφρασθῆ εἰς τοὺς ἐκλεκτοὺς αὐτῆς δούλους τὸν προκείμενον κίνδυνον.

Ἡ Θαυματουργὸς αὕτη εἰκὼν εὑρίσκεται ἐν τῷ Παρεκκλησίῳ τῆς Θεοτόκου τῆς Παραμυθίας, ἐπὶ τοῦ δεξιοῦ τοίχου τοῦ χοροῦ, καὶ τὸ μὲν πρόσωπον τῆς Θεομήτορος ἐκφράζει συμπαθητικὴν ἀγάπην, τὸ δὲ βλέμμα αὐτῆς πνέει ἐπιείκειαν, πραότητα καὶ εὐσπλαχνίαν· ἐπὶ δὲ τῶν χειλέων αὐτῆς ἐπαναπαύεται μειδίαμα σεμνόν, προσφώνημα καὶ παρηγορία· τὸ δὲ πρόσωπον τοῦ προαιωνίου βρέφους καὶ Θεοῦ δὲν εἶναι τοιοῦτον ἀλλ᾿ εἶναι ἀπειλητικόν, ἡ κίνησις τῆς ὀργῆς παριστάνεται ἐν πάσαις ταῖς γραμμαῖς αὐτοῦ, τὸ δὲ βλέμμα αὐτοῦ εἶναι πλῆρες αὐστηρότητος καὶ ἀδυσωπήτου κρίσεως, τόσον ὥστε ἀληθῶς καὶ ἐν πεποιθήσει δυνάμεθα εἰπεῖν, ὅτι αἱ χαρακτηριστικαὶ αὗται γραμμαὶ τῶν θείων τούτων προσώπων, τοῦτε προαιωνίου βρέφους καὶ Θεοῦ καὶ Κριτοὺ τῶν ἁπάντων ζώντων τε καὶ τεθνεώτων, καὶ τῆς ἀφθονοπαρόχως ἀγαπούσης, προστάτιδος καὶ προστασίας πάντων τῶν μετὰ ἀδιστάκτου πίστεως ἐπιζητούντων τὴν οὐράνιον αὐτῆς Σκέπην καὶ Προστασίαν, ὑπάρχουσι καὶ εἶναι διὰ τὴν γραφίδα τοῦ ζωγράφου ὅλως ἄληπτοι καὶ ἄφικτοι, καὶ μάλιστα αἱ γραμμαὶ τοῦ προσώπου τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Ἐν τῇ Βίβλῳ τῇ Ρωσσιστὶ ἐκδιδομένη ὑπὸ τὸν τίτλον Ἐκτύπωσις ἢ ἐξεικόνισις τῶν Εἰκόνων τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, τῶν ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ δοξαμένων ἐν Μόσχᾳ 1848, ἀποδεικνύεται ὅτι τὸ ἀνωτέρω θαῦμα ἐγένετο ἐν ἔτει 807.

19. Διήγησις περὶ τῆς θαυματουργοῦ εἰκόνος τῆς Θεοτόκου τῆς ἐπονομαζομένης «Ἐσφαγμένης»

Ἡ ἐπωνυμία αὐτὴ ἀπεδόθη τῇ Ἁγίᾳ ταύτῃ εἰκόνι, διὰ τὴν ἑξῆς αἰτίαν:

Εἷς Ἱεροδιάκονος Ἐκκλησιάρχης τῆς αὐτῆς Μονῆς, ἐργαζόμενος ἑντὸς τοῦ Καθολικοῦ Ναοῦ, καὶ καταγινόμενος κατὰ τὸ χρέος αὐτοῦ, ἵνα φιλοκαλῇ καὶ τακτοποιῇ τὰ πάντα, ἤρχετο ἐνίοτε ἵνα γευματίση ἐν τῇ Κοινῇ τραπέζῃ, οὐχὶ ἐν τῇ, ὡς ἔθος, διατεταγμένῃ ὥρᾳ, ἀλλ᾿ ὑστερώτερον.
Ἐν μίᾳ δὲ τῶν ἡμερῶν ἐβράδυνεν ὡσαύτως ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ, εἶτα ἐλθὼν εἰς τὴν τράπεζαν ἐζήτησε παρὰ τοῦ τραπεζάρη, νὰ τῷ δώσῃ νὰ γευματίση· ὁ δὲ τραπεζάρης ἀγανακτήσας διὰ τὴν ἄωρον ἔλευσιν τοῦ Ἐκκλησιάρχου, εἶπεν αὐτῷ μετ᾿ ὀργῆς, ὅτι πρέπει νὰ ἔρχηται εἰς τὴν τράπεζαν εἰς τὴν διατεταγμένην ὥραν καὶ οὐχὶ ὅταν θέλῃ καὶ βούληται. Ταῦτα ἀκούσας ὁ Ἐκκλησιάρχης ἐλυπήθη διὰ τὴν τοιαύτην παρατήρησιν τοῦ Τραπεζάρη, καὶ οὕτω μᾶλλον ἐπιμόνως ἐζήτει νὰ τῷ δοθῇ γεῦμα· ἀλλ᾿ ὁ Τραπεζάρης εἶπεν ἀποφασιστικῶς, ὅτι δὲν ἔχει δι᾿ αὐτὸν οὔτε τμῆμα ἄρτου ὅθεν ὁ ταλαίπωρος Ἐκκλησιάρχης καὶ νῆστις, καὶ ὡς δαιμονιῶν ἐξῆλθε τῆς τραπέζης καὶ οἱ λογισμοὶ αὐτοῦ ὁ εἷς τοῦ ἄλλου σκοτεινότεροι γενόμενοι ἤρξαντο νὰ κυματίζωσι τὴν διάπυρον καὶ ὀξεῖαν αὐτοῦ καρδίαν, καὶ νὰ δαιμονίζωσιν αὐτὴν διὰ τῆς πρὸς τὸν Τραπεζάρην ἀδημονίας καὶ ἀγανακτήσεως.
Ἐν τοιαύτῃ λοιπὸν ἀνωμάλῳ καταστάσει τοῦ πνεύματος ἐπέστρεψεν εἰς τὸν Ναόν, ὅπου οἱ λογισμοὶ αὐτοῦ, οὐχὶ μόνον δὲν καθησύχασαν ἀλλὰ μᾶλλον ἰσχυροτέρως κατέθλιβον αὐτὸν καὶ ὅλως ἐγένετο σχεδὸν ἔξω φρενῶν.
Ἐν τοιαύτῃ λοιπὸν ταραχῇ καὶ ζάλῃ τοῦ πνεύματος, καὶ ὅλως ἐξεστηκὼς ἐπλησίασε πρὸς τὴν εἰκόνα τῆς Θεομήτορος, καὶ σταθεὶς ἐνώπιον αὐτῆς ἤρξατο λέγων ἐπιτιμητικῶς: «Ἕως πότε ἔσομαι ὑπηρετών σοι Θεοτόκε; Κόπους καὶ κόπους· καὶ δι᾿ ὅλα ταῦτα οὐχὶ μόνον οὐδὲ ἄλλο, ἀλλ᾿ οὐδὲ τμῆμα ἄρτου ἔχω εἰς ὑποστήριξιν τῶν κεκοπιακυιῶν δυνάμεών μου»· καὶ μὲ τοὺς λόγους τούτους λαβὼν τὴν μάχαιραν, δι᾿ ἧς πρότερον ἐκαθάριζε τοὺς κηροὺς ἐκ τῶν μανουαλίων, ἀναπαλήσας τῇ χειρὶ αὐτοῦ ἔπηξεν αὐτὴν ἰσχυρῶς εἰς τὴν παρειὰν τῆς εἰκόνος, καὶ οὕτω κατέτρωσεν αὐτὴν καὶ ἐν τῷ ἅμα ἐξετινάχθη καὶ ἔρρευσεν κρουνηδὸν αἷμα ἐκ τῆς πληγῆς, τὸ δὲ ὅλον πρόσωπον τῆς Θεομήτορος κατεκάλυψεν ἡ ὠχρότης, ὥσπερ τινὸς ἀποθνῄσκοντος ἐκ τῆς πληγῆς καὶ ἐκ τοῦ ρέοντος αἵματος, ἀμέσως δὲ ὁ εἰκονοκτόνος κατεσχέθη ἀπὸ τρόμον μέγαν, ἔπεσεν ἐνώπιον τῆς Ἁγίας εἰκόνος, καὶ παταχθεῖς ἀπὸ φρίκην, ἐγένετο ὥσπερ φρενόληπτος, αἱ ἁρμονίαι τοῦ σώματος αὐτοῦ παρελύθησαν, καὶ ἔτρεμεν ὡς ὁ Κάϊν καὶ φονεύς. Εὐθέως ἐγνώρισαν τὸ γεγονὸς ἅπαντες οἱ ἐν τῷ Μοναστηρίῳ καὶ ἐλθόντες εἰς τὸν Ναὸν ὁ τε Καθηγούμενος καὶ οἱ ἀδελφοί, εἶδον ἐκθαμβούμενοι, ὅτι τὸ ἐκ τῆς παρειᾶς τῆς ἁγίας εἰκόνος ρεύσαν αἷμα εἰσέτι δὲν ἐξηράνθη ἐν αὐτῇ. Τότε ἀμέσως ὁ φονεὺς ἐτυφλώθη καὶ ἐγένετο φρενόληπτος.
Ὁ δὲ εὐλαβέστατος Ἡγούμενος οἰκτείρων τὸν φονέα, ἐποίησε τὴν ἐπιοῦσαν νύκτα ὁλονύκτιον ἀγρυπνίαν, ὑπὲρ ἐλέους καὶ σωτηρίας αὐτοῦ· καὶ ὅμως τρία ὁλόκληρα ἔτη διέμεινεν ὁ δυστυχὴς ἔξω φρενῶν καὶ τρέμων ὅλως καὶ τυφλὸς ἀπὸ ὀφθαλμούς· τέλος μετὰ παρέλευσιν τῶν τριῶν ἐτῶν, ἡ παρηγορία τῶν μετανοούντων Ὑπεραγία Θεοτόκος, ἐφάνη κατ᾿ ὄναρ τῷ ἡγουμένῳ καὶ ἐφανέρωσεν αὐτῷ, ὅτι διὰ τὰς προσευχὰς καὶ μεσιτείας αὐτῶν, συγχωρεῖ τῷ παραβάτῃ τὴν ἀνομίαν ταύτην, καὶ χαρίζει ἐν αὐτῷ τὴν ὑγείαν, ἀλλ᾿ ἐν τούτοις, τῷ εἶπεν, ἡ χεὶρ αὐτοῦ, διὰ τὴν τόλμην καὶ ἱερόσυλον πρᾶξιν ἐναντίον ἐμοῦ μέλλει νὰ κατακριθῆ ἐν τῇ Δευτέρᾳ τοῦ Χριστοῦ Παρουσία· ὅθεν τὸ πρωὶ ὁ φρενόληπτος πραγματικῶς ἐσωφρονίσθη, καὶ γενόμενος ἐν ἑαυτῷ ἀνέβλεψεν αὖθις καθαρῶς τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ, καὶ ἔστη παντελῶς ὁ τρόμος τῶν μελῶν αὐτοῦ· ὅθεν ἐπὶ πολὺ ἔκλαιε πικρῶς καὶ διὰ τὴν τοιαύτην παραφροσύνην αὐτοῦ ὠνόμαζεν τὸν ἑαυτόν του φονέα, καὶ ποιήσας ἐνώπιον τῆς παρ᾿ αὐτοῦ ἐσφαγμένης εἰκόνος ἓν στασίδιον, διεπέρασε τὸ ὑπόλοιπον τῆς ζωῆς αὐτοῦ ἐν ἀληθεῖ καὶ εἰλικρινεῖ μετανοίᾳ κατηγορῶν καὶ μεμφόμενος ἑαυτόν, διὰ τὴν ἱερόσυλον αὐτοῦ τόλμην, καὶ ταλανίζων τὴν ἑαυτοῦ δαιμονιώδη τόλμην.

Ἡ δὲ μεσίτις τῶν ἁμαρτωλῶν δὲν ἄφησεν αὐτὸν ἀπαρηγόρητον, ἀλλ᾿ ἐφανερώθη αὐτῷ ὀλίγον πρὸ τοῦ θανάτου αὐτοῦ καὶ ἐχαροποίησεν αὐτὸν διὰ τῆς συγχωρήσεως, προσθέτουσα ὅμως ὅτι ἡ τολμηρὰ χεὶρ αὐτοῦ ὀφείλει νὰ δοκιμάση τὴν φοβερὰν κρίσιν ἐπὶ τῆς Δευτέρας τοῦ Χριστοῦ Παρουσίας· καὶ τέλος ἀνεπαύθη ἡσύχως οὗτος ὁ μετανοῶν, καὶ ὅτε κατὰ τὸν ἐν τῷ Ἁγίῳ Ὄρει ἔθος παρέλευσιν τριῶν ἐτῶν ἐγένετο ἡ τῶν ὀστέων αὐτοῦ ἀνακομιδή, τρομερώτερον θέαμα ἐπάταξε τοὺς ἐκεῖσε παρευρεθέντας ἀδελφούς... ὅλα τὰ ὁστὰ τοῦ μεταστάντος ἁμαρτωλοῦ ἦσαν καθαρὰ καὶ φέροντα ἐν αὐτοῖς τὰ χαρακτηριστικά του θείου ἐλέους, ἡ δὲ χεὶρ αὐτοῦ ἡ τολμήσασα τῷ τρομερώτερον κακούργημα διέμεινεν ἄλυτος καὶ ἐζοφωμένη μέχρι καὶ τῆς σήμερον ἡμέρας.

Εἷς τῶν προσκυνητῶν νομίζων ἐξ ἀγνοίας ὅτι ἡ χεὶρ αὕτη δι᾿ ἁγιότητα ὑπάρχει ἄλυτος, ἀπέκοψε μὲ τοὺς ὀδόντας αὐτοῦ μέρος ἐξ αὐτῆς, πρὸς ἁγιασμὸν ἑαυτοῦ· ἡ δὲ χεὶρ ἀμέσως διελύθη ἐν μέρει· ἔμεινεν ὅμως ἡ παλάμη μετὰ τῶν δακτύλων ζοφερὰ καὶ κατάμαυρος, τὴν ὁποίαν καὶ δεικνύουσι μέχρι τῆς σήμερον τοῖς προσερχομένοις προσκυνηταῖς, εἰς φόβον τοῦ παραπτώματος καὶ εἰς μνήμην τοῦ ὅλως ἀσυνήθους συμβεβηκότος ἀποδεικνύουσα ὡς ἐκ μέρους ἡμῶν τὴν ἀνθρώπινην κακίαν, καὶ ὡς ἐκ μέρους τῆς Θεομήτορος, τὴν ἀκατανόητον ἀγαθότητα καὶ ἀγάπην ἣν ἔχει, ἑτοίμη οὖσα νὰ συγχωρῇ πᾶσι τοῖς παροργίζουσιν αὐτὴν ἀκουσίως ἢ καὶ ἑκουσίως.

Αὕτη δὲ ἡ Εἰκὼν μέχρι τῆς σήμερον ὀνομάζεται Ἐσφαγμένη· καὶ ὑπάρχει ἐν τῷ ρηθέντι Μοναστηρίῳ φέρουσα καὶ τὰ σημεῖα τῆς τε πληγῆς καὶ τοῦ ρεύσαντος ἐξ αὐτῆς αἵματος.

Πρὸ ὀλίγων ἐτῶν εἷς ξένος Ἱερεὺς ἀσπαζόμενος τὴν ἁγίαν ταύτην εἰκόνα, εἴτε ἀκουσίως εἴτε ἐκ περιεργείας ἤψατο τῆς πληγῆς, καὶ ἀμέσως τὸ κατεξηραμένον αἷμα ἔπεσεν ἐπ᾿ αὐτόν, ὅπερ καὶ ἔσχεν ἀποτέλεσμα τὸν αἰφνίδιον θάνατον· καθότι μόλις ἐξελθὼν τοῦ Ναοῦ ἔπεσεν ὡς νεκρὸς καὶ ἀμέσως παρέδωκε τὸ πνεῦμα εἰς χεῖρας τοῦ φοβεροῦ καὶ ἀκατανόητου ἐν ταῖς βουλαῖς τοῦ Θεοῦ.

Ἡ Ἁγία Εἰκὼν αὕτη εὑρίσκεται ἐν τῇ μεσημβρινοανατολικῇ γωνίᾳ τοῦ ἐσώτερου Νάρθηκος τοῦ Παρεκκλησίου τοῦ Ἁγίου Δημητρίου τοῦ Μυροβλύτου.

20. Διήγησις περὶ τῆς Θαυματουργοῦ Εἰκόνος τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῆς ἐπιλεγομένης «Τριχερούσης»

Ἡ Ἱστορία τῆς Τριχερούσης Ἁγίας εἰκόνος ὑπάρχει συνηνωμένη τοῖς συμβεβηκόσιν ἐν τῷ βίῳ τοῦ Ὁσίου καὶ Θεοφόρου Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, τοῦ γνωστοῦ ᾀσματογράφου τῆς ἡμετέρας Ἁγίας ἐκκλησίας.
Οὗτος ὁ Ὅσιος σφοδρῶς πατάσσων ἐγγράφως τε καὶ προφορικῶς τὴν τῶν Εἰκονομάχων αἵρεσιν, καὶ ὑπὸ τοῦ θείου ζήλου παρακινούμενος, ἐσυκοφαντήθη διὰ τοῦτο παρὰ τοῦ Αὐτοκράτορος Λέοντος τοῦ Ἰσαύρου (κατὰ τὸν η´ αἰῶνα) πρὸς τὸν ἄρχοντα τῆς Δαμασκοῦ, παρὰ τῷ ὁποίῳ κατεῖχε ὁ Ὅσιος ὑπούργημα ἐπίσημον, ὁ δὲ ἄρχων μηδόλως ἐρευνήσας τὴν ὑπόθεσιν, καὶ μὴ ὑποπτευόμενος, ὅτι ὁ Βασιλεὺς καταφέρεται μυστικῶς κατὰ τοῦ Ἰωάννου διέταξεν ἵνα ἐκκοπῆ ἡ δεξιὰ αὐτοῦ, ὡς γράψασα δῆθεν ἐπιστολὰς πρὸς τὸν ρηθέντα θηριώνυμον Λέοντα, πεπληρωμένας πνεύματος ἐχθρικοῦ καὶ προδοσίας κατὰ τοῦ ἄρχοντος αὐτοῦ· ἀπεκόπη λοιπὸν ἡ χεὶρ καὶ διὰ πλείοντα φόβον πάσης τῆς πόλεως, ἐκρεμάσθη ἐν δημοσίῳ τόπῳ· πρὸς δὲ τὸ ἑσπέρας, ὅτε κατεπράϋνεν ὁ θυμὸς τοῦ Ἄρχοντος τῆς Δαμασκοῦ, παρεκάλεσεν αὐτὸν ὁ Ὅσιος διὰ μέσου ἄλλων φίλων αὐτοῦ, ἵνα χορηγηθῆ αὐτῷ ἡ ἄδεια ὅπως καταβιβάση καὶ λάβη τὴν κρεμασμένην παλάμην τῆς ἐκκοπείσης δεξιᾶς αὐτοῦ, ὁ δὲ ἄρχων καταπεισθεὶς εἰς τὰς μεσιτείας τῶν ἐν τῷ παλατίῳ φίλων του Ἰωάννου, διέταξεν ἵνα ἡ παλάμη ἐπιστραφῆ πρὸς τὸν πάσχοντα.
Ἐπιστάσης δὲ τῆς νυκτὸς ἐκλείσθη ὁ Ἅγιος Ἰωάννης εἰς τὸ εὐκτήριον αὐτοῦ, καὶ προσαρμόσας τὴν νεκρὰν παλάμην αὐτοῦ εἰς τὴν θέσιν αὐτῆς ἔπεσεν ἐνώπιον τῆς ἁγίας Εἰκόνος τῆς Θεοτόκου καὶ κλαύσας πικρῶς μετὰ πίστεως θερμοτάτης καὶ ἀγάπης ἐγκαρδίου παρεκάλει αὐτήν, ἵνα θεραπεύσῃ τὴν δεξιὰν αὐτοῦ, πρὸς ὑπεράσπισιν μὲν τῆς ὀρθοδοξίας, πρὸς ἔλεγχον δὲ καὶ κατατρόπωσιν τῆς ἐνδυναμουμένης αἱρέσεως τῶν Εἰκονομάχων· οὕτως οὗν εὐχόμενος ἐκτενῶς ὁ Ὅσιος ἐνύσταξεν ὀλίγον, καὶ ἀμέσως εἶδεν ἐν ὀράματι τὴν Θεοτόκον, ἀτενίζουσαν πρὸς αὐτὸν βλέμμα φωτεινὸν καὶ ἱλαρὸν καὶ λέγουσαν: «Ἰδοὺ ἡ χείρ σου εἶναι ἤδη ὑγιὴς μὴ λυπᾶσαι τοῦ λοιποῦ, καὶ ἐκπλήρωσον ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον μοι ὑπεσχέθης ἐν τῇ προσευχῇ σου».
Ὁ δὲ Ἰωάννης διϋπνισθεὶς ἐψηλάφει τὴν ἑαυτοῦ δεξιάν, καὶ μετὰ βίας ἐπείσθη εἰς τὰς ἑαυτοῦ αἰσθήσεις, ὅτι ἡ χεὶρ αὐτοῦ ἀποκατέσθη ὑγιής, ὡς καὶ πρῶτον, καὶ οὔτε ἴχνος τῶν ὀδυνῶν ἔμεινεν εἰς αὐτόν, ἀλλὰ μόνον εἰς ἔνδειξιν καὶ μαρτυρίαν τοῦ θαύματος, ἐκεῖ ὅπου ἦν κεκομμένη ἡ χεὶρ ἔμεινε σημεῖον μία ἐρυθρὰ γραμμὴ αἱματώδης. Ἐκπλαγεὶς ὅλως ὁ Ἰωάννης καὶ συγκινηθεὶς εἰς ἀνέκφραστον εὐγνωμοσύνην πρὸς τὴν Θεοτόκον, διὰ τὴν μεγάλην αὐτῆς εὐεργεσίαν ταύτην καὶ ἔλεος, κατεσκεύασεν εἰς αἰώνιον μνήμην τοῦ θαύματος τούτου, μίαν παλάμην ἀργυρὰν καὶ ἐπέθηκεν αὐτὴν εἰς τὴν ἁγίαν Εἰκόνα (Ὁ Θεοδώρητος Κύρου, λέγει ὅτι οἱ Χριστιανοὶ εἶχον συνήθειαν νὰ κρεμῶσι διάφορα ἀφιερώματα ἐπὶ τῶν ἁγίων λειψάνων, εἰς ἐνθύμησιν ὧν ἀπήλαυσαν παρ᾿ αὐτῶν θαυμασίων), ἥτις ἐκ τούτου μετὰ ταῦτα ἔλαβε καὶ ἐπωνυμίαν, τοῦ νὰ λέγηται Τριχεροῦσα· τὸ μέγα τοῦτο θαῦμα τῆς ἰάσεως τῆς χειρὸς τοῦ Ἰωάννου ἐξέπληξεν ἅπαντας τοὺς κατοίκους τῆς Δαμασκοῦ, καθὼς καὶ τὸν ἴδιον Ἄρχοντα αὐτῆς, ὅστις ἠγάπησε τὸν Ἰωάννην περισσότερον παρ᾿ ὅσον ἠγάπα αὐτὸν πρὸ τοῦ συκοφαντήσῃ αὐτὸν ὁ Λέων, τρέφων πρὸς αὐτὸν ἰδιαιτέρα τινα αἰσθήματα ἀγάπης, καὶ μετὰ πολλὴν ἀντίστασιν, ἔδωκεν αὐτῷ τὴν ἄδειαν, τοῦ νὰ ἀφίσῃ τὸ κοσμικὸν ὑπούργημα, καὶ νὰ εἰσέλθη εἰς τὴν Λαύραν τοῦ Ἁγίου Σάββα τοῦ Ἡγιασμένου.

Ἀναχωρῶν δὲ τῆς Δαμασκοῦ ὁ ἅγιος Ἰωάννης παρέλαβε καὶ τὴν ἁγίαν εἰκόνα, ἐνώπιον τῆς ὁποίας ἔλαβε τὴν θεραπείαν, ἥτις ἐν τῇ ρηθείσῃ Λαύρᾳ ἐκ τῶν μέσων τοῦ η´ μέχρι τοῦ ιγ´ αἰῶνος, ἤτοι μέχρι τῆς ἐκεῖσε ἀφίξεως τοῦ περιωνύμου Σάββα Ἀρχιεπισκόπου Σερβίας, πρὸς ὃν καὶ ἐδωρήθη αὕτη ἐκ τῆς Λαύρας εὐλογίας χάριν, δι᾿ ἰδιαιτέρας εἰς τοῦτο εὐδοκίας αὐτῆς τῆς Θεομήτορος· ὁ δὲ Ἱερὸς Σάββας ἀναχωρήσας ἐκ Παλαιστίνης μετεκόμισε καὶ τὴν ἁγίαν εἰκόνα εἰς Σερβίαν, ὅπου καὶ διέμεινεν· ἀλλὰ πόσον καιρὸν διέμεινεν, τοῦτο ὑπάρχει ἄδηλον καθότι δὲν ὑπάρχουσι στερεαὶ ἀποδείξεις, τοῦτο δὲ μόνον εἶναι γνωστόν, καὶ μάλιστα κατὰ τὰς ἐζωγραφισμένας τοῦ Χελιανδρίου ἱστορικὰς ἀναμνήσεις, ὅτι ἐπὶ τῆς συμβάσης ἐν Σερβίᾳ ἀνωμαλίας, ἡ εἰκὼν τῆς Τριχερούσης ἐτέθη ἐπὶ ὄνου, ὁ δὲ ὄνος ἀφέθη ἐλεύθερος εἰς τὴν θέλησιν τῆς Βασιλίσσης τῶν Οὐρανῶν, ἥτις διὰ τῆς εἰκόνος αὐτῆς ηὐδόκησε νὰ ξενιτεύσῃ ἐπ᾿ αὐτοῦ, καὶ ἄνευ τινὸς ἀνθρωπίνης ὁδηγίας ἦλθεν ὁ ὄνος εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος, ἀκολουθούντων αὐτῷ μακρόθεν ἀνθρώπων τινῶν, καὶ ἔστη ἐνώπιον τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Χελιανδαρίου ὅλως ἀκίνητος (Ἡ τοῦ ὄνου ὁδοιπορία μετὰ τῆς Θεομητορικῆς εἰκόνος, καὶ ἔλευσις αὐτοῦ ἐνώπιον τῆς Μονῆς, ὑπάρχουσι ζωηρῶς ἐζωγραφισμένα κατὰ τὴν ὁδὸν τὴν ἄγουσαν ἐκ τῆς θαλάσσης εἰς τὴν Μονήν, ἐν τῷ ἀνεγερθέντι προσκυνηταρίῳ, ὅπου ἔστη ὁ ὄνος τῆς Θεομήτορος· εἰς ἀνάμνησιν τοῦ θαύματος καὶ μέχρι τοῦ τοιούτου τόπου ἡ Ἁγία εἰκὼν ἐφανερώθη, ἐκτελεῖται κατ᾿ ἔτος λιτανεία εἰς δόξαν τῆς Θεομήτορος) οἱ δὲ ἀδελφοὶ μετὰ μεγάλης πομπῆς ἐδέχθησαν τὴν εἰκόνα τῆς Θεομήτορος καὶ ἔθεντο αὐτὴν ἑντὸς τοῦ ἱεροῦ Βήματος τοῦ Καθολικοῦ Ναοῦ ὅπου καὶ διέμεινεν, ἄδηλον πόσον καιρὸν ἐξήγαγεν ὅμως αὐτὴν ἐκεῖθεν ἓν περιστατικόν, τὸ ὁποῖον καὶ ἔχει ὡς ἀκολούθως.
Ὁ Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Χελιανδρίου ἐτελεύτησε καὶ ἡ ἐκλογὴ τοῦ νέου Ἡγουμένου ἐπροξένησε πολλὰς καὶ μεγάλας ταραχὰς εἰς τὴν ἀδελφότητα καὶ καθότι ἄλλοι μὲν ἤθελον ἄλλον, ἄλλοι δὲ ἄλλον, τόσον, ὥστε, ἡ Ἀδελφότης ἐχωρίσθη εἰς δυὸ κόμματα, καὶ ἀνεφύησαν ἔριδες καὶ φιλονικείαι.
Αἱ ταραχαὶ αὗται τῆς ἀδελφότητος παρηνόχλησαν καὶ τὴν Θεοτόκον, εἰς τῆς ὁποίας τὸ Ἅγιον ὄνομα ὑπάρχει ἀφιερωμένον καὶ αὐτὸ τὸ ἱερὸν Μοναστήριον.
Αὐτὴ μόνη ἡ Πανύμνητος Δέσποινα εἰσήχθη καὶ ἐπενέβη εἰς τὴν φιλονεικουμένην ὑπόθεσιν ταύτην τῆς ἀδελφότητος, εἰς τὴν ὁποίαν καὶ ἔδωκε λύσιν καὶ διεύθυνσιν εἰρηνικήν με τὸν ἀκόλουθον τρόπον:

Ἐν μίᾳ τῶν ἡμερῶν συνήχθησαν οἱ ἀδελφοὶ ὡς ἔθος εἰς τὸν ὄρθρον καὶ βλέπουσιν ὅτι ἡ Εἰκὼν τῆς Τριχερούσης ἵστατο οὐχὶ ἑντὸς τοῦ Βήματος εἰς τὸ ἴδιόν της τόπον, ἀλλ᾿ εἰς τὸν Καθηγουμένου· νομίσαντες δὲ ὅτι τοῦτο ἦν ἔργον τῶν ὑπηρετῶν τῆς ἐκκλησίας, μετέφερον πάλιν αὐτὴν οἱ ἀδελφοὶ εἰς τὸ ἅγιον Βῆμα· ἀλλὰ καὶ τὴν ἐρχομένην ἡμέραν πάλι ἐφάνη ἐπὶ τὸν τοῦ Καθηγουμένου τόπον, ἀλλὰ καὶ πάλι ἔθεντο αὐτὴν ἑντὸς τοῦ ἱεροῦ Βήματος, διατάξαντες συγχρόνως καὶ ἐπιτήρησιν αὐστηράν, σφραγίσαντες καὶ τὰς θύρας τῆς ἐκκλησίας· ἐν τούτις ὅμως καὶ τὴν τρίτην ἡμέραν ἡ Εἰκὼν εὑρέθη ἐν τῷ τοῦ Καθηγουμένου τόπῳ. Ἐν ὅσῳ δὲ οἱ ἀδελφοὶ ἐθαύμαζον τὸ παράδοξον τοῦτο, ἰδοὺ καὶ ἔρχεται εἷς ἐρημίτης ἔγκλειστος, καὶ γνωστὸς σχεδὸν τοῖς πᾶσι, καὶ μοναδικὸς σχεδὸν μεταξὺ αὐτῶν ἕνεκα τῆς ὑψηλῆς αὐτοῦ διαγωγῆς, καὶ διηγεῖται αὐτοῖς μίαν ὀπτασίαν, ἐν ᾗ ἡ Θεοτόκος ηὐδόκησεν, ἵνα ἐκφρασθῆ καὶ εἰπῇ ὅτι οἱ ἀδελφοί, νὰ μὴ ἐνοχλῶσι τοῦ λοιποῦ τὴν αὐτῆς εἰκόνα, ἐκ τοῦ τόπου τοῦ Καθηγουμένου, καθότι πρὸς ἀποφυγὴν τῆς ἀσυμφωνίας καὶ ἐπὶ τοῦ παρόντος καὶ κατὰ τὸ μέλλον, ἥτις συμβαίνει, ὅτε ἐκλέγονται Ἡγούμενοι, βούλεται ἵνα κατέχῃ αὐτὴ μόνη διὰ τῆς θείας Εἰκόνος αὐτῆς τὴν τοῦ Καθηγουμένου θέσιν καὶ ἀμέσως νὰ διοικῇ καὶ κυβερνᾷ τὸ ἱερὸν Μοναστήριον. Ἔκτοτε λοιπὸν οὔτε ἐκλέγουσιν, οὔτε ὑπάρχει Ἡγούμενος ἐν ἐνεργείᾳ παρὰ τῆς ἀδελφότητος, ἀλλ᾿ ὑπάρχει μόνον Προηγούμενος, ἢ τοποτηρητὴς τοῦ Καθηγουμένου, ἐπιτηρῶν τὰς ὑποθέσεις τῆς Μονῆς· ἡ δὲ τοῦ Καθηγουμένου θέσις, ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ, πάντοτε ὑπάρχει κενή, ἐφ᾿ ἧς καὶ ἵσταται ἡ ἁγία εἰκὼν τῆς Τριχερούσης.

Ἐπειδὴ λοιπὸν ἐν τούτῳ τῷ Μοναστηρίῳ οὐχ ὑπάρχει Ἡγούμενος ὡς δεδήλωται, οἱ Ἐκκλησιάρχαι καὶ οἱ ἐφημερεύοντες Ἱερομόναχοι πάντοτε λαμβάνουσιν εὐλογίαν παρὰ τῆς ἁγίας εἰκόνος τῆς Τριχερούσης, διὰ νὰ σημάνωσι τοὺς κώδωνας καὶ διὰ νὰ ποιήσωσι τὴν ἔναρξιν ἑκάστης ἀκολουθίας· ὅθεν κατὰ τὸ ἐπικρατοῦν ἐν τῷ ἁγίῳ Ὄρει ἔθος, ἐνδυθέντες τοὺς μανδύας αὐτῶν προσέρχονται τῇ Ἁγίᾳ Εἰκόνι, καὶ ποιήσαντες ἐνώπιον τῆς Θεομήτορος δυὸ μετάνοιας ἐδαφιαίας μετὰ τοῦ σημείου τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, ἀσπάζονται τὴν ἁγίαν αὐτῆς δεξιάν, εἶτα καὶ ἐνώπιον τῆς Προεστώσης, ποιοῦσι καὶ τρίτην ἐδαφιαίαν, ἄνευ ὅμως σημείου Σταυροῦ.

Ὁμολογοῦσι δὲ οἱ ρηθέντες Ἐκκλησιάρχαι, ὅτι πλησιάζοντες τῇ Ἁγίᾳ Εἰκόνι ἵνα λάβωσι τὴν εὐλογίαν παρὰ τῆς Θεομήτορος αἰσθάνονται ἕνα ἀκούσιον φόβον, ὅμοιον ἐκείνου, ὃν ἔχουσιν οἱ ὑποτασσόμενοι εἰς τοὺς Δεσπότας αὐτῶν· ἀλλὰ πρὸς τούτοις αἰσθάνονται καὶ τὴν ὑϊκὴν στοργήν, ὡς ἐνώπιον τῆς Μητρὸς τῆς αἰωνίου ἀγάπης τε καὶ παρηγορίας.

Ἡ θέα τῆς εἰκόνος ταύτης, εἶναι ὑπὲρ τὸ δέον ἐκφραστικὴ καὶ μάλιστα αὐστηρά· εἶναι δὲ ἄξιον σημειώσεως, ὅτι εἰς τὸ ὄπισθεν μέρος αὐτῆς τῆς ἁγίας εἰκόνος δὲν εἶναι γυμνὴ ἡ σανίς, ἀλλ᾿ ὑπάρχει καὶ ἄλλη εἰκών, ἤγουν τοῦ Ἱεράρχου τοῦ Χριστοῦ Νικολάου.