[37d] Πρώταρχος
παντάπασι μὲν οὖν.
Σωκράτης
ἂν δέ γε πονηρία τούτων, ὦ Πρώταρχε, προσγίγνηταί τινι, πονηρὰν μὲν φήσομεν οὕτω
γίγνεσθαι δόξαν, πονηρὰν δὲ καὶ ἡδονήν;
Πρώταρχος
ἀλλὰ τί μήν, ὦ Σώκρατες;
Σωκράτης
τί δ', ἂν ὀρθότης ἢ τοὐναντίον ὀρθότητι τινὶ τούτων προσγίγνηται; μῶν οὐκ ὀρθὴν
μὲν δόξαν ἐροῦμεν, ἂν ὀρθότητα ἴσχῃ, ταὐτὸν δὲ ἡδονήν;
Πρώταρχος
ἀναγκαῖον.
[37e] Σωκράτης
ἂν δέ γε ἁμαρτανόμενον τὸ δοξαζόμενον ᾖ, τὴν δόξαν τότε ἁμαρτάνουσάν γε οὐκ ὀρθὴν
ὁμολογητέον οὐδ' ὀρθῶς δοξάζουσαν;
Πρώταρχος
πῶς γὰρ ἄν;
Σωκράτης
τί δ', ἂν αὖ λύπην ἤ τινα ἡδονὴν περὶ τὸ ἐφ' ᾧ λυπεῖται ἢ τοὐναντίον ἁμαρτάνουσαν
ἐφορῶμεν, ὀρθὴν ἢ χρηστὴν ἤ τι τῶν καλῶν ὀνομάτων αὐτῇ προσθήσομεν;
Πρώταρχος
ἀλλ' οὐχ οἷόν τε, εἴπερ ἁμαρτήσεταί γε ἡδονή.
Σωκράτης
καὶ μὴν ἔοικέν γε ἡδονὴ πολλάκις οὐ μετὰ δόξης ὀρθῆς ἀλλὰ μετὰ ψεύδους ἡμῖν γίγνεσθαι.
Πρώταρχος
πῶς γὰρ οὔ; καὶ τὴν μὲν δόξαν γε, ὦ Σώκρατες, [38a] ἐν τῷ τοιούτῳ καὶ τότε λέγομεν
ψευδῆ, τὴν δ' ἡδονὴν αὐτὴν οὐδεὶς ἄν ποτε προσείποι ψευδῆ.
Σωκράτης
ἀλλὰ προθύμως ἀμύνεις τῷ τῆς ἡδονῆς, ὦ Πρώταρχε, λόγῳ τὰ νῦν.
Πρώταρχος
οὐδέν γε, ἀλλ' ἅπερ ἀκούω λέγω.
Σωκράτης
διαφέρει δ' ἡμῖν οὐδέν, ὦ ἑταῖρε, ἡ μετὰ δόξης τε ὀρθῆς καὶ μετ' ἐπιστήμης ἡδονὴ
τῆς μετὰ τοῦ ψεύδους καὶ ἀγνοίας πολλάκις ἑκάστοις ἡμῶν ἐγγιγνομένης;
[38b] Πρώταρχος
εἰκὸς γοῦν μὴ σμικρὸν διαφέρειν.
Σωκράτης
τῆς δὴ διαφορᾶς αὐτοῖν ἐπὶ θεωρίαν ἔλθωμεν.
Πρώταρχος
ἄγ' ὅπῃ σοι φαίνεται.
Σωκράτης
τῇδε δὴ ἄγω.
Πρώταρχος
πῇ;
Σωκράτης
δόξα, φαμέν, ἡμῖν ἔστι μὲν ψευδής, ἔστι δὲ καὶ ἀληθής;
Πρώταρχος
ἔστιν.
Σωκράτης
ἕπεται μὴν ταύταις, ὃ νυνδὴ ἐλέγομεν, ἡδονὴ καὶ λύπη πολλάκις, ἀληθεῖ καὶ ψευδεῖ
δόξῃ λέγω.
Πρώταρχος
πάνυ γε.
Σωκράτης
οὐκοῦν ἐκ μνήμης τε καὶ αἰσθήσεως δόξα ἡμῖν καὶ τὸ διαδοξάζειν ἐγχειρεῖν γίγνεθ'
ἑκάστοτε;
[38c] Πρώταρχος
καὶ μάλα.
Σωκράτης
ἆρ' οὖν ἡμᾶς ὧδε περὶ ταῦτα ἀναγκαῖον ἡγούμεθ' ἴσχειν;
Πρώταρχος
πῶς;
Σωκράτης
πολλάκις ἰδόντι τινὶ πόρρωθεν μὴ πάνυ σαφῶς τὰ καθορώμενα συμβαίνειν βούλεσθαι κρίνειν
φαίης ἂν ταῦθ' ἅπερ ὁρᾷ;
Πρώταρχος
φαίην ἄν.
Σωκράτης
οὐκοῦν τὸ μετὰ τοῦτο αὐτὸς αὑτὸν οὗτος ἀνέροιτ' ἂν ὧδε;
Πρώταρχος
πῶς;
Σωκράτης
τί ποτ' ἄρ' ἔστι τὸ παρὰ τὴν πέτραν τοῦθ' ἑστάναι [38d] φανταζόμενον ὑπό τινι δένδρῳ;
ταῦτ' εἰπεῖν ἄν τις πρὸς ἑαυτὸν δοκεῖ σοι, τοιαῦτ' ἄττα κατιδὼν φαντασθέντα αὑτῷ
ποτε;
Πρώταρχος
τί μήν;
Σωκράτης
ἆρ' οὖν μετὰ ταῦτα ὁ τοιοῦτος ὡς ἀποκρινόμενος ἂν πρὸς αὑτὸν εἴποι τοῦτο, ὡς ἔστιν
ἄνθρωπος, ἐπιτυχῶς εἰπών;
Πρώταρχος
καὶ πάνυ γε.
Σωκράτης
καὶ παρενεχθείς γ' αὖ τάχ' ἂν ὡς ἔστι τινῶν ποιμένων ἔργον τὸ καθορώμενον ἄγαλμα
προσείποι.
Πρώταρχος
μάλα γε.
[38e] Σωκράτης
κἂν μέν τίς γ' αὐτῷ παρῇ, τά τε πρὸς αὑτὸν ῥηθέντα ἐντείνας εἰς φωνὴν πρὸς τὸν παρόντα
αὐτὰ ταῦτ' ἂν πάλιν φθέγξαιτο, καὶ λόγος δὴ γέγονεν οὕτως ὃ τότε δόξαν ἐκαλοῦμεν;
Πρώταρχος
τί μήν;
Σωκράτης
ἂν δ' ἄρα μόνος ᾖ τοῦτο ταὐτὸν πρὸς αὑτὸν διανοούμενος, ἐνίοτε καὶ πλείω χρόνον
ἔχων ἐν αὑτῷ πορεύεται.
Πρώταρχος
πάνυ μὲν οὖν.
Σωκράτης
τί οὖν; ἆρα σοὶ φαίνεται τὸ περὶ τούτων ὅπερ ἐμοί;
Πρώταρχος
τὸ ποῖον;
Σωκράτης
δοκεῖ μοι τότε ἡμῶν ἡ ψυχὴ βιβλίῳ τινὶ προσεοικέναι.
Πρώταρχος
πῶς;
[39a] Σωκράτης
ἡ μνήμη ταῖς αἰσθήσεσι συμπίπτουσα εἰς ταὐτὸν κἀκεῖνα ἃ περὶ ταῦτ' ἐστὶ τὰ παθήματα
φαίνονταί μοι σχεδὸν οἷον γράφειν ἡμῶν ἐν ταῖς ψυχαῖς τότε λόγους: καὶ ὅταν μὲν
ἀληθῆ γράφῃ [τοῦτο τὸ πάθημα], δόξα τε ἀληθὴς καὶ λόγοι ἀπ' αὐτοῦ συμβαίνουσιν ἀληθεῖς
ἐν ἡμῖν γιγνόμενοι: ψευδῆ δ' ὅταν ὁ τοιοῦτος παρ' ἡμῖν γραμματεὺς γράψῃ, τἀναντία
τοῖς ἀληθέσιν ἀπέβη.
[39b] Πρώταρχος
πάνυ μὲν οὖν δοκεῖ μοι, καὶ ἀποδέχομαι τὰ ῥηθέντα οὕτως.
Σωκράτης
ἀποδέχου δὴ καὶ ἕτερον δημιουργὸν ἡμῶν ἐν ταῖς ψυχαῖς ἐν τῷ τότε χρόνῳ γιγνόμενον.
Πρώταρχος
τίνα;
Σωκράτης
ζωγράφον, ὃς μετὰ τὸν γραμματιστὴν τῶν λεγομένων εἰκόνας ἐν τῇ ψυχῇ τούτων γράφει.
Πρώταρχος
πῶς δὴ τοῦτον αὖ καὶ πότε λέγομεν;
Σωκράτης
ὅταν ἀπ' ὄψεως ἤ τινος ἄλλης αἰσθήσεως τὰ τότε δοξαζόμενα καὶ λεγόμενα ἀπαγαγών
τις τὰς τῶν δοξασθέντων [39c] καὶ λεχθέντων εἰκόνας ἐν αὑτῷ ὁρᾷ πως. ἢ τοῦτο οὐκ
ἔστι γιγνόμενον παρ' ἡμῖν;
Πρώταρχος
σφόδρα μὲν οὖν.
Σωκράτης
οὐκοῦν αἱ μὲν τῶν ἀληθῶν δοξῶν καὶ λόγων εἰκόνες ἀληθεῖς, αἱ δὲ τῶν ψευδῶν ψευδεῖς;
Πρώταρχος
παντάπασιν.
Σωκράτης
εἰ δὴ ταῦτ' ὀρθῶς εἰρήκαμεν, ἔτι καὶ τόδε ἐπὶ τούτοις σκεψώμεθα.
Πρώταρχος
τὸ ποῖον;
Σωκράτης
εἰ περὶ μὲν τῶν ὄντων καὶ τῶν γεγονότων ταῦτα ἡμῖν οὕτω πάσχειν ἀναγκαῖον, περὶ
δὲ τῶν μελλόντων οὔ;
Πρώταρχος
περὶ ἁπάντων μὲν οὖν τῶν χρόνων ὡσαύτως.
[39d] Σωκράτης
οὐκοῦν αἵ γε διὰ τῆς ψυχῆς αὐτῆς ἡδοναὶ καὶ λῦπαι ἐλέχθησαν ἐν τοῖς πρόσθεν ὡς πρὸ
τῶν διὰ τοῦ σώματος ἡδονῶν καὶ λυπῶν προγίγνοιντ' ἄν, ὥσθ' ἡμῖν συμβαίνει τὸ προχαίρειν
τε καὶ προλυπεῖσθαι περὶ τὸν μέλλοντα χρόνον εἶναι γιγνόμενον;
Πρώταρχος
ἀληθέστατα.
Σωκράτης
πότερον οὖν τὰ γράμματά τε καὶ ζωγραφήματα, ἃ σμικρῷ πρότερον ἐτίθεμεν ἐν ἡμῖν γίγνεσθαι,
περὶ μὲν τὸν [39e] γεγονότα καὶ τὸν παρόντα χρόνον ἐστίν, περὶ δὲ τὸν μέλλοντα οὐκ
ἔστιν;
Πρώταρχος
σφόδρα γε.
Σωκράτης
ἆρα σφόδρα λέγεις, ὅτι πάντ' ἐστὶ ταῦτα ἐλπίδες εἰς τὸν ἔπειτα χρόνον οὖσαι, ἡμεῖς
δ' αὖ διὰ παντὸς τοῦ βίου ἀεὶ γέμομεν ἐλπίδων;
Πρώταρχος
παντάπασι μὲν οὖν.
Σωκράτης
ἄγε δή, πρὸς τοῖς νῦν εἰρημένοις καὶ τόδε ἀπόκριναι.
Πρώταρχος
τὸ ποῖον;
Σωκράτης
δίκαιος ἀνὴρ καὶ εὐσεβὴς καὶ ἀγαθὸς πάντως ἆρ' οὐ θεοφιλής ἐστιν;
Πρώταρχος
τί μήν;
Σωκράτης
τί δέ; ἄδικός τε καὶ παντάπασι κακὸς ἆρ' οὐ [40a] τοὐναντίον ἐκείνῳ;
Πρώταρχος
πῶς δ' οὔ;
Σωκράτης
πολλῶν μὴν ἐλπίδων, ὡς ἐλέγομεν ἄρτι, πᾶς ἄνθρωπος γέμει;
Πρώταρχος
τί δ' οὔ;
Σωκράτης
λόγοι μήν εἰσιν ἐν ἑκάστοις ἡμῶν, ἃς ἐλπίδας ὀνομάζομεν;
Πρώταρχος
ναί.
Σωκράτης
καὶ δὴ καὶ τὰ φαντάσματα ἐζωγραφημένα: καί τις ὁρᾷ πολλάκις ἑαυτῷ χρυσὸν γιγνόμενον
ἄφθονον καὶ ἐπ' αὐτῷ πολλὰς ἡδονάς: καὶ δὴ καὶ ἐνεζωγραφημένον αὐτὸν ἐφ' αὑτῷ χαίροντα
σφόδρα καθορᾷ.
[40b] Πρώταρχος
τί δ' οὔ;
Σωκράτης
τούτων οὖν πότερα φῶμεν τοῖς μὲν ἀγαθοῖς ὡς τὸ πολὺ τὰ γεγραμμένα παρατίθεσθαι ἀληθῆ
διὰ τὸ θεοφιλεῖς εἶναι, τοῖς δὲ κακοῖς ὡς αὖ <τὸ> πολὺ τοὐναντίον, ἢ μὴ φῶμεν;
Πρώταρχος
καὶ μάλα φατέον.
Σωκράτης
οὐκοῦν καὶ τοῖς κακοῖς ἡδοναί γε οὐδὲν ἧττον πάρεισιν ἐζωγραφημέναι, ψευδεῖς δὲ
αὗταί που.
Πρώταρχος
τί μήν;
[40c] Σωκράτης
ψευδέσιν ἄρα ἡδοναῖς τὰ πολλὰ οἱ πονηροὶ χαίρουσιν, οἱ δ' ἀγαθοὶ τῶν ἀνθρώπων ἀληθέσιν.
Πρώταρχος
ἀναγκαιότατα λέγεις.
Σωκράτης
εἰσὶν δὴ κατὰ τοὺς νῦν λόγους ψευδεῖς ἐν ταῖς τῶν ἀνθρώπων ψυχαῖς ἡδοναί, μεμιμημέναι
μέντοι τὰς ἀληθεῖς ἐπὶ τὰ γελοιότερα, καὶ λῦπαι δὲ ὡσαύτως.
Πρώταρχος
εἰσίν.
Σωκράτης
οὐκοῦν ἦν δοξάζειν μὲν ὄντως ἀεὶ τῷ τὸ παράπαν δοξάζοντι, μὴ ἐπ' οὖσι δὲ μηδ' ἐπὶ
γεγονόσι μηδὲ ἐπ' ἐσομένοις ἐνίοτε.
Πρώταρχος
πάνυ γε.
[40d] Σωκράτης
καὶ ταῦτά γε ἦν οἶμαι τὰ ἀπεργαζόμενα δόξαν ψευδῆ τότε καὶ τὸ ψευδῶς δοξάζειν. ἦ
γάρ;
Πρώταρχος
ναί.
Σωκράτης
τί οὖν; οὐκ ἀνταποδοτέον ταῖς λύπαις τε καὶ ἡδοναῖς τὴν τούτων ἀντίστροφον ἕξιν
ἐν ἐκείνοις;
Πρώταρχος
πῶς;
Σωκράτης
ὡς ἦν μὲν χαίρειν ὄντως ἀεὶ τῷ τὸ παράπαν ὁπωσοῦν καὶ εἰκῇ χαίροντι, μὴ μέντοι ἐπὶ
τοῖς οὖσι μηδ' ἐπὶ τοῖς γεγονόσιν ἐνίοτε, πολλάκις δὲ καὶ ἴσως πλειστάκις ἐπὶ τοῖς
μηδὲ μέλλουσί ποτε γενήσεσθαι.
[40e] Πρώταρχος
καὶ ταῦθ' οὕτως ἀναγκαῖον, ὦ Σώκρατες, ἔχειν.
Σωκράτης
οὐκοῦν ὁ αὐτὸς λόγος ἂν εἴη περὶ φόβων τε καὶ θυμῶν καὶ πάντων τῶν τοιούτων, ὡς
ἔστι καὶ ψευδῆ πάντα τὰ τοιαῦτα ἐνίοτε;
Πρώταρχος
πάνυ μὲν οὖν.
Σωκράτης
τί δέ; πονηρὰς δόξας καὶ χρηστὰς ἄλλως ἢ ψευδεῖς γιγνομένας ἔχομεν εἰπεῖν;
Πρώταρχος
οὐκ ἄλλως.
Σωκράτης
οὐδ' ἡδονάς γ' οἶμαι κατανοοῦμεν ὡς ἄλλον τινὰ τρόπον εἰσὶν πονηραὶ πλὴν τῷ ψευδεῖς
εἶναι.
[41a] Πρώταρχος
πάνυ μὲν οὖν τοὐναντίον, ὦ Σώκρατες, εἴρηκας. σχεδὸν γὰρ τῷ ψεύδει μὲν οὐ πάνυ πονηρὰς
ἄν τις λύπας τε καὶ ἡδονὰς θείη, μεγάλῃ δὲ ἄλλῃ καὶ πολλῇ συμπιπτούσας πονηρίᾳ.
Σωκράτης
τὰς μὲν τοίνυν πονηρὰς ἡδονὰς καὶ διὰ πονηρίαν οὔσας τοιαύτας ὀλίγον ὕστερον ἐροῦμεν,
ἂν ἔτι δοκῇ νῷν: τὰς δὲ ψευδεῖς κατ' ἄλλον τρόπον ἐν ἡμῖν πολλὰς καὶ πολλάκις [41b]
ἐνούσας τε καὶ ἐγγιγνομένας λεκτέον. τούτῳ γὰρ ἴσως χρησόμεθα πρὸς τὰς κρίσεις.
Πρώταρχος
πῶς γὰρ οὔκ; εἴπερ γε εἰσίν.
Σωκράτης
ἀλλ', ὦ Πρώταρχε, εἰσὶν κατά γε τὴν ἐμήν. τοῦτο δὲ τὸ δόγμα ἕως ἂν κέηται παρ' ἡμῖν,
ἀδύνατον ἀνέλεγκτον δήπου γίγνεσθαι.
Πρώταρχος
καλῶς.
Σωκράτης
περιιστώμεθα δὴ καθάπερ ἀθληταὶ πρὸς τοῦτον αὖ τὸν λόγον.
Πρώταρχος
ἴωμεν.
Σωκράτης
ἀλλὰ μὴν εἴπομεν, εἴπερ μεμνήμεθα, ὀλίγον ἐν [41c] τοῖς πρόσθεν, ὡς ὅταν αἱ λεγόμεναι
ἐπιθυμίαι ἐν ἡμῖν ὦσι, δίχα ἄρα τότε τὸ σῶμα καὶ χωρὶς τῆς ψυχῆς τοῖς παθήμασι διείληπται.
Πρώταρχος
μεμνήμεθα καὶ προερρήθη ταῦτα.
Σωκράτης
οὐκοῦν τὸ μὲν ἐπιθυμοῦν ἦν ἡ ψυχὴ τῶν τοῦ σώματος ἐναντίων ἕξεων, τὸ δὲ τὴν ἀλγηδόνα
ἤ τινα διὰ πάθος ἡδονὴν τὸ σῶμα ἦν τὸ παρεχόμενον;
Πρώταρχος
ἦν γὰρ οὖν.
Σωκράτης
συλλογίζου δὴ τὸ γιγνόμενον ἐν τούτοις.
Πρώταρχος
λέγε.
[41d] Σωκράτης
γίγνεται τοίνυν, ὁπόταν ᾖ ταῦτα, ἅμα παρακεῖσθαι λύπας τε καὶ ἡδονάς, καὶ τούτων
αἰσθήσεις ἅμα παρ' ἀλλήλας ἐναντίων οὐσῶν γίγνεσθαι, ὃ καὶ νυνδὴ ἐφάνη.
Πρώταρχος
φαίνεται γοῦν.
Σωκράτης
οὐκοῦν καὶ τόδε εἴρηται καὶ συνωμολογημένον ἡμῖν ἔμπροσθε κεῖται;
Πρώταρχος
τὸ ποῖον;
Σωκράτης
ὡς τὸ μᾶλλόν τε καὶ ἧττον ἄμφω τούτω δέχεσθον, λύπη τε καὶ ἡδονή, καὶ ὅτι τῶν ἀπείρων
εἴτην.
Πρώταρχος
εἴρηται. τί μήν;
Σωκράτης
τίς οὖν μηχανὴ ταῦτ' ὀρθῶς κρίνεσθαι;
[41e] Πρώταρχος
πῇ δὴ καὶ πῶς;
Σωκράτης
εἰ τὸ βούλημα ἡμῖν τῆς κρίσεως τούτων ἐν τοιούτοις τισὶ διαγνῶναι βούλεται ἑκάστοτε
τίς τούτων πρὸς ἀλλήλας μείζων καὶ τίς ἐλάττων καὶ τίς μᾶλλον καὶ τίς σφοδροτέρα,
λύπη τε πρὸς ἡδονὴν καὶ λύπη πρὸς λύπην καὶ ἡδονὴ πρὸς ἡδονήν.
Πρώταρχος
ἀλλ' ἔστι ταῦτά τε τοιαῦτα καὶ ἡ βούλησις τῆς κρίσεως αὕτη.
Σωκράτης
τί οὖν; ἐν μὲν ὄψει τὸ πόρρωθεν καὶ ἐγγύθεν ὁρᾶν [42a] τὰ μεγέθη τὴν ἀλήθειαν ἀφανίζει
καὶ ψευδῆ ποιεῖ δοξάζειν, ἐν λύπαις δ' ἄρα καὶ ἡδοναῖς οὐκ ἔστι ταὐτὸν τοῦτο γιγνόμενον;
Πρώταρχος
πολὺ μὲν οὖν μᾶλλον, ὦ Σώκρατες.
Σωκράτης
ἐναντίον δὴ τὸ νῦν τῷ σμικρὸν ἔμπροσθε γέγονεν.
Πρώταρχος
τὸ ποῖον λέγεις;
Σωκράτης
τότε μὲν αἱ δόξαι ψευδεῖς τε καὶ ἀληθεῖς αὗται γιγνόμεναι τὰς λύπας τε καὶ ἡδονὰς
ἅμα τοῦ παρ' αὑταῖς παθήματος ἀνεπίμπλασαν.
[42b] Πρώταρχος
ἀληθέστατα.
Σωκράτης
νῦν δέ γε αὐταὶ διὰ τὸ πόρρωθέν τε καὶ ἐγγύθεν ἑκάστοτε μεταβαλλόμεναι θεωρεῖσθαι,
καὶ ἅμα τιθέμεναι παρ' ἀλλήλας, αἱ μὲν ἡδοναὶ παρὰ τὸ λυπηρὸν μείζους φαίνονται
καὶ σφοδρότεραι, λῦπαι δ' αὖ διὰ τὸ παρ' ἡδονὰς τοὐναντίον ἐκείναις.
Πρώταρχος
ἀνάγκη γίγνεσθαι τὰ τοιαῦτα διὰ ταῦτα.
Σωκράτης
οὐκοῦν ὅσῳ μείζους τῶν οὐσῶν ἑκάτεραι καὶ ἐλάττους φαίνονται, τοῦτο ἀποτεμόμενος
ἑκατέρων τὸ φαινόμενον [42c] ἀλλ' οὐκ ὄν, οὔτε αὐτὸ ὀρθῶς φαινόμενον ἐρεῖς, οὐδ'
αὖ ποτε τὸ ἐπὶ τούτῳ μέρος τῆς ἡδονῆς καὶ λύπης γιγνόμενον ὀρθόν τε καὶ ἀληθὲς τολμήσεις
λέγειν.
Πρώταρχος
οὐ γὰρ οὖν.
Σωκράτης
τούτων τοίνυν ἑξῆς ὀψόμεθα ἐὰν τῇδε ἀπαντῶμεν ἡδονὰς καὶ λύπας ψευδεῖς ἔτι μᾶλλον
ἢ ταύτας φαινομένας τε καὶ οὔσας ἐν τοῖς ζῴοις.
Πρώταρχος
ποίας δὴ καὶ πῶς λέγεις;
Σωκράτης
εἴρηταί που πολλάκις ὅτι τῆς φύσεως ἑκάστων διαφθειρομένης μὲν συγκρίσεσι καὶ διακρίσεσι
καὶ πληρώσεσι [42d] καὶ κενώσεσι καί τισιν αὔξαις καὶ φθίσεσι λῦπαί τε καὶ ἀλγηδόνες
καὶ ὀδύναι καὶ πάνθ' ὁπόσα τοιαῦτ' ὀνόματα ἔχει συμβαίνει γιγνόμενα.
Πρώταρχος
ναί, ταῦτα εἴρηται πολλάκις.
Σωκράτης
εἰς δέ γε τὴν αὑτῶν φύσιν ὅταν καθιστῆται, ταύτην αὖ τὴν κατάστασιν ἡδονὴν ἀπεδεξάμεθα
παρ' ἡμῶν αὐτῶν.
Πρώταρχος
ὀρθῶς.
Σωκράτης
τί δ' ὅταν περὶ τὸ σῶμα μηδὲν τούτων γιγνόμενον ἡμῶν ᾖ;
Πρώταρχος
πότε δὲ τοῦτ' ἂν γένοιτο, ὦ Σώκρατες;
[42e] Σωκράτης
οὐδὲν πρὸς λόγον ἐστίν, ὦ Πρώταρχε, ὃ σὺ νῦν ἤρου τὸ ἐρώτημα.
Πρώταρχος
τί δή;
Σωκράτης
διότι τὴν ἐμὴν ἐρώτησιν οὐ κωλύεις με διερέσθαι σε πάλιν.
Πρώταρχος
ποίαν;
Σωκράτης
εἰ δ' οὖν μὴ γίγνοιτο, ὦ Πρώταρχε, φήσω, τὸ τοιοῦτον, τί ποτε ἀναγκαῖον ἐξ αὐτοῦ
συμβαίνειν ἡμῖν;
Πρώταρχος
μὴ κινουμένου τοῦ σώματος ἐφ' ἑκάτερα φῄς;
Σωκράτης
οὕτως.
Πρώταρχος
δῆλον δὴ τοῦτό γε, ὦ Σώκρατες, ὡς οὔτε ἡδονὴ γίγνοιτ' ἂν ἐν τῷ τοιούτῳ ποτὲ οὔτ'
ἄν τις λύπη.
[43a] Σωκράτης
κάλλιστ' εἶπες. ἀλλὰ γὰρ οἶμαι τόδε λέγεις, ὡς ἀεί τι τούτων ἀναγκαῖον ἡμῖν συμβαίνειν,
ὡς οἱ σοφοί φασιν: ἀεὶ γὰρ ἅπαντα ἄνω τε καὶ κάτω ῥεῖ.
Πρώταρχος
λέγουσι γὰρ οὖν, καὶ δοκοῦσί γε οὐ φαύλως λέγειν.
Σωκράτης
πῶς γὰρ ἄν, μὴ φαῦλοί γε ὄντες; ἀλλὰ γὰρ ὑπεκστῆναι τὸν λόγον ἐπιφερόμενον τοῦτον
βούλομαι. τῇδ' οὖν διανοοῦμαι φεύγειν, καὶ σύ μοι σύμφευγε.
Πρώταρχος
λέγε ὅπῃ.
Σωκράτης
ταῦτα μὲν τοίνυν οὕτως ἔστω, φῶμεν πρὸς τούτους: [43b] σὺ δ' ἀπόκριναι πότερον ἀεὶ
πάντα, ὁπόσα πάσχει τι τῶν ἐμψύχων, ταῦτ' αἰσθάνεται τὸ πάσχον, καὶ οὔτ' αὐξανόμενοι
λανθάνομεν ἡμᾶς αὐτοὺς οὔτε τι τῶν τοιούτων οὐδὲν πάσχοντες, ἢ πᾶν τοὐναντίον.
Πρώταρχος
ἅπαν δήπου τοὐναντίον: ὀλίγου γὰρ τά γε τοιαῦτα λέληθε πάνθ' ἡμᾶς.
Σωκράτης
οὐ τοίνυν καλῶς ἡμῖν εἴρηται τὸ νυνδὴ ῥηθέν, ὡς αἱ μεταβολαὶ κάτω τε καὶ ἄνω γιγνόμεναι
λύπας τε καὶ ἡδονὰς ἀπεργάζονται.
Πρώταρχος
τί μήν;
[43c] Σωκράτης
ὧδ' ἔσται κάλλιον καὶ ἀνεπιληπτότερον τὸ λεγόμενον.
Πρώταρχος
πῶς;
Σωκράτης
ὡς αἱ μὲν μεγάλαι μεταβολαὶ λύπας τε καὶ ἡδονὰς ποιοῦσιν ἡμῖν, αἱ δ' αὖ μέτριαί
τε καὶ σμικραὶ τὸ παράπαν οὐδέτερα τούτων.
Πρώταρχος
ὀρθότερον οὕτως ἢ 'κείνως, ὦ Σώκρατες.
Σωκράτης
οὐκοῦν εἰ ταῦτα οὕτω, πάλιν ὁ νυνδὴ ῥηθεὶς βίος ἂν ἥκοι.
Πρώταρχος
ποῖος;
Σωκράτης
ὃν ἄλυπόν τε καὶ ἄνευ χαρμονῶν ἔφαμεν εἶναι.
Πρώταρχος
ἀληθέστατα λέγεις.
Σωκράτης
ἐκ δὴ τούτων τιθῶμεν τριττοὺς ἡμῖν βίους, ἕνα [43d] μὲν ἡδύν, τὸν δ' αὖ λυπηρόν,
τὸν δ' ἕνα μηδέτερα. ἢ πῶς ἂν φαίης σὺ περὶ τούτων;
Πρώταρχος
οὐκ ἄλλως ἔγωγε ἢ ταύτῃ, τρεῖς εἶναι τοὺς βίους.
Σωκράτης
οὐκοῦν οὐκ ἂν εἴη τὸ μὴ λυπεῖσθαί ποτε ταὐτὸν τῷ χαίρειν;
Πρώταρχος
πῶς γὰρ ἄν;
Σωκράτης
ὁπόταν οὖν ἀκούσῃς ὡς ἥδιστον πάντων ἐστὶν ἀλύπως διατελεῖν τὸν βίον ἅπαντα, τί
τόθ' ὑπολαμβάνεις λέγειν τὸν τοιοῦτον;
Πρώταρχος
ἡδὺ λέγειν φαίνεται ἔμοιγε οὗτος τὸ μὴ λυπεῖσθαι.
[43e] Σωκράτης
τριῶν ὄντων οὖν ἡμῖν, ὧντινων βούλει, τίθει, καλλίοσιν ἵνα ὀνόμασι χρώμεθα, τὸ μὲν
χρυσόν, τὸ δ' ἄργυρον, τρίτον δὲ τὸ μηδέτερα τούτων.
Πρώταρχος
κεῖται.
Σωκράτης
τὸ δὴ μηδέτερα τούτων ἔσθ' ἡμῖν ὅπως θάτερα γένοιτο ἄν, χρυσὸς ἢ ἄργυρος;
Πρώταρχος
καὶ πῶς ἄν;
Σωκράτης
οὐδ' ἄρα ὁ μέσος βίος ἡδὺς ἢ λυπηρὸς λεγόμενος ὀρθῶς ἄν ποτε οὔτ' εἰ δοξάζοι τις,
δοξάζοιτο, οὔτ' εἰ λέγοι, λεχθείη, κατά γε τὸν ὀρθὸν λόγον.
Πρώταρχος
πῶς γὰρ ἄν;
[44a] Σωκράτης
ἀλλὰ μήν, ὦ ἑταῖρε, λεγόντων γε ταῦτα καὶ δοξαζόντων αἰσθανόμεθα.
Πρώταρχος
καὶ μάλα.
Σωκράτης
πότερον οὖν καὶ χαίρειν οἴονται τότε ὅταν μὴ λυπῶνται;
Πρώταρχος
φασὶ γοῦν.
Σωκράτης
οὐκοῦν οἴονται τότε χαίρειν: οὐ γὰρ ἂν ἔλεγόν που.
Πρώταρχος
κινδυνεύει.
Σωκράτης
ψευδῆ γε μὴν δοξάζουσι περὶ τοῦ χαίρειν, εἴπερ χωρὶς τοῦ μὴ λυπεῖσθαι καὶ τοῦ χαίρειν
ἡ φύσις ἑκατέρου.
Πρώταρχος
καὶ μὴν χωρίς γε ἦν.
Σωκράτης
πότερον οὖν αἱρώμεθα παρ' ἡμῖν ταῦτ' εἶναι, καθάπερ [44b] ἄρτι, τρία, ἢ δύο μόνα,
λύπην μὲν κακὸν τοῖς ἀνθρώποις, τὴν δ' ἀπαλλαγὴν τῶν λυπῶν, αὐτὸ τοῦτο ἀγαθὸν ὄν,
ἡδὺ προσαγορεύεσθαι;
Πρώταρχος
πῶς δὴ νῦν τοῦτο, ὦ Σώκρατες, ἐρωτώμεθα ὑφ' ἡμῶν αὐτῶν; οὐ γὰρ μανθάνω.
Σωκράτης
ὄντως γὰρ τοὺς πολεμίους Φιλήβου τοῦδε, ὦ Πρώταρχε, οὐ μανθάνεις;
Πρώταρχος
λέγεις δὲ αὐτοὺς τίνας;
Σωκράτης
καὶ μάλα δεινοὺς λεγομένους τὰ περὶ φύσιν, οἳ τὸ παράπαν ἡδονὰς οὔ φασιν εἶναι.
Πρώταρχος
τί μήν;
[44c] Σωκράτης
λυπῶν ταύτας εἶναι πάσας ἀποφυγάς, ἃς νῦν οἱ περὶ Φίληβον ἡδονὰς ἐπονομάζουσιν.
Πρώταρχος
τούτοις οὖν ἡμᾶς πότερα πείθεσθαι συμβουλεύεις, ἢ πῶς, ὦ Σώκρατες;
Σωκράτης
οὔκ, ἀλλ' ὥσπερ μάντεσι προσχρῆσθαί τισι, μαντευομένοις οὐ τέχνῃ ἀλλά τινι δυσχερείᾳ
φύσεως οὐκ ἀγεννοῦς λίαν μεμισηκότων τὴν τῆς ἡδονῆς δύναμιν καὶ νενομικότων οὐδὲν
ὑγιές, ὥστε καὶ αὐτὸ τοῦτο αὐτῆς τὸ ἐπαγωγὸν γοήτευμα, [44d] οὐχ ἡδονήν, εἶναι.
τούτοις μὲν οὖν ταῦτα ἂν προσχρήσαιο, σκεψάμενος ἔτι καὶ τὰ ἄλλα αὐτῶν δυσχεράσματα:
μετὰ δὲ ταῦτα αἵ γέ μοι δοκοῦσιν ἡδοναὶ ἀληθεῖς εἶναι πεύσῃ, ἵνα ἐξ ἀμφοῖν τοῖν
λόγοιν σκεψάμενοι τὴν δύναμιν αὐτῆς παραθώμεθα πρὸς τὴν κρίσιν.
Πρώταρχος
ὀρθῶς λέγεις.
Σωκράτης
μεταδιώκωμεν δὴ τούτους, ὥσπερ συμμάχους, κατὰ τὸ τῆς δυσχερείας αὐτῶν ἴχνος. οἶμαι
γὰρ τοιόνδε τι λέγειν αὐτούς, ἀρχομένους ποθὲν ἄνωθεν, ὡς εἰ βουληθεῖμεν ὁτουοῦν
[44e] εἴδους τὴν φύσιν ἰδεῖν, οἷον τὴν τοῦ σκληροῦ, πότερον εἰς τὰ σκληρότατα ἀποβλέποντες
οὕτως ἂν μᾶλλον συννοήσαιμεν ἢ πρὸς τὰ πολλοστὰ σκληρότητι; δεῖ δή σε, ὦ Πρώταρχε,
καθάπερ ἐμοί, καὶ τούτοις τοῖς δυσχερέσιν ἀποκρίνεσθαι.
Πρώταρχος
πάνυ μὲν οὖν, καὶ λέγω γε αὐτοῖς ὅτι πρὸς τὰ πρῶτα μεγέθει.
Σωκράτης
οὐκοῦν εἰ καὶ τὸ τῆς ἡδονῆς γένος ἰδεῖν ἥντινά ποτ' ἔχει φύσιν βουληθεῖμεν, οὐκ
εἰς τὰς πολλοστὰς ἡδονὰς [45a] ἀποβλεπτέον, ἀλλ' εἰς τὰς ἀκροτάτας καὶ σφοδροτάτας
λεγομένας.
Πρώταρχος
πᾶς ἄν σοι ταύτῃ συγχωροίη τὰ νῦν.
Σωκράτης
ἆρ' οὖν, αἱ πρόχειροί γε αἵπερ καὶ μέγισται τῶν ἡδονῶν, ὃ λέγομεν πολλάκις, αἱ περὶ
τὸ σῶμά εἰσιν αὗται;
Πρώταρχος
πῶς γὰρ οὔ;
Σωκράτης
πότερον οὖν καὶ μείζους εἰσὶ καὶ γίγνονται περὶ τοὺς κάμνοντας ἐν ταῖς νόσοις ἢ
περὶ ὑγιαίνοντας; εὐλαβηθῶμεν δὲ μὴ προπετῶς ἀποκρινόμενοι πταίσωμέν πῃ. τάχα γὰρ
[45b] ἴσως φαῖμεν ἂν περὶ ὑγιαίνοντας.
Πρώταρχος
εἰκός γε.
Σωκράτης
τί δ'; οὐχ αὗται τῶν ἡδονῶν ὑπερβάλλουσιν, ὧν ἂν καὶ ἐπιθυμίαι μέγισται προγίγνωνται;
Πρώταρχος
τοῦτο μὲν ἀληθές.
Σωκράτης
ἀλλ' οὐχ οἱ πυρέττοντες καὶ ἐν τοιούτοις νοσήμασιν ἐχόμενοι μᾶλλον διψῶσι καὶ ῥιγοῦσι
καὶ πάντα ὁπόσα διὰ τοῦ σώματος εἰώθασι πάσχειν, μᾶλλόν τ' ἐνδείᾳ συγγίγνονται καὶ
ἀποπληρουμένων μείζους ἡδονὰς ἴσχουσιν; ἢ τοῦτο οὐ φήσομεν ἀληθὲς εἶναι;
Πρώταρχος
πάνυ μὲν οὖν νῦν ῥηθὲν φαίνεται.
[45c] Σωκράτης
τί οὖν; ὀρθῶς ἂν φαινοίμεθα λέγοντες ὡς εἴ τις τὰς μεγίστας ἡδονὰς ἰδεῖν βούλοιτο,
οὐκ εἰς ὑγίειαν ἀλλ' εἰς νόσον ἰόντας δεῖ σκοπεῖν; ὅρα δὲ μή με ἡγῇ διανοούμενον
ἐρωτᾶν σε εἰ πλείω χαίρουσιν οἱ σφόδρα νοσοῦντες τῶν ὑγιαινόντων, ἀλλ' οἴου μέγεθός
με ζητεῖν ἡδονῆς, καὶ τὸ σφόδρα περὶ τοῦ τοιούτου ποῦ ποτε γίγνεται ἑκάστοτε. νοῆσαι
γὰρ δεῖ φαμεν ἥντινα φύσιν ἔχει καὶ τίνα λέγουσιν οἱ φάσκοντες μηδ' εἶναι τὸ παράπαν
αὐτήν.
[45d] Πρώταρχος
ἀλλὰ σχεδὸν ἕπομαι τῷ λόγῳ σου.
Σωκράτης
τάχα, ὦ Πρώταρχε, οὐχ ἧττον δείξεις. ἀπόκριναι γάρ: ἐν ὕβρει μείζους ἡδονάς--οὐ
πλείους λέγω, τῷ σφόδρα δὲ καὶ τῷ μᾶλλον ὑπερεχούσας--ὁρᾷς ἢ ἐν τῷ σώφρονι βίῳ;
λέγε δὲ προσέχων τὸν νοῦν.
Πρώταρχος
ἀλλ' ἔμαθον ὃ λέγεις, καὶ πολὺ τὸ διαφέρον ὁρῶ. τοὺς μὲν γὰρ σώφρονάς που καὶ ὁ
παροιμιαζόμενος [45e] ἐπίσχει λόγος ἑκάστοτε, ὁ τὸ “μηδὲν ἄγαν” παρακελευόμενος,
ᾧ πείθονται: τὸ δὲ τῶν ἀφρόνων τε καὶ ὑβριστῶν μέχρι μανίας ἡ σφοδρὰ ἡδονὴ κατέχουσα
περιβοήτους ἀπεργάζεται.
Σωκράτης
καλῶς: καὶ εἴ γε τοῦθ' οὕτως ἔχει, δῆλον ὡς ἔν τινι πονηρίᾳ ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος,
ἀλλ' οὐκ ἐν ἀρετῇ μέγισται μὲν ἡδοναί, μέγισται δὲ καὶ λῦπαι γίγνονται.
Πρώταρχος
πάνυ μὲν οὖν.
Σωκράτης
οὐκοῦν τούτων τινὰς προελόμενον δεῖ σκοπεῖσθαι τίνα ποτὲ τρόπον ἐχούσας ἐλέγομεν
αὐτὰς εἶναι μεγίστας.
[46a] Πρώταρχος
ἀνάγκη.
Σωκράτης
σκόπει δὴ τὰς τῶν τοιῶνδε νοσημάτων ἡδονάς, τίνα ποτὲ ἔχουσι τρόπον.
Πρώταρχος
ποίων;
Σωκράτης
τὰς τῶν ἀσχημόνων, ἃς οὓς εἴπομεν δυσχερεῖς μισοῦσι παντελῶς.
Πρώταρχος
ποίας;
Σωκράτης
οἷον τὰς τῆς ψώρας ἰάσεις τῷ τρίβειν καὶ ὅσα τοιαῦτα, οὐκ ἄλλης δεόμενα φαρμάξεως:
τοῦτο γὰρ δὴ τὸ πάθος ἡμῖν, ὦ πρὸς θεῶν, τί ποτε φῶμεν ἐγγίγνεσθαι; πότερον ἡδονὴν
ἢ λύπην;
Πρώταρχος
σύμμεικτον τοῦτό γ' ἄρ', ὦ Σώκρατες, ἔοικε γίγνεσθαί τι κακόν.
[46b] Σωκράτης
οὐ μὲν δὴ Φιλήβου γε ἕνεκα παρεθέμην τὸν λόγον: ἀλλ' ἄνευ τούτων, ὦ Πρώταρχε, τῶν
ἡδονῶν καὶ τῶν ταύταις ἑπομένων, ἂν μὴ κατοφθῶσι, σχεδὸν οὐκ ἄν ποτε δυναίμεθα διακρίνασθαι
τὸ νῦν ζητούμενον.
Πρώταρχος
οὐκοῦν ἰτέον ἐπὶ τὰς τούτων συγγενεῖς.
Σωκράτης
τὰς ἐν τῇ μείξει κοινωνούσας λέγεις;
Πρώταρχος
πάνυ μὲν οὖν.
Σωκράτης
εἰσὶ τοίνυν μείξεις αἱ μὲν κατὰ τὸ σῶμα ἐν αὐτοῖς [46c] τοῖς σώμασιν, αἱ δ' αὐτῆς
τῆς ψυχῆς ἐν τῇ ψυχῇ: τὰς δ' αὖ τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος ἀνευρήσομεν λύπας ἡδοναῖς
μειχθείσας τοτὲ μὲν ἡδονὰς τὰ συναμφότερα, τοτὲ δὲ λύπας ἐπικαλουμένας.
Πρώταρχος
πῶς;
Σωκράτης
ὁπόταν ἐν τῇ καταστάσει τις ἢ τῇ διαφθορᾷ τἀναντία ἅμα πάθη πάσχῃ, ποτὲ ῥιγῶν θέρηται
καὶ θερμαινόμενος ἐνίοτε ψύχηται, ζητῶν οἶμαι τὸ μὲν ἔχειν, τοῦ δὲ ἀπαλλάττεσθαι,
τὸ δὴ λεγόμενον πικρῷ γλυκὺ μεμειγμένον, μετὰ [46d] δυσαπαλλακτίας παρόν, ἀγανάκτησιν
καὶ ὕστερον σύντασιν ἀγρίαν ποιεῖ.
Πρώταρχος
καὶ μάλα ἀληθὲς τὸ νῦν λεγόμενον.
Σωκράτης
οὐκοῦν αἱ τοιαῦται μείξεις αἱ μὲν ἐξ ἴσων εἰσὶ λυπῶν τε καὶ ἡδονῶν, αἱ δ' ἐκ τῶν
ἑτέρων πλειόνων;
Πρώταρχος
πῶς γὰρ οὔ;
Σωκράτης
λέγε δὴ τὰς μέν, ὅταν πλείους λῦπαι τῶν ἡδονῶν γίγνωνται--τὰς τῆς ψώρας λεγομένας
νυνδὴ ταύτας εἶναι καὶ τὰς τῶν γαργαλισμῶν--ὁπόταν <ἐν τοῖς> ἐντὸς τὸ ζέον ᾖ καὶ
τὸ φλεγμαῖνον, τῇ τρίψει δὲ καὶ τῇ κνήσει μὴ ἐφικνῆταί [46e] τις, τὸ δ' ἐπιπολῆς
μόνον διαχέῃ, τοτὲ φέροντες εἰς πῦρ αὐτὰ καὶ εἰς τοὐναντίον πυρίαις μεταβάλλοντες
ἐνίοτε ἀμηχάνους ἡδονάς, τοτὲ δὲ τοὐναντίον τοῖς ἐντὸς πρὸς τὰ τῶν ἔξω, λύπας ἡδοναῖς
συγκερασθείσας, εἰς ὁπότερ' ἂν ῥέψῃ, παρέσχοντο τῷ τὰ συγκεκριμένα βίᾳ διαχεῖν ἢ
τὰ διακεκριμένα συγχεῖν [47a] --[καὶ] ὁμοῦ λύπας ἡδοναῖς παρατιθέναι.
Πρώταρχος
ἀληθέστατα.
Σωκράτης
οὐκοῦν ὁπόταν αὖ πλείων ἡδονὴ κατὰ <τὰ> τοιαῦτα πάντα συμμειχθῇ, τὸ μὲν ὑπομεμειγμένον
τῆς λύπης γαργαλίζει τε καὶ ἠρέμα ἀγανακτεῖν ποιεῖ, τὸ δ' αὖ τῆς ἡδονῆς πολὺ πλέον
ἐγκεχυμένον συντείνει τε καὶ ἐνίοτε πηδᾶν ποιεῖ, καὶ παντοῖα μὲν χρώματα, παντοῖα
δὲ σχήματα, παντοῖα δὲ πνεύματα ἀπεργαζόμενον πᾶσαν ἔκπληξιν καὶ βοὰς μετὰ ἀφροσύνης
ἐνεργάζεται;
[47b] Πρώταρχος
μάλα γε.
Σωκράτης
καὶ λέγειν τε, ὦ ἑταῖρε, αὐτόν τε περὶ ἑαυτοῦ ποιεῖ καὶ ἄλλον ὡς ταύταις ταῖς ἡδοναῖς
τερπόμενος οἷον ἀποθνῄσκει: καὶ ταύτας γε δὴ παντάπασιν ἀεὶ μεταδιώκει τοσούτῳ μᾶλλον
ὅσῳ ἂν ἀκολαστότερός τε καὶ ἀφρονέστερος ὢν τυγχάνῃ, καὶ καλεῖ δὴ μεγίστας ταύτας,
καὶ τὸν ἐν αὐταῖς ὅτι μάλιστ' ἀεὶ ζῶντα εὐδαιμονέστατον καταριθμεῖται.
Πρώταρχος
πάντα, ὦ Σώκρατες, τὰ συμβαίνοντα πρὸς τῶν πολλῶν ἀνθρώπων εἰς δόξαν διεπέρανας.
[47c] Σωκράτης
περί γε τῶν ἡδονῶν, ὦ Πρώταρχε, τῶν ἐν τοῖς κοινοῖς παθήμασιν αὐτοῦ τοῦ σώματος
τῶν ἐπιπολῆς τε καὶ ἐντὸς κερασθέντων: περὶ δέ γ' ὧν ψυχὴ σώματι τἀναντία συμβάλλεται,
λύπην τε ἅμα πρὸς ἡδονὴν καὶ ἡδονὴν πρὸς λύπην, ὥστ' εἰς μίαν ἀμφότερα κρᾶσιν ἰέναι,
ταῦτα ἔμπροσθε μὲν διήλθομεν, ὡς, ὁπόταν [αὖ] κενῶται, πληρώσεως ἐπιθυμεῖ, καὶ ἐλπίζων
μὲν χαίρει, κενούμενος δὲ ἀλγεῖ, ταῦτα δὲ τότε [47d] μὲν οὐκ ἐμαρτυράμεθα, νῦν δὲ
λέγομεν ὡς ψυχῆς πρὸς σῶμα διαφερομένης ἐν πᾶσι τούτοις πλήθει ἀμηχάνοις οὖσι μεῖξις
μία λύπης τε καὶ ἡδονῆς συμπίπτει γενομένη.
Πρώταρχος
κινδυνεύεις ὀρθότατα λέγειν.
Σωκράτης
ἔτι τοίνυν ἡμῖν τῶν μείξεων λύπης τε καὶ ἡδονῆς λοιπὴ μία.
Πρώταρχος
ποία, φῄς;
Σωκράτης
ἣν αὐτὴν τὴν ψυχὴν αὑτῇ πολλάκις λαμβάνειν σύγκρασιν ἔφαμεν.
Πρώταρχος
πῶς οὖν δὴ τοῦτ' αὐτὸ λέγομεν;
[47e] Σωκράτης
ὀργὴν καὶ φόβον καὶ πόθον καὶ θρῆνον καὶ ἔρωτα καὶ ζῆλον καὶ φθόνον καὶ ὅσα τοιαῦτα,
ἆρ' οὐκ αὐτῆς τῆς ψυχῆς τίθεσαι ταύτας λύπας τινάς;
Πρώταρχος
ἔγωγε.
Σωκράτης
οὐκοῦν αὐτὰς ἡδονῶν μεστὰς εὑρήσομεν ἀμηχάνων; ἢ δεόμεθα ὑπομιμνῄσκεσθαι [τὸ <ἐν>
τοῖς θυμοῖς καὶ ταῖς ὀργαῖς,] τὸ
ὅς τ' ἐφέηκε πολύφρονά περ χαλεπῆναι
ὅς τε πολὺ γλυκίων μέλιτος καταλειβομένοιο,1
[48a] καὶ τὰς ἐν τοῖς θρήνοις καὶ πόθοις ἡδονὰς ἐν λύπαις οὔσας ἀναμεμειγμένας;
Πρώταρχος
οὔκ, ἀλλ' οὕτω ταῦτά γε καὶ οὐκ ἄλλως ἂν συμβαίνοι γιγνόμενα.
Σωκράτης
καὶ μὴν καὶ τάς γε τραγικὰς θεωρήσεις, ὅταν ἅμα χαίροντες κλάωσι, μέμνησαι;
Πρώταρχος
τί δ' οὔ;
Σωκράτης
τὴν δ' ἐν ταῖς κωμῳδίαις διάθεσιν ἡμῶν τῆς ψυχῆς, ἆρ' οἶσθ' ὡς ἔστι κἀν τούτοις
μεῖξις λύπης τε καὶ ἡδονῆς;
Πρώταρχος
οὐ πάνυ κατανοῶ.
[48b] Σωκράτης
παντάπασι γὰρ οὐ ῥᾴδιον, ὦ Πρώταρχε, ἐν τούτῳ συννοεῖν τὸ τοιοῦτον ἑκάστοτε πάθος.
Πρώταρχος
οὔκουν ὥς γ' ἔοικεν ἐμοί.
Σωκράτης
λάβωμέν γε μὴν αὐτὸ τοσούτῳ μᾶλλον ὅσῳ σκοτεινότερόν ἐστιν, ἵνα καὶ ἐν ἄλλοις ῥᾷον
καταμαθεῖν τις οἷός τ' ᾖ μεῖξιν λύπης τε καὶ ἡδονῆς.
Πρώταρχος
λέγοις ἄν.
Σωκράτης
τό τοι νυνδὴ ῥηθὲν ὄνομα φθόνου πότερα λύπην τινὰ ψυχῆς θήσεις, ἢ πῶς;
Πρώταρχος
οὕτως.
Σωκράτης
ἀλλὰ μὴν ὁ φθονῶν γε ἐπὶ κακοῖς τοῖς τῶν πέλας ἡδόμενος ἀναφανήσεται.
[48c] Πρώταρχος
σφόδρα γε.
Σωκράτης
κακὸν μὴν ἄγνοια καὶ ἣν δὴ λέγομεν ἀβελτέραν ἕξιν.
Πρώταρχος
τί μήν;
Σωκράτης
ἐκ δὴ τούτων ἰδὲ τὸ γελοῖον ἥντινα φύσιν ἔχει.
Πρώταρχος
λέγε μόνον.
Σωκράτης
ἔστιν δὴ πονηρία μέν τις τὸ κεφάλαιον, ἕξεώς τινος ἐπίκλην λεγομένη: τῆς δ' αὖ πάσης
πονηρίας ἐστὶ τοὐναντίον πάθος ἔχον ἢ τὸ λεγόμενον ὑπὸ τῶν ἐν Δελφοῖς γραμμάτων.
Πρώταρχος
τὸ “γνῶθι σαυτὸν” λέγεις, ὦ Σώκρατες;
[48d] Σωκράτης
ἔγωγε. τοὐναντίον μὴν ἐκείνῳ δῆλον ὅτι τὸ μηδαμῇ γιγνώσκειν αὑτὸν λεγόμενον ὑπὸ
τοῦ γράμματος ἂν εἴη.
Πρώταρχος
τί μήν;
Σωκράτης
ὦ Πρώταρχε, πειρῶ δὲ αὐτὸ τοῦτο τριχῇ τέμνειν.
Πρώταρχος
πῇ φῄς; οὐ γὰρ μὴ δυνατὸς ὦ.
Σωκράτης
λέγεις δὴ δεῖν ἐμὲ τοῦτο διελέσθαι τὰ νῦν;
Πρώταρχος
λέγω, καὶ δέομαί γε πρὸς τῷ λέγειν.
Σωκράτης
ἆρ' οὖν οὐ τῶν ἀγνοούντων αὑτοὺς κατὰ τρία ἀνάγκη τοῦτο τὸ πάθος πάσχειν ἕκαστον;
Πρώταρχος
πῶς;
[48e] Σωκράτης
πρῶτον μὲν κατὰ χρήματα, δοξάζειν εἶναι πλουσιώτερον ἢ κατὰ τὴν αὑτῶν οὐσίαν.
Πρώταρχος
πολλοὶ γοῦν εἰσὶν τὸ τοιοῦτον πάθος ἔχοντες.
Σωκράτης
πλείους δέ γε οἳ μείζους καὶ καλλίους αὑτοὺς δοξάζουσι, καὶ πάντα ὅσα κατὰ τὸ σῶμα
εἶναι διαφερόντως τῆς οὔσης αὐτοῖς ἀληθείας.
Πρώταρχος
πάνυ γε.
Σωκράτης
πολὺ δὲ πλεῖστοί γε οἶμαι περὶ τὸ τρίτον εἶδος τὸ τῶν ἐν ταῖς ψυχαῖς διημαρτήκασιν,
ἀρετῇ δοξάζοντες βελτίους ἑαυτούς, οὐκ ὄντες.
Πρώταρχος
σφόδρα μὲν οὖν.
[49a] Σωκράτης
τῶν ἀρετῶν δ' ἆρ' οὐ σοφίας πέρι τὸ πλῆθος πάντως ἀντεχόμενον μεστὸν ἐρίδων καὶ
δοξοσοφίας ἐστὶ ψευδοῦς;
Πρώταρχος
πῶς δ' οὔ;
Σωκράτης
κακὸν μὲν δὴ πᾶν ἄν τις τὸ τοιοῦτον εἰπὼν ὀρθῶς ἂν εἴποι πάθος.
Πρώταρχος
σφόδρα γε.
Σωκράτης
τοῦτο τοίνυν ἔτι διαιρετέον, ὦ Πρώταρχε, δίχα, εἰ μέλλομεν τὸν παιδικὸν ἰδόντες
φθόνον ἄτοπον ἡδονῆς καὶ λύπης ὄψεσθαι μεῖξιν. πῶς οὖν τέμνομεν δίχα, λέγεις; [49b]
πάντες ὁπόσοι ταύτην τὴν ψευδῆ δόξαν περὶ ἑαυτῶν ἀνοήτως δοξάζουσι, καθάπερ ἁπάντων
ἀνθρώπων, καὶ τούτων ἀναγκαιότατον ἕπεσθαι τοῖς μὲν ῥώμην αὐτῶν καὶ δύναμιν, τοῖς
δὲ οἶμαι τοὐναντίον.
Πρώταρχος
ἀνάγκη.
Σωκράτης
ταύτῃ τοίνυν δίελε, καὶ ὅσοι μὲν αὐτῶν εἰσι μετ' ἀσθενείας τοιοῦτοι καὶ ἀδύνατοι
καταγελώμενοι τιμωρεῖσθαι, γελοίους τούτους φάσκων εἶναι τἀληθῆ φθέγξῃ: τοὺς δὲ
δυνατοὺς τιμωρεῖσθαι καὶ ἰσχυροὺς φοβεροὺς καὶ ἐχθροὺς [49c] προσαγορεύων ὀρθότατον
τούτων σαυτῷ λόγον ἀποδώσεις. ἄγνοια γὰρ ἡ μὲν τῶν ἰσχυρῶν ἐχθρά τε καὶ αἰσχρά--
βλαβερὰ γὰρ καὶ τοῖς πέλας αὐτή τε καὶ ὅσαι εἰκόνες αὐτῆς εἰσιν--ἡ δ' ἀσθενὴς ἡμῖν
τὴν τῶν γελοίων εἴληχε τάξιν τε καὶ φύσιν.
Πρώταρχος
ὀρθότατα λέγεις. ἀλλὰ γὰρ ἡ τῶν ἡδονῶν καὶ λυπῶν μεῖξις ἐν τούτοις οὔπω μοι καταφανής.
Σωκράτης
τὴν τοίνυν τοῦ φθόνου λαβὲ δύναμιν πρῶτον.
Πρώταρχος
λέγε μόνον.
[49d] Σωκράτης
λύπη τις ἄδικός ἐστί που καὶ ἡδονή;
Πρώταρχος
τοῦτο μὲν ἀνάγκη.
Σωκράτης
οὐκοῦν ἐπὶ μὲν τοῖς τῶν ἐχθρῶν κακοῖς οὔτ' ἄδικον οὔτε φθονερόν ἐστι τὸ χαίρειν;
Πρώταρχος
τί μήν;
Σωκράτης
τὰ δέ γε τῶν φίλων ὁρῶντας ἔστιν ὅτε κακὰ μὴ λυπεῖσθαι, χαίρειν δέ, ἆρα οὐκ ἄδικόν
ἐστιν;
Πρώταρχος
πῶς δ' οὔ;
Σωκράτης
οὐκοῦν τὴν ἄγνοιαν εἴπομεν ὅτι κακὸν πᾶσιν;
Πρώταρχος
ὀρθῶς.
Σωκράτης
τὴν οὖν τῶν φίλων δοξοσοφίαν καὶ δοξοκαλίαν καὶ [49e] ὅσα νυνδὴ διήλθομεν, ἐν τρισὶν
λέγοντες εἴδεσιν γίγνεσθαι, γελοῖα μὲν ὁπόσα ἀσθενῆ, μισητὰ δ' ὁπόσα ἐρρωμένα, <φῶμεν>
ἢ μὴ φῶμεν ὅπερ εἶπον ἄρτι, τὴν τῶν φίλων ἕξιν ταύτην ὅταν ἔχῃ τις τὴν ἀβλαβῆ τοῖς
ἄλλοις, γελοίαν εἶναι;
Πρώταρχος
πάνυ γε.
Σωκράτης
κακὸν δ' οὐχ ὁμολογοῦμεν αὐτὴν ἄγνοιάν γε οὖσαν εἶναι;
Πρώταρχος
σφόδρα γε.
Σωκράτης
χαίρομεν δὲ ἢ λυπούμεθα, ὅταν ἐπ' αὐτῇ γελῶμεν;
[50a] Πρώταρχος
δῆλον ὅτι χαίρομεν.
Σωκράτης
ἡδονὴν δὲ ἐπὶ τοῖς τῶν φίλων κακοῖς, οὐ φθόνον ἔφαμεν εἶναι τὸν τοῦτ' ἀπεργαζόμενον;
Πρώταρχος
ἀνάγκη.
Σωκράτης
γελῶντας ἄρα ἡμᾶς ἐπὶ τοῖς τῶν φίλων γελοίοις φησὶν ὁ λόγος, κεραννύντας ἡδονὴν
αὖ φθόνῳ, λύπῃ τὴν ἡδονὴν συγκεραννύναι: τὸν γὰρ φθόνον ὡμολογῆσθαι λύπην ψυχῆς
ἡμῖν πάλαι, τὸ δὲ γελᾶν ἡδονήν, ἅμα γίγνεσθαι δὲ τούτω ἐν τούτοις τοῖς χρόνοις.
Πρώταρχος
ἀληθῆ.
[50b] Σωκράτης
μηνύει δὴ νῦν ὁ λόγος ἡμῖν ἐν θρήνοις τε καὶ ἐν τραγῳδίαις <καὶ κωμῳδίαις>, μὴ τοῖς
δράμασι μόνον ἀλλὰ καὶ τῇ τοῦ βίου συμπάσῃ τραγῳδίᾳ καὶ κωμῳδίᾳ, λύπας ἡδοναῖς ἅμα
κεράννυσθαι, καὶ ἐν ἄλλοις δὴ μυρίοις.
Πρώταρχος
ἀδύνατον μὴ ὁμολογεῖν ταῦτα, ὦ Σώκρατες, εἰ καί τις φιλονικοῖ πάνυ πρὸς τἀναντία.
Σωκράτης
ὀργὴν μὴν καὶ πόθον καὶ θρῆνον καὶ φόβον καὶ [50c] ἔρωτα καὶ ζῆλον καὶ φθόνον προυθέμεθα
καὶ ὁπόσα τοιαῦτα, ἐν οἷς ἔφαμεν εὑρήσειν μειγνύμενα τὰ νῦν πολλάκις λεγόμενα. ἦ
γάρ;
Πρώταρχος
ναί.
Σωκράτης
μανθάνομεν οὖν ὅτι θρήνου πέρι καὶ φθόνου καὶ ὀργῆς πάντα ἐστὶ τὰ νυνδὴ διαπερανθέντα;
Πρώταρχος
πῶς γὰρ οὐ μανθάνομεν;
Σωκράτης
οὐκοῦν πολλὰ ἔτι τὰ λοιπά;
Πρώταρχος
καὶ πάνυ γε.
Σωκράτης
διὰ δὴ τί μάλισθ' ὑπολαμβάνεις με δεῖξαί σοι τὴν ἐν τῇ κωμῳδίᾳ μεῖξιν; ἆρ' οὐ πίστεως
χάριν, ὅτι τήν γε ἐν [50d] τοῖς φόβοις καὶ ἔρωσι καὶ τοῖς ἄλλοις ῥᾴδιον κρᾶσιν ἐπιδεῖξαι:
λαβόντα δὲ τοῦτο παρὰ σαυτῷ ἀφεῖναί με μηκέτι ἐπ' ἐκεῖνα ἰόντα δεῖν μηκύνειν τοὺς
λόγους, ἀλλ' ἁπλῶς λαβεῖν τοῦτο, ὅτι καὶ σῶμα ἄνευ ψυχῆς καὶ ψυχὴ ἄνευ σώματος καὶ
κοινῇ μετ' ἀλλήλων ἐν τοῖς παθήμασι μεστά ἐστι συγκεκραμένης ἡδονῆς λύπαις; νῦν
οὖν λέγε πότερα ἀφίης με ἢ μέσας ποιήσεις νύκτας; εἰπὼν δὲ σμικρὰ οἶμαί σου τεύξεσθαι
μεθεῖναί με: τούτων γὰρ ἁπάντων αὔριον [50e] ἐθελήσω σοι λόγον δοῦναι, τὰ νῦν δὲ
ἐπὶ τὰ λοιπὰ βούλομαι στέλλεσθαι πρὸς τὴν κρίσιν ἣν Φίληβος ἐπιτάττει.
Πρώταρχος
καλῶς εἶπες, ὦ Σώκρατες: ἀλλ' ὅσα λοιπὰ ἡμῖν διέξελθε ὅπῃ σοι φίλον.
Σωκράτης
κατὰ φύσιν τοίνυν μετὰ τὰς μειχθείσας ἡδονὰς ὑπὸ δή τινος ἀνάγκης ἐπὶ τὰς ἀμείκτους
πορευοίμεθ' ἂν ἐν τῷ μέρει.
[51a] Πρώταρχος
κάλλιστ' εἶπες.
Σωκράτης
ἐγὼ δὴ πειράσομαι μεταβαλὼν σημαίνειν ἡμῖν αὐτάς. τοῖς γὰρ φάσκουσι λυπῶν εἶναι
παῦλαν πάσας τὰς ἡδονὰς οὐ πάνυ πως πείθομαι, ἀλλ' ὅπερ εἶπον, μάρτυσι καταχρῶμαι
πρὸς τὸ τινὰς ἡδονὰς εἶναι δοκούσας, οὔσας δ' οὐδαμῶς, καὶ μεγάλας ἑτέρας τινὰς
ἅμα καὶ πολλὰς φαντασθείσας, εἶναι δ' αὐτὰς συμπεφυρμένας ὁμοῦ λύπαις τε καὶ ἀναπαύσεσιν
ὀδυνῶν τῶν μεγίστων περί τε σώματος καὶ ψυχῆς ἀπορίας.
[51b] Πρώταρχος
ἀληθεῖς δ' αὖ τίνας, ὦ Σώκρατες, ὑπολαμβάνων ὀρθῶς τις διανοοῖτ' ἄν;
Σωκράτης
τὰς περί τε τὰ καλὰ λεγόμενα χρώματα καὶ περὶ τὰ σχήματα καὶ τῶν ὀσμῶν τὰς πλείστας
καὶ τὰς τῶν φθόγγων καὶ ὅσα τὰς ἐνδείας ἀναισθήτους ἔχοντα καὶ ἀλύπους τὰς πληρώσεις
αἰσθητὰς καὶ ἡδείας [καθαρὰς λυπῶν] παραδίδωσιν.
Πρώταρχος
πῶς δὴ ταῦτα, ὦ Σώκρατες, αὖ λέγομεν οὕτω;
Σωκράτης
πάνυ μὲν οὖν οὐκ εὐθὺς δῆλά ἐστιν ἃ λέγω, πειρατέον [51c] μὴν δηλοῦν. σχημάτων τε
γὰρ κάλλος οὐχ ὅπερ ἂν ὑπολάβοιεν οἱ πολλοὶ πειρῶμαι νῦν λέγειν, ἢ ζῴων ἤ τινων
ζωγραφημάτων, ἀλλ' εὐθύ τι λέγω, φησὶν ὁ λόγος, καὶ περιφερὲς καὶ ἀπὸ τούτων δὴ
τά τε τοῖς τόρνοις γιγνόμενα ἐπίπεδά τε καὶ στερεὰ καὶ τὰ τοῖς κανόσι καὶ γωνίαις,
εἴ μου μανθάνεις. ταῦτα γὰρ οὐκ εἶναι πρός τι καλὰ λέγω, καθάπερ ἄλλα, ἀλλ' ἀεὶ
καλὰ καθ' αὑτὰ πεφυκέναι καί τινας [51d] ἡδονὰς οἰκείας ἔχειν, οὐδὲν ταῖς τῶν κνήσεων
προσφερεῖς: καὶ χρώματα δὴ τοῦτον τὸν τύπον ἔχοντα [καλὰ καὶ ἡδονάς] ἀλλ' ἆρα μανθάνομεν,
ἢ πῶς;
Πρώταρχος
πειρῶμαι μέν, ὦ Σώκρατες: πειράθητι δὲ καὶ σὺ σαφέστερον ἔτι λέγειν.
Σωκράτης
λέγω δὴ ἠχὰς τῶν φθόγγων τὰς λείας καὶ λαμπράς, τὰς ἕν τι καθαρὸν ἱείσας μέλος,
οὐ πρὸς ἕτερον καλὰς ἀλλ' αὐτὰς καθ' αὑτὰς εἶναι, καὶ τούτων συμφύτους ἡδονὰς ἑπομένας.
Πρώταρχος
ἔστι γὰρ οὖν καὶ τοῦτο.
[51e] Σωκράτης
τὸ δὲ περὶ τὰς ὀσμὰς ἧττον μὲν τούτων θεῖον γένος ἡδονῶν: τὸ δὲ μὴ συμμεμεῖχθαι
ἐν αὐταῖς ἀναγκαίους λύπας, καὶ ὅπῃ τοῦτο καὶ ἐν ὅτῳ τυγχάνει γεγονὸς ἡμῖν, τοῦτ'
ἐκείνοις τίθημι ἀντίστροφον ἅπαν. ἀλλ', εἰ κατανοεῖς, ταῦτα εἴδη δύο <ὧν> λέγομεν
ἡδονῶν.
Πρώταρχος
κατανοῶ.
Σωκράτης
ἔτι δὴ τοίνυν τούτοις προσθῶμεν τὰς περὶ τὰ [52a] μαθήματα ἡδονάς, εἰ ἄρα δοκοῦσιν
ἡμῖν αὗται πείνας μὲν μὴ ἔχειν τοῦ μανθάνειν μηδὲ διὰ μαθημάτων πείνην ἀλγηδόνας
ἐξ ἀρχῆς γιγνομένας.
Πρώταρχος
ἀλλ' οὕτω συνδοκεῖ.
Σωκράτης
τί δέ; μαθημάτων πληρωθεῖσιν ἐὰν ὕστερον ἀποβολαὶ διὰ τῆς λήθης γίγνωνται, καθορᾷς
τινας ἐν αὐταῖς ἀλγηδόνας;
Πρώταρχος
οὔ τι φύσει γε, ἀλλ' ἔν τισι λογισμοῖς τοῦ [52b] παθήματος, ὅταν τις στερηθεὶς λυπηθῇ
διὰ τὴν χρείαν.
Σωκράτης
καὶ μήν, ὦ μακάριε, νῦν γε ἡμεῖς αὐτὰ τὰ τῆς φύσεως μόνον παθήματα χωρὶς τοῦ λογισμοῦ
διαπεραίνομεν.
Πρώταρχος
ἀληθῆ τοίνυν λέγεις ὅτι χωρὶς λύπης ἡμῖν λήθη γίγνεται ἑκάστοτε ἐν τοῖς μαθήμασιν.
Σωκράτης
ταύτας τοίνυν τὰς τῶν μαθημάτων ἡδονὰς ἀμείκτους τε εἶναι λύπαις ῥητέον καὶ οὐδαμῶς
τῶν πολλῶν ἀνθρώπων ἀλλὰ τῶν σφόδρα ὀλίγων.
Πρώταρχος
πῶς γὰρ οὐ ῥητέον;
[52c] Σωκράτης
οὐκοῦν ὅτε μετρίως ἤδη διακεκρίμεθα χωρὶς τάς τε καθαρὰς ἡδονὰς καὶ τὰς σχεδὸν ἀκαθάρτους
ὀρθῶς ἂν λεχθείσας, προσθῶμεν τῷ λόγῳ ταῖς μὲν σφοδραῖς ἡδοναῖς ἀμετρίαν, ταῖς δὲ
μὴ τοὐναντίον ἐμμετρίαν: καὶ <τὰς> τὸ μέγα καὶ τὸ σφοδρὸν αὖ <δεχομένας>, καὶ πολλάκις
καὶ ὀλιγάκις γιγνομένας τοιαύτας, τῆς τοῦ ἀπείρου γε ἐκείνου καὶ ἧττον καὶ μᾶλλον
διά τε σώματος καὶ ψυχῆς φερομένου [52d] [προσ]θῶμεν αὐτὰς εἶναι γένους, τὰς δὲ
μὴ τῶν ἐμμέτρων.
Πρώταρχος
ὀρθότατα λέγεις, ὦ Σώκρατες.
Σωκράτης
ἔτι τοίνυν πρὸς τούτοις μετὰ ταῦτα τόδε αὐτῶν διαθεατέον.
Πρώταρχος
τὸ ποῖον;
Σωκράτης
τί ποτε χρὴ φάναι πρὸς ἀλήθειαν εἶναι; τὸ καθαρόν τε καὶ εἰλικρινὲς ἢ τὸ σφόδρα
τε καὶ τὸ πολὺ καὶ τὸ μέγα καὶ τὸ ἰταμόν;
Πρώταρχος
τί ποτ' ἄρα, ὦ Σώκρατες, ἐρωτᾷς βουλόμενος;
Σωκράτης
μηδέν, ὦ Πρώταρχε, ἐπιλείπειν ἐλέγχων ἡδονῆς [52e] τε καὶ ἐπιστήμης, εἰ τὸ μὲν ἄρ'
αὐτῶν ἑκατέρου καθαρόν ἐστι, τὸ δ' οὐ καθαρόν, ἵνα καθαρὸν ἑκάτερον ἰὸν εἰς τὴν
κρίσιν ἐμοὶ καὶ σοὶ καὶ συνάπασι τοῖσδε ῥᾴω παρέχῃ τὴν κρίσιν.
Πρώταρχος
ὀρθότατα.
Σωκράτης
ἴθι δή, περὶ πάντων, ὅσα καθαρὰ γένη λέγομεν, οὑτωσὶ διανοηθῶμεν: προελόμενοι πρῶτον
αὐτῶν ἕν τι σκοπῶμεν.
[53a] Πρώταρχος
τί οὖν προελώμεθα;
Σωκράτης
τὸ λευκὸν ἐν τοῖς πρῶτον, εἰ βούλει, θεασώμεθα γένος.
Πρώταρχος
πάνυ μὲν οὖν.
Σωκράτης
πῶς οὖν ἂν λευκοῦ καὶ τίς καθαρότης ἡμῖν εἴη; πότερα τὸ μέγιστόν τε καὶ πλεῖστον
ἢ τὸ ἀκρατέστατον, ἐν ᾧ χρώματος μηδεμία μοῖρα ἄλλη μηδενὸς ἐνείη;
Πρώταρχος
δῆλον ὅτι τὸ μάλιστ' εἰλικρινὲς ὄν.
Σωκράτης
ὀρθῶς. ἆρ' οὖν οὐ τοῦτο ἀληθέστατον, ὦ Πρώταρχε, [53b] καὶ ἅμα δὴ κάλλιστον τῶν
λευκῶν πάντων θήσομεν, ἀλλ' οὐ τὸ πλεῖστον οὐδὲ τὸ μέγιστον;
Πρώταρχος
ὀρθότατά γε.
Σωκράτης
σμικρὸν ἄρα καθαρὸν λευκὸν μεμειγμένου πολλοῦ λευκοῦ λευκότερον ἅμα καὶ κάλλιον
καὶ ἀληθέστερον ἐὰν φῶμεν γίγνεσθαι, παντάπασιν ἐροῦμεν ὀρθῶς.
Πρώταρχος
ὀρθότατα μὲν οὖν.
Σωκράτης
τί οὖν; οὐ δήπου πολλῶν δεησόμεθα παραδειγμάτων τοιούτων ἐπὶ τὸν τῆς ἡδονῆς πέρι
λόγον, ἀλλ' ἀρκεῖ νοεῖν ἡμῖν αὐτόθεν ὡς ἄρα καὶ σύμπασα ἡδονὴ σμικρὰ [53c] μεγάλης
καὶ ὀλίγη πολλῆς, καθαρὰ λύπης, ἡδίων καὶ ἀληθεστέρα καὶ καλλίων γίγνοιτ' ἄν.
Πρώταρχος
σφόδρα μὲν οὖν, καὶ τό γε παράδειγμα ἱκανόν.
Σωκράτης
τί δὲ τὸ τοιόνδε; ἆρα περὶ ἡδονῆς οὐκ ἀκηκόαμεν ὡς ἀεὶ γένεσίς ἐστιν, οὐσία δὲ οὐκ
ἔστι τὸ παράπαν ἡδονῆς; κομψοὶ γὰρ δή τινες αὖ τοῦτον τὸν λόγον ἐπιχειροῦσι μηνύειν
ἡμῖν, οἷς δεῖ χάριν ἔχειν.
Πρώταρχος
τί δή;
Σωκράτης
διαπερανοῦμαί σοι τοῦτ' αὐτὸ ἐπανερωτῶν, ὦ [53d] Πρώταρχε φίλε.
Πρώταρχος
λέγε καὶ ἐρώτα μόνον.
Σωκράτης
ἐστὸν δή τινε δύο, τὸ μὲν αὐτὸ καθ' αὑτό, τὸ δ' ἀεὶ ἐφιέμενον ἄλλου.
Πρώταρχος
πῶς τούτω καὶ τίνε λέγεις;
Σωκράτης
τὸ μὲν σεμνότατον ἀεὶ πεφυκός, τὸ δ' ἐλλιπὲς ἐκείνου.
Πρώταρχος
λέγ' ἔτι σαφέστερον.
Σωκράτης
παιδικά που καλὰ καὶ ἀγαθὰ τεθεωρήκαμεν ἅμα καὶ ἐραστὰς ἀνδρείους αὐτῶν.
Πρώταρχος
σφόδρα γε.
Σωκράτης
τούτοις τοίνυν ἐοικότα δυοῖν οὖσι δύο ἄλλα ζήτει [53e] κατὰ πάνθ' ὅσα λέγομεν εἶναι.
Πρώταρχος
τὸ τρίτον ἔτ' ἐρῶ; λέγε σαφέστερον, ὦ Σώκρατες, ὅτι λέγεις.
Σωκράτης
οὐδέν τι ποικίλον, ὦ Πρώταρχε: ἀλλ' ὁ λόγος ἐρεσχηλεῖ νῷν, λέγει δ' ὅτι τὸ μὲν ἕνεκά
του τῶν ὄντων ἔστ' ἀεί, τὸ δ' οὗ χάριν ἑκάστοτε τὸ τινὸς ἕνεκα γιγνόμενον ἀεὶ γίγνεται.
Πρώταρχος
μόγις ἔμαθον διὰ τὸ πολλάκις λεχθῆναι.
Σωκράτης
τάχα δ' ἴσως, ὦ παῖ, μᾶλλον μαθησόμεθα προελθόντος [54a] τοῦ λόγου.
Πρώταρχος
τί γὰρ οὔ;
Σωκράτης
δύο δὴ τάδε ἕτερα λάβωμεν.
Πρώταρχος
ποῖα;
Σωκράτης
ἓν μέν τι γένεσιν πάντων, τὴν δὲ οὐσίαν ἕτερον ἕν.
Πρώταρχος
δύο ἀποδέχομαί σου ταῦτα, οὐσίαν καὶ γένεσιν.
Σωκράτης
ὀρθότατα. πότερον οὖν τούτων ἕνεκα ποτέρου, τὴν γένεσιν οὐσίας ἕνεκα φῶμεν ἢ τὴν
οὐσίαν εἶναι γενέσεως ἕνεκα;
Πρώταρχος
τοῦτο ὃ προσαγορεύεται οὐσία εἰ γενέσεως ἕνεκα τοῦτ' ἔστιν ὅπερ ἐστί, νῦν πυνθάνῃ;
Σωκράτης
φαίνομαι.
[54b] Πρώταρχος
πρὸς θεῶν ἆρ' [ἂν] ἐπανερωτᾷς με τοιόνδε τι; λέγ', ὦ Πρώταρχε, μοί, πότερα πλοίων
ναυπηγίαν ἕνεκα φῂς γίγνεσθαι μᾶλλον ἢ πλοῖα ἕνεκα ναυπηγίας, καὶ πάνθ' ὁπόσα τοιαῦτ'
ἐστίν;
Σωκράτης
λέγω τοῦτ' αὐτό, ὦ Πρώταρχε.
Πρώταρχος
τί οὖν οὐκ αὐτὸς ἀπεκρίνω σαυτῷ, ὦ Σώκρατες;
Σωκράτης
οὐδὲν ὅτι οὔ: σὺ μέντοι τοῦ λόγου συμμέτεχε.
Πρώταρχος
πάνυ μὲν οὖν.
[54c] Σωκράτης
φημὶ δὴ γενέσεως μὲν ἕνεκα φάρμακά τε καὶ πάντα ὄργανα καὶ πᾶσαν ὕλην παρατίθεσθαι
πᾶσιν, ἑκάστην δὲ γένεσιν ἄλλην ἄλλης οὐσίας τινὸς ἑκάστης ἕνεκα γίγνεσθαι, σύμπασαν
δὲ γένεσιν οὐσίας ἕνεκα γίγνεσθαι συμπάσης.
Πρώταρχος
σαφέστατα μὲν οὖν.
Σωκράτης
οὐκοῦν ἡδονή γε, εἴπερ γένεσίς ἐστιν, ἕνεκά τινος οὐσίας ἐξ ἀνάγκης γίγνοιτ' ἄν.
Πρώταρχος
τί μήν;
Σωκράτης
τό γε μὴν οὗ ἕνεκα τὸ ἕνεκά του γιγνόμενον ἀεὶ γίγνοιτ' ἄν, ἐν τῇ τοῦ ἀγαθοῦ μοίρᾳ
ἐκεῖνό ἐστι: τὸ δὲ τινὸς ἕνεκα γιγνόμενον εἰς ἄλλην, ὦ ἄριστε, μοῖραν θετέον.
Πρώταρχος
ἀναγκαιότατον.
[54d] Σωκράτης
ἆρ' οὖν ἡδονή γε εἴπερ γένεσίς ἐστιν, εἰς ἄλλην ἢ τὴν τοῦ ἀγαθοῦ μοῖραν αὐτὴν τιθέντες
ὀρθῶς θήσομεν;
Πρώταρχος
ὀρθότατα μὲν οὖν.
Σωκράτης
οὐκοῦν ὅπερ ἀρχόμενος εἶπον τούτου τοῦ λόγου, τῷ μηνύσαντι τῆς ἡδονῆς πέρι τὸ γένεσιν
μέν, οὐσίαν δὲ μηδ' ἡντινοῦν αὐτῆς εἶναι, χάριν ἔχειν δεῖ: δῆλον γὰρ ὅτι οὗτος τῶν
φασκόντων ἡδονὴν ἀγαθὸν εἶναι καταγελᾷ.
Πρώταρχος
σφόδρα γε.
[54e] Σωκράτης
καὶ μὴν αὑτὸς οὗτος ἑκάστοτε καὶ τῶν ἐν ταῖς γενέσεσιν ἀποτελουμένων καταγελάσεται.
Πρώταρχος
πῶς δὴ καὶ ποίων λέγεις;
Σωκράτης
τῶν ὅσοι ἐξιώμενοι ἢ πείνην ἢ δίψαν ἤ τι τῶν τοιούτων, ὅσα γένεσις ἐξιᾶται, χαίρουσι
διὰ τὴν γένεσιν ἅτε ἡδονῆς οὔσης αὐτῆς, καί φασι ζῆν οὐκ ἂν δέξασθαι μὴ διψῶντές
τε καὶ πεινῶντες καὶ τἆλλα ἅ τις ἂν εἴποι πάντα τὰ ἑπόμενα τοῖς τοιούτοις παθήμασι
μὴ πάσχοντες.
[55a] Πρώταρχος
ἐοίκασι γοῦν.
Σωκράτης
οὐκοῦν τῷ γίγνεσθαί γε τοὐναντίον ἅπαντες τὸ φθείρεσθαι φαῖμεν ἄν.
Πρώταρχος
ἀναγκαῖον.
Σωκράτης
τὴν δὴ φθορὰν καὶ γένεσιν αἱροῖτ' ἄν τις τοῦθ' αἱρούμενος, ἀλλ' οὐ τὸν τρίτον ἐκεῖνον
βίον, τὸν ἐν ᾧ μήτε χαίρειν μήτε λυπεῖσθαι, φρονεῖν δ' ἦν [δυνατὸν] ὡς οἷόν τε καθαρώτατα.
Πρώταρχος
πολλή τις, ὡς ἔοικεν, ὦ Σώκρατες, ἀλογία συμβαίνει γίγνεσθαι, ἐάν τις τὴν ἡδονὴν
ὡς ἀγαθὸν ἡμῖν τιθῆται.
Σωκράτης
πολλή, ἐπεὶ καὶ τῇδε ἔτι λέγωμεν.
Πρώταρχος
πῇ;
[55b] Σωκράτης
πῶς οὐκ ἄλογόν ἐστι μηδὲν ἀγαθὸν εἶναι μηδὲ καλὸν μήτε ἐν σώμασι μήτ' ἐν πολλοῖς
ἄλλοις πλὴν ἐν ψυχῇ, καὶ ἐνταῦθα ἡδονὴν μόνον, ἀνδρείαν δὲ ἢ σωφροσύνην ἢ νοῦν ἤ
τι τῶν ἄλλων ὅσα ἀγαθὰ εἴληχε ψυχή, μηδὲν τοιοῦτον εἶναι; πρὸς τούτοις δὲ ἔτι τὸν
μὴ χαίροντα, ἀλγοῦντα δέ, ἀναγκάζεσθαι φάναι κακὸν εἶναι τότε ὅταν ἀλγῇ, κἂν ᾖ ἄριστος
πάντων, καὶ τὸν χαίροντα αὖ, ὅσῳ μᾶλλον χαίρει, [55c] τότε ὅταν χαίρῃ, τοσούτῳ διαφέρειν
πρὸς ἀρετήν.
Πρώταρχος
πάντ' ἐστὶ ταῦτα, ὦ Σώκρατες, ὡς δυνατὸν ἀλογώτατα.
Σωκράτης
μὴ τοίνυν ἡδονῆς μὲν πάντως ἐξέτασιν πᾶσαν ἐπιχειρῶμεν ποιήσασθαι, νοῦ δὲ καὶ ἐπιστήμης
οἷον φειδόμενοι σφόδρα φανῶμεν: γενναίως δέ, εἴ πῄ τι σαθρὸν ἔχει, πᾶν περικρούωμεν,
ὡς ὅτι καθαρώτατόν ἐστ' αὐτῶν φύσει, τοῦτο κατιδόντες εἰς τὴν κρίσιν χρώμεθα τὴν
κοινὴν τοῖς τε τούτων καὶ τοῖς τῆς ἡδονῆς μέρεσιν ἀληθεστάτοις.
Πρώταρχος
ὀρθῶς.
[55d] Σωκράτης
οὐκοῦν ἡμῖν τὸ μὲν οἶμαι δημιουργικόν ἐστι τῆς περὶ τὰ μαθήματα ἐπιστήμης, τὸ δὲ
περὶ παιδείαν καὶ τροφήν. ἢ πῶς;
Πρώταρχος
οὕτως.
Σωκράτης
ἐν δὴ ταῖς χειροτεχνικαῖς διανοηθῶμεν πρῶτα εἰ τὸ μὲν ἐπιστήμης αὐτῶν μᾶλλον ἐχόμενον,
τὸ δ' ἧττον ἔνι, καὶ δεῖ τὰ μὲν ὡς καθαρώτατα νομίζειν, τὰ δ' ὡς ἀκαθαρτότερα.
Πρώταρχος
οὐκοῦν χρή.
Σωκράτης
τὰς τοίνυν ἡγεμονικὰς διαληπτέον ἑκάστων αὐτῶν χωρίς;
Πρώταρχος
ποίας καὶ πῶς;
[55e] Σωκράτης
οἷον πασῶν που τεχνῶν ἄν τις ἀριθμητικὴν χωρίζῃ καὶ μετρητικὴν καὶ στατικήν, ὡς
ἔπος εἰπεῖν φαῦλον τὸ καταλειπόμενον ἑκάστης ἂν γίγνοιτο.
Πρώταρχος
φαῦλον μὲν δή.
Σωκράτης
τὸ γοῦν μετὰ ταῦτ' εἰκάζειν λείποιτ' ἂν καὶ τὰς αἰσθήσεις καταμελετᾶν ἐμπειρίᾳ καί
τινι τριβῇ, ταῖς τῆς στοχαστικῆς προσχρωμένους δυνάμεσιν ἃς πολλοὶ τέχνας [56a]
ἐπονομάζουσι, μελέτῃ καὶ πόνῳ τὴν ῥώμην ἀπειργασμένας.
Πρώταρχος
ἀναγκαιότατα λέγεις.
Σωκράτης
οὐκοῦν μεστὴ μέν που μουσικὴ πρῶτον, τὸ σύμφωνον ἁρμόττουσα οὐ μέτρῳ ἀλλὰ μελέτης
στοχασμῷ, καὶ σύμπασα αὐτῆς αὐλητική, τὸ μέτρον ἑκάστης χορδῆς τῷ στοχάζεσθαι φερομένης
θηρεύουσα, ὥστε πολὺ μεμειγμένον ἔχειν τὸ μὴ σαφές, σμικρὸν δὲ τὸ βέβαιον.
Πρώταρχος
ἀληθέστατα.
[56b] Σωκράτης
καὶ μὴν ἰατρικήν τε καὶ γεωργίαν καὶ κυβερνητικὴν καὶ στρατηγικὴν ὡσαύτως εὑρήσομεν
ἐχούσας.
Πρώταρχος
καὶ πάνυ γε.
Σωκράτης
τεκτονικὴν δέ γε οἶμαι πλείστοις μέτροις τε καὶ ὀργάνοις χρωμένην τὰ πολλὴν ἀκρίβειαν
αὐτῇ πορίζοντα τεχνικωτέραν τῶν πολλῶν ἐπιστημῶν παρέχεται.
Πρώταρχος
πῇ;
Σωκράτης
κατά τε ναυπηγίαν καὶ κατ' οἰκοδομίαν καὶ ἐν πολλοῖς ἄλλοις τῆς ξυλουργικῆς. κανόνι
γὰρ οἶμαι καὶ [56c] τόρνῳ χρῆται καὶ διαβήτῃ καὶ στάθμῃ καί τινι προσαγωγίῳ κεκομψευμένῳ.
Πρώταρχος
καὶ πάνυ γε, ὦ Σώκρατες, ὀρθῶς λέγεις.
Σωκράτης
θῶμεν τοίνυν διχῇ τὰς λεγομένας τέχνας, τὰς μὲν μουσικῇ συνεπομένας ἐν τοῖς ἔργοις
ἐλάττονος ἀκριβείας μετισχούσας, τὰς δὲ τεκτονικῇ πλείονος.
Πρώταρχος
κείσθω.
Σωκράτης
τούτων δὲ ταύτας ἀκριβεστάτας εἶναι τέχνας, ἃς νυνδὴ πρώτας εἴπομεν.
Πρώταρχος
ἀριθμητικὴν φαίνῃ μοι λέγειν καὶ ὅσας μετὰ ταύτης τέχνας ἐφθέγξω νυνδή.
[56d] Σωκράτης
πάνυ μὲν οὖν. ἀλλ', ὦ Πρώταρχε, ἆρ' οὐ διττὰς αὖ καὶ ταύτας λεκτέον; ἢ πῶς;
Πρώταρχος
ποίας δὴ λέγεις;
Σωκράτης
ἀριθμητικὴν πρῶτον ἆρ' οὐκ ἄλλην μέν τινα τὴν τῶν πολλῶν φατέον, ἄλλην δ' αὖ τὴν
τῶν φιλοσοφούντων;
Πρώταρχος
πῇ ποτε διορισάμενος οὖν ἄλλην, τὴν δὲ ἄλλην θείη τις ἂν ἀριθμητικήν;
Σωκράτης
οὐ σμικρὸς ὅρος, ὦ Πρώταρχε. οἱ μὲν γάρ που μονάδας ἀνίσους καταριθμοῦνται τῶν περὶ
ἀριθμόν, οἷον στρατόπεδα δύο καὶ βοῦς δύο καὶ δύο τὰ σμικρότατα ἢ καὶ [56e] τὰ πάντων
μέγιστα: οἱ δ' οὐκ ἄν ποτε αὐτοῖς συνακολουθήσειαν, εἰ μὴ μονάδα μονάδος ἑκάστης
τῶν μυρίων μηδεμίαν ἄλλην ἄλλης διαφέρουσάν τις θήσει.
Πρώταρχος
καὶ μάλα εὖ λέγεις οὐ σμικρὰν διαφορὰν τῶν περὶ ἀριθμὸν τευταζόντων, ὥστε λόγον
ἔχειν δύ' αὐτὰς εἶναι.
Σωκράτης
τί δέ; λογιστικὴ καὶ μετρητικὴ <ἡ> κατὰ τεκτονικὴν καὶ κατ' ἐμπορικὴν τῆς κατὰ φιλοσοφίαν
γεωμετρίας τε καὶ [57a] λογισμῶν καταμελετωμένων--πότερον ὡς μία ἑκατέρα λεκτέον
ἢ δύο τιθῶμεν;
Πρώταρχος
τῇ πρόσθεν ἑπόμενος ἔγωγ' ἂν δύο κατὰ τὴν ἐμὴν ψῆφον τιθείην ἑκατέραν τούτων.
Σωκράτης
ὀρθῶς. οὗ δ' ἕνεκα ταῦτα προηνεγκάμεθα εἰς τὸ μέσον, ἆρα ἐννοεῖς;
Πρώταρχος
ἴσως, ἀλλὰ σὲ βουλοίμην ἂν ἀποφήνασθαι τὸ νῦν ἐρωτώμενον.
Σωκράτης
δοκεῖ τοίνυν ἔμοιγε οὗτος ὁ λόγος, οὐχ ἧττον ἢ ὅτε λέγειν αὐτὸν ἠρχόμεθα, ταῖς ἡδοναῖς
ζητῶν ἀντίστροφον ἐνταῦθα προβεβληκέναι σκοπῶν ἆρά ἐστί τις ἑτέρας [57b] ἄλλη καθαρωτέρα
ἐπιστήμης ἐπιστήμη, καθάπερ ἡδονῆς ἡδονή.
Πρώταρχος
καὶ μάλα σαφὲς τοῦτό γε, ὅτι ταῦθ' ἕνεκα τούτων ἐπικεχείρηκεν.
Σωκράτης
τί οὖν; ἆρ' οὐκ ἐν μὲν τοῖς ἔμπροσθεν ἐπ' ἄλλοις ἄλλην τέχνην οὖσαν ἀνηυρήκειν σαφεστέραν
καὶ ἀσαφεστέραν ἄλλην ἄλλης;
Πρώταρχος
πάνυ μὲν οὖν.
Σωκράτης
ἐν τούτοις δὲ ἆρ' οὔ τινα τέχνην ὡς ὁμώνυμον φθεγξάμενος, εἰς δόξαν καταστήσας ὡς
μιᾶς, πάλιν ὡς [57c] δυοῖν ἐπανερωτᾷ τούτοιν αὐτοῖν τὸ σαφὲς καὶ τὸ καθαρὸν περὶ
ταῦτα πότερον ἡ τῶν φιλοσοφούντων ἢ μὴ φιλοσοφούντων ἀκριβέστερον ἔχει;
Πρώταρχος
καὶ μάλα δοκεῖ μοι τοῦτο διερωτᾶν.
Σωκράτης
τίν' οὖν, ὦ Πρώταρχε, αὐτῷ δίδομεν ἀπόκρισιν;
Πρώταρχος
ὦ Σώκρατες, εἰς θαυμαστὸν διαφορᾶς μέγεθος εἰς σαφήνειαν προεληλύθαμεν ἐπιστημῶν.
Σωκράτης
οὐκοῦν ἀποκρινούμεθα ῥᾷον;
Πρώταρχος
τί μήν; καὶ εἰρήσθω γε ὅτι πολὺ μὲν αὗται τῶν ἄλλων τεχνῶν διαφέρουσι, τούτων δ'
αὐτῶν αἱ περὶ τὴν [57d] τῶν ὄντως φιλοσοφούντων ὁρμὴν ἀμήχανον ἀκριβείᾳ καὶ ἀληθείᾳ
περὶ μέτρα τε καὶ ἀριθμοὺς διαφέρουσιν.
Σωκράτης
ἔστω ταῦτα κατὰ σέ, καὶ σοὶ δὴ πιστεύοντες θαρροῦντες ἀποκρινόμεθα τοῖς δεινοῖς
περὶ λόγων ὁλκήν--
Πρώταρχος
τὸ ποῖον;
Σωκράτης
ὡς εἰσὶ δύο ἀριθμητικαὶ καὶ δύο μετρητικαὶ καὶ ταύταις ἄλλαι τοιαῦται συνεπόμεναι
συχναί, τὴν διδυμότητα ἔχουσαι ταύτην, ὀνόματος δὲ ἑνὸς κεκοινωμέναι.
[57e] Πρώταρχος
διδῶμεν τύχῃ ἀγαθῇ τούτοις οὓς φῂς δεινοὺς εἶναι ταύτην τὴν ἀπόκρισιν, ὦ Σώκρατες.
Σωκράτης
ταύτας οὖν λέγομεν ἐπιστήμας ἀκριβεῖς μάλιστ' εἶναι;
Πρώταρχος
πάνυ μὲν οὖν.
Σωκράτης
ἀλλ' ἡμᾶς, ὦ Πρώταρχε, ἀναίνοιτ' ἂν ἡ τοῦ διαλέγεσθαι δύναμις, εἴ τινα πρὸ αὐτῆς
ἄλλην κρίναιμεν.
Πρώταρχος
τίνα δὲ ταύτην αὖ δεῖ λέγειν;
[58a] Σωκράτης
δῆλον ὁτιὴ πᾶς ἂν τήν γε νῦν λεγομένην γνοίη: τὴν γὰρ περὶ τὸ ὂν καὶ τὸ ὄντως καὶ
τὸ κατὰ ταὐτὸν ἀεὶ πεφυκὸς πάντως ἔγωγε οἶμαι ἡγεῖσθαι σύμπαντας ὅσοις νοῦ καὶ σμικρὸν
προσήρτηται μακρῷ ἀληθεστάτην εἶναι γνῶσιν. σὺ δὲ τί; πῶς τοῦτο, ὦ Πρώταρχε, διακρίνοις
ἄν;
Πρώταρχος
ἤκουον μὲν ἔγωγε, ὦ Σώκρατες, ἑκάστοτε Γοργίου πολλάκις ὡς ἡ τοῦ πείθειν πολὺ διαφέροι
πασῶν τεχνῶν [58b] --πάντα γὰρ ὑφ' αὑτῇ δοῦλα δι' ἑκόντων ἀλλ' οὐ διὰ βίας ποιοῖτο,
καὶ μακρῷ ἀρίστη πασῶν εἴη τῶν τεχνῶν--νῦν δ' οὔτε σοὶ οὔτε δὴ ἐκείνῳ βουλοίμην
ἂν ἐναντία τίθεσθαι.
Σωκράτης
“τὰ ὅπλα” μοι δοκεῖς βουληθεὶς εἰπεῖν αἰσχυνθεὶς ἀπολιπεῖν.
Πρώταρχος
ἔστω νῦν ταῦτα ταύτῃ ὅπῃ σοι δοκεῖ.
Σωκράτης
ἆρ' οὖν αἴτιος ἐγὼ τοῦ μὴ καλῶς ὑπολαβεῖν σε;
Πρώταρχος
τὸ ποῖον;
Σωκράτης
οὐκ, ὦ φίλε Πρώταρχε, τοῦτο ἔγωγε ἐζήτουν πω, [58c] τίς τέχνη ἢ τίς ἐπιστήμη πασῶν
διαφέρει τῷ μεγίστη καὶ ἀρίστη καὶ πλεῖστα ὠφελοῦσα ἡμᾶς, ἀλλὰ τίς ποτε τὸ σαφὲς
καὶ τἀκριβὲς καὶ τὸ ἀληθέστατον ἐπισκοπεῖ, κἂν εἰ σμικρὰ καὶ σμικρὰ ὀνινᾶσα, τοῦτ'
ἔστιν ὃ νῦν δὴ ζητοῦμεν. ἀλλ' ὅρα--οὐδὲ γὰρ ἀπεχθήσῃ Γοργίᾳ, τῇ μὲν ἐκείνου ὑπάρχειν
τέχνῃ διδοὺς πρὸς χρείαν τοῖς ἀνθρώποις κρατεῖν, ᾗ δ' εἶπον ἐγὼ νῦν πραγματείᾳ,
καθάπερ τοῦ λευκοῦ πέρι τότε ἔλεγον, κἂν εἰ σμικρόν, καθαρὸν δ' εἴη, τοῦ πολλοῦ
[58d] καὶ μὴ τοιούτου διαφέρειν, τούτῳ γ' αὐτῷ τῷ ἀληθεστάτῳ, καὶ νῦν δὴ σφόδρα
διανοηθέντες καὶ ἱκανῶς διαλογισάμενοι, μήτ' εἴς τινας ὠφελίας ἐπιστημῶν βλέψαντες
μήτε τινὰς εὐδοκιμίας, ἀλλ' εἴ τις πέφυκε τῆς ψυχῆς ἡμῶν δύναμις ἐρᾶν τε τοῦ ἀληθοῦς
καὶ πάντα ἕνεκα τούτου πράττειν, ταύτην εἴπωμεν διεξερευνησάμενοι--τὸ καθαρὸν νοῦ
τε καὶ φρονήσεως εἰ ταύτην μάλιστα ἐκ τῶν εἰκότων ἐκτῆσθαι φαῖμεν ἂν ἤ τινα ἑτέραν
ταύτης κυριωτέραν ἡμῖν ζητητέον.
[58e] Πρώταρχος
ἀλλὰ σκοπῶ, καὶ χαλεπὸν οἶμαι συγχωρῆσαί τινα ἄλλην ἐπιστήμην ἢ τέχνην τῆς ἀληθείας
ἀντέχεσθαι μᾶλλον ἢ ταύτην.
Σωκράτης
ἆρ' οὖν ἐννοήσας τὸ τοιόνδε εἴρηκας ὃ λέγεις νῦν, ὡς αἱ πολλαὶ τέχναι, καὶ ὅσοι
περὶ ταῦτα πεπόνηνται, [59a] πρῶτον μὲν δόξαις χρῶνται καὶ τὰ περὶ δόξαν ζητοῦσι
συντεταμένως; εἴ τε καὶ περὶ φύσεως ἡγεῖταί τις ζητεῖν, οἶσθ' ὅτι τὰ περὶ τὸν κόσμον
τόνδε, ὅπῃ τε γέγονεν καὶ ὅπῃ πάσχει τι καὶ ὅπῃ ποιεῖ, ταῦτα ζητεῖ διὰ βίου; φαῖμεν
ἂν ταῦτα, ἢ πῶς;
Πρώταρχος
οὕτως.
Σωκράτης
οὐκοῦν οὐ περὶ τὰ ὄντα ἀεί, περὶ δὲ τὰ γιγνόμενα καὶ γενησόμενα καὶ γεγονότα ἡμῶν
ὁ τοιοῦτος ἀνῄρηται τὸν πόνον;
Πρώταρχος
ἀληθέστατα.
Σωκράτης
τούτων οὖν τι σαφὲς ἂν φαῖμεν τῇ ἀκριβεστάτῃ [59b] ἀληθείᾳ γίγνεσθαι, ὧν μήτε ἔσχε
μηδὲν πώποτε κατὰ ταὐτὰ μήθ' ἕξει μήτε εἰς τὸ νῦν παρὸν ἔχει;
Πρώταρχος
καὶ πῶς;
Σωκράτης
περὶ οὖν τὰ μὴ κεκτημένα βεβαιότητα μηδ' ἡντινοῦν πῶς ἄν ποτε βέβαιον γίγνοιθ' ἡμῖν
καὶ ὁτιοῦν;
Πρώταρχος
οἶμαι μὲν οὐδαμῶς.
Σωκράτης
οὐδ' ἄρα νοῦς οὐδέ τις ἐπιστήμη περὶ αὐτά ἐστιν τὸ ἀληθέστατον ἔχουσα.
Πρώταρχος
οὔκουν εἰκός γε.
Σωκράτης
τὸν μὲν δὴ σὲ καὶ ἐμὲ καὶ Γοργίαν καὶ Φίληβον χρὴ συχνὰ χαίρειν ἐᾶν, τόδε δὲ διαμαρτύρασθαι
τῷ λόγῳ.
[59c] Πρώταρχος
τὸ ποῖον;
Σωκράτης
ὡς ἢ περὶ ἐκεῖνα ἔσθ' ἡμῖν τό τε βέβαιον καὶ τὸ καθαρὸν καὶ ἀληθὲς καὶ ὃ δὴ λέγομεν
εἰλικρινές, περὶ τὰ ἀεὶ κατὰ τὰ αὐτὰ ὡσαύτως ἀμεικτότατα ἔχοντα, ἢ [δεύτερος] ἐκείνων
ὅτι μάλιστά ἐστι συγγενές: τὰ δ' ἄλλα πάντα δεύτερά τε καὶ ὕστερα λεκτέον.
Πρώταρχος
ἀληθέστατα λέγεις.
Σωκράτης
τὰ δὴ τῶν ὀνομάτων περὶ τὰ τοιαῦτα κάλλιστα ἆρ' οὐ τοῖς καλλίστοις δικαιότατον ἀπονέμειν;
Πρώταρχος
εἰκός γε.
[59d] Σωκράτης
οὐκοῦν νοῦς ἐστι καὶ φρόνησις ἅ γ' ἄν τις τιμήσειε μάλιστα ὀνόματα;
Πρώταρχος
ναί.
Σωκράτης
ταῦτ' ἄρα ἐν ταῖς περὶ τὸ ὂν ὄντως ἐννοίαις ἐστὶν ἀπηκριβωμένα ὀρθῶς κείμενα καλεῖσθαι.
Πρώταρχος
πάνυ μὲν οὖν.
Σωκράτης
καὶ μὴν ἅ γε εἰς τὴν κρίσιν ἐγὼ τότε παρεσχόμην οὐκ ἄλλ' ἐστὶν ἢ ταῦτα τὰ ὀνόματα.
Πρώταρχος
τί μήν, ὦ Σώκρατες;
Σωκράτης
εἶεν. τὸ μὲν δὴ φρονήσεώς τε καὶ ἡδονῆς πέρι [59e] πρὸς τὴν ἀλλήλων μεῖξιν εἴ τις
φαίη καθαπερεὶ δημιουργοῖς ἡμῖν ἐξ ὧν ἢ ἐν οἷς δεῖ δημιουργεῖν τι παρακεῖσθαι, καλῶς
ἂν τῷ λόγῳ ἀπεικάζοι.
Πρώταρχος
καὶ μάλα.
Σωκράτης
τὸ δὴ μετὰ ταῦτα ἆρ' οὐ μειγνύναι ἐπιχειρητέον;
Πρώταρχος
τί μήν;
Σωκράτης
οὐκοῦν τάδε προειποῦσι καὶ ἀναμνήσασιν ἡμᾶς αὐτοὺς ὀρθότερον ἂν ἔχοι;
Πρώταρχος
τὰ ποῖα;
Σωκράτης
ἃ καὶ πρότερον ἐμνήσθημεν: εὖ δ' ἡ παροιμία [60a] δοκεῖ ἔχειν, τὸ καὶ δὶς καὶ τρὶς
τό γε καλῶς ἔχον ἐπαναπολεῖν τῷ λόγῳ δεῖν.
Πρώταρχος
τί μήν;
Σωκράτης
φέρε δὴ πρὸς Διός: οἶμαι γὰρ οὑτωσί πως τὰ τότε λεχθέντα ῥηθῆναι.
Πρώταρχος
πῶς;
Σωκράτης
Φίληβός φησι τὴν ἡδονὴν σκοπὸν ὀρθὸν πᾶσι ζῴοις γεγονέναι καὶ δεῖν πάντας τούτου
στοχάζεσθαι, καὶ δὴ καὶ τἀγαθὸν τοῦτ' αὐτὸ εἶναι σύμπασι, καὶ δύο ὀνόματα, ἀγαθὸν
καὶ ἡδύ, ἑνί τινι καὶ φύσει μιᾷ τούτω ὀρθῶς [60b] τεθέντ' ἔχειν: Σωκράτης δ' ἓν
μὲν οὔ φησι τοῦτ' εἶναι, δύο δὲ καθάπερ τὰ ὀνόματα, καὶ τό τε ἀγαθὸν καὶ ἡδὺ διάφορον
ἀλλήλων φύσιν ἔχειν, μᾶλλον δὲ μέτοχον εἶναι τῆς τοῦ ἀγαθοῦ μοίρας τὴν φρόνησιν
ἢ τὴν ἡδονήν. οὐ ταῦτ' ἔστιν τε καὶ ἦν τὰ τότε λεγόμενα, ὦ Πρώταρχε;
Πρώταρχος
σφόδρα μὲν οὖν.
Σωκράτης
οὐκοῦν καὶ τόδε καὶ τότε καὶ νῦν ἡμῖν ἂν συνομολογοῖτο;
Πρώταρχος
τὸ ποῖον;
Σωκράτης
τὴν τἀγαθοῦ διαφέρειν φύσιν τῷδε τῶν ἄλλων.
[60c] Πρώταρχος
τίνι;
Σωκράτης
ὧι παρείη τοῦτ' ἀεὶ τῶν ζῴων διὰ τέλους πάντως καὶ πάντῃ, μηδενὸς ἑτέρου ποτὲ ἔτι
προσδεῖσθαι, τὸ δὲ ἱκανὸν τελεώτατον ἔχειν. οὐχ οὕτως;
Πρώταρχος
οὕτω μὲν οὖν.
Σωκράτης
οὐκοῦν τῷ λόγῳ ἐπειράθημεν χωρὶς ἑκάτερον ἑκατέρου θέντες εἰς τὸν βίον ἑκάστων,
ἄμεικτον μὲν ἡδονὴν φρονήσει, φρόνησιν δὲ ὡσαύτως ἡδονῆς μηδὲ τὸ σμικρότατον ἔχουσαν;
Πρώταρχος
ἦν ταῦτα.
Σωκράτης
μῶν οὖν ἡμῖν αὐτῶν τότε πότερον ἱκανὸν ἔδοξεν [60d] εἶναί τῳ;
Πρώταρχος
καὶ πῶς;
Σωκράτης
εἰ δέ γε παρηνέχθημέν τι τότε, νῦν ὁστισοῦν ἐπαναλαβὼν ὀρθότερον εἰπάτω, μνήμην
καὶ φρόνησιν καὶ ἐπιστήμην καὶ ἀληθῆ δόξαν τῆς αὐτῆς ἰδέας τιθέμενος καὶ σκοπῶν
εἴ τις ἄνευ τούτων δέξαιτ' ἄν οἱ καὶ ὁτιοῦν εἶναι ἢ καὶ γίγνεσθαι, μὴ ὅτι δή γε
ἡδονὴν εἴθ' ὡς πλείστην εἴθ' ὡς σφοδροτάτην, ἣν μήτε ἀληθῶς δοξάζοι χαίρειν μήτε
τὸ παράπαν γιγνώσκοι τί ποτε πέπονθε πάθος μήτ' αὖ [60e] μνήμην τοῦ πάθους μηδ'
ὁντινοῦν χρόνον ἔχοι. ταὐτὰ δὲ λεγέτω καὶ περὶ φρονήσεως, εἴ τις ἄνευ πάσης ἡδονῆς
καὶ τῆς βραχυτάτης δέξαιτ' ἂν φρόνησιν ἔχειν μᾶλλον ἢ μετά τινων ἡδονῶν ἢ πάσας
ἡδονὰς χωρὶς φρονήσεως μᾶλλον ἢ μετὰ φρονήσεως αὖ τινος.
Πρώταρχος
οὐκ ἔστιν, ὦ Σώκρατες, ἀλλ' οὐδὲν δεῖ ταῦτά γε πολλάκις ἐπερωτᾶν.
[61a] Σωκράτης
οὐκοῦν τό γε τέλεον καὶ πᾶσιν αἱρετὸν καὶ τὸ παντάπασιν ἀγαθὸν οὐδέτερον ἂν τούτων
εἴη;
Πρώταρχος
πῶς γὰρ ἄν;
Σωκράτης
τὸ τοίνυν ἀγαθὸν ἤτοι σαφῶς ἢ καί τινα τύπον αὐτοῦ ληπτέον, ἵν', ὅπερ ἐλέγομεν,
δευτερεῖα ὅτῳ δώσομεν ἔχωμεν.
Πρώταρχος
ὀρθότατα λέγεις.
Σωκράτης
οὐκοῦν ὁδὸν μέν τινα ἐπὶ τἀγαθὸν εἰλήφαμεν;
Πρώταρχος
τίνα;
Σωκράτης
καθάπερ εἴ τίς τινα ἄνθρωπον ζητῶν τὴν οἴκησιν [61b] πρῶτον ὀρθῶς ἵν' οἰκεῖ πύθοιτο
αὐτοῦ, μέγα τι δήπου πρὸς τὴν εὕρεσιν ἂν ἔχοι τοῦ ζητουμένου.
Πρώταρχος
πῶς δ' οὔ;
Σωκράτης
καὶ νῦν δή τις λόγος ἐμήνυσεν ἡμῖν, ὥσπερ καὶ κατ' ἀρχάς, μὴ ζητεῖν ἐν τῷ ἀμείκτῳ
βίῳ τἀγαθὸν ἀλλ' ἐν τῷ μεικτῷ.
Πρώταρχος
πάνυ γε.
Σωκράτης
ἐλπὶς μὴν πλείων ἐν τῷ μειχθέντι καλῶς τὸ ζητούμενον ἔσεσθαι φανερώτερον ἢ ἐν τῷ
μή;
Πρώταρχος
πολύ γε.
Σωκράτης
τοῖς δὴ θεοῖς, ὦ Πρώταρχε, εὐχόμενοι κεραννύωμεν, [61c] εἴτε Διόνυσος εἴτε Ἥφαιστος
εἴθ' ὅστις θεῶν ταύτην τὴν τιμὴν εἴληχε τῆς συγκράσεως.
Πρώταρχος
πάνυ μὲν οὖν.
Σωκράτης
καὶ μὴν καθάπερ ἡμῖν οἰνοχόοις τισὶ παρεστᾶσι κρῆναι--μέλιτος μὲν ἂν ἀπεικάζοι τις
τὴν τῆς ἡδονῆς, τὴν δὲ τῆς φρονήσεως νηφαντικὴν καὶ ἄοινον αὐστηροῦ καὶ ὑγιεινοῦ
τινος ὕδατος--ἃς προθυμητέον ὡς κάλλιστα συμμειγνύναι.
Πρώταρχος
πῶς γὰρ οὔ;
[61d] Σωκράτης
φέρε δὴ πρότερον: ἆρα πᾶσαν ἡδονὴν πάσῃ φρονήσει μειγνύντες τοῦ καλῶς ἂν μάλιστα
ἐπιτύχοιμεν;
Πρώταρχος
ἴσως.
Σωκράτης
ἀλλ' οὐκ ἀσφαλές. ᾗ δὲ ἀκινδυνότερον ἂν μειγνύοιμεν, δόξαν μοι δοκῶ τινα ἀποφήνασθαι
ἄν.
Πρώταρχος
λέγε τίνα.
Σωκράτης
ἦν ἡμῖν ἡδονή τε ἀληθῶς, ὡς οἰόμεθα, μᾶλλον ἑτέρας ἄλλη καὶ δὴ καὶ τέχνη τέχνης
ἀκριβεστέρα;
Πρώταρχος
πῶς γὰρ οὔ;
Σωκράτης
καὶ ἐπιστήμη δὴ ἐπιστήμης διάφορος, ἡ μὲν ἐπὶ [61e] τὰ γιγνόμενα καὶ ἀπολλύμενα
ἀποβλέπουσα, ἡ δ' ἐπὶ τὰ μήτε γιγνόμενα μήτε ἀπολλύμενα, κατὰ ταὐτὰ δὲ καὶ ὡσαύτως
ὄντα ἀεί. ταύτην εἰς τὸ ἀληθὲς ἐπισκοπούμενοι ἡγησάμεθα ἐκείνης ἀληθεστέραν εἶναι.
Πρώταρχος
πάνυ μὲν οὖν ὀρθῶς.
Σωκράτης
οὐκοῦν εἰ τἀληθέστατα τμήματα ἑκατέρας ἴδοιμεν πρῶτον συμμείξαντες, ἆρα ἱκανὰ ταῦτα
συγκεκραμένα τὸν ἀγαπητότατον βίον ἀπεργασάμενα παρέχειν ἡμῖν, ἤ τινος ἔτι προσδεόμεθα
καὶ τῶν μὴ τοιούτων;
[62a] Πρώταρχος
ἐμοὶ γοῦν δοκεῖ δρᾶν οὕτως.
Σωκράτης
ἔστω δή τις ἡμῖν φρονῶν ἄνθρωπος αὐτῆς περὶ δικαιοσύνης ὅτι ἔστιν, καὶ λόγον ἔχων
ἑπόμενον τῷ νοεῖν, καὶ δὴ καὶ περὶ τῶν ἄλλων πάντων τῶν ὄντων ὡσαύτως διανοούμενος.
Πρώταρχος
ἔστω γὰρ οὖν.
Σωκράτης
ἆρ' οὖν οὗτος ἱκανῶς ἐπιστήμης ἕξει, κύκλου μὲν καὶ σφαίρας αὐτῆς τῆς θείας τὸν
λόγον ἔχων, τὴν δὲ ἀνθρωπίνην ταύτην σφαῖραν καὶ τοὺς κύκλους τούτους ἀγνοῶν, [62b]
καὶ χρώμενος ἐν οἰκοδομίᾳ καὶ τοῖς ἄλλοις ὁμοίως κανόσι καὶ τοῖς κύκλοις;
Πρώταρχος
γελοίαν διάθεσιν ἡμῶν, ὦ Σώκρατες, ἐν ταῖς θείαις οὖσαν μόνον ἐπιστήμαις λέγομεν.
Σωκράτης
πῶς φῄς; ἦ τοῦ ψευδοῦς κανόνος ἅμα καὶ τοῦ κύκλου τὴν οὐ βέβαιον οὐδὲ καθαρὰν τέχνην
ἐμβλητέον κοινῇ καὶ συγκρατέον;
Πρώταρχος
ἀναγκαῖον γάρ, εἰ μέλλει τις ἡμῶν καὶ τὴν ὁδὸν ἑκάστοτε ἐξευρήσειν οἴκαδε.
[62c] Σωκράτης
ἦ καὶ μουσικήν, ἣν ὀλίγον ἔμπροσθεν ἔφαμεν στοχάσεώς τε καὶ μιμήσεως μεστὴν οὖσαν
καθαρότητος ἐνδεῖν;
Πρώταρχος
ἀναγκαῖον φαίνεται ἔμοιγε, εἴπερ γε ἡμῶν ὁ βίος ἔσται καὶ ὁπωσοῦν ποτε βίος.
Σωκράτης
βούλει δῆτα, ὥσπερ θυρωρὸς ὑπ' ὄχλου τις ὠθούμενος καὶ βιαζόμενος, ἡττηθεὶς ἀναπετάσας
τὰς θύρας ἀφῶ πάσας τὰς ἐπιστήμας εἰσρεῖν καὶ μείγνυσθαι ὁμοῦ καθαρᾷ τὴν ἐνδεεστέραν;
[62d] Πρώταρχος
οὔκουν ἔγωγε οἶδα, ὦ Σώκρατες, ὅτι τις ἂν βλάπτοιτο πάσας λαβὼν τὰς ἄλλας ἐπιστήμας,
ἔχων τὰς πρώτας.
Σωκράτης
μεθιῶ δὴ τὰς συμπάσας ῥεῖν εἰς τὴν τῆς Ὁμήρου καὶ μάλα ποιητικῆς μισγαγκείας ὑποδοχήν;
Πρώταρχος
πάνυ μὲν οὖν.
Σωκράτης
μεθεῖνται: καὶ πάλιν ἐπὶ τὴν τῶν ἡδονῶν πηγὴν ἰτέον. ὡς γὰρ διενοήθημεν αὐτὰς μειγνύναι,
τὰ τῶν ἀληθῶν μόρια πρῶτον, οὐκ ἐξεγένεθ' ἡμῖν, ἀλλὰ διὰ τὸ πᾶσαν ἀγαπᾶν ἐπιστήμην
εἰς ταὐτὸν μεθεῖμεν ἁθρόας καὶ πρόσθεν [62e] τῶν ἡδονῶν.
Πρώταρχος
ἀληθέστατα λέγεις.
Σωκράτης
ὥρα δὴ βουλεύεσθαι νῷν καὶ περὶ τῶν ἡδονῶν, πότερα καὶ ταύτας πάσας ἁθρόας ἀφετέον
ἢ καὶ τούτων πρώτας μεθετέον ἡμῖν ὅσαι ἀληθεῖς.
Πρώταρχος
πολύ τι διαφέρει πρός γε ἀσφάλειαν πρώτας τὰς ἀληθεῖς ἀφεῖναι.
Σωκράτης
μεθείσθων δή. τί δὲ μετὰ ταῦτα; ἆρ' οὐκ εἰ μέν τινες ἀναγκαῖαι, καθάπερ ἐκεῖ, συμμεικτέον
καὶ ταύτας;
Πρώταρχος
τί δ' οὔ; τάς γε ἀναγκαίας δήπουθεν.
[63a] Σωκράτης
εἰ δέ γε καί, καθάπερ τὰς τέχνας πάσας ἀβλαβές τε καὶ ὠφέλιμον ἦν ἐπίστασθαι διὰ
βίου, καὶ νῦν δὴ ταὐτὰ λέγομεν περὶ τῶν ἡδονῶν, εἴπερ πάσας ἡδονὰς ἥδεσθαι διὰ βίου
συμφέρον τε ἡμῖν ἐστι καὶ ἀβλαβὲς ἅπασι, πάσας συγκρατέον.
Πρώταρχος
πῶς οὖν δὴ περὶ αὐτῶν τούτων λέγωμεν; καὶ πῶς ποιῶμεν;
Σωκράτης
οὐχ ἡμᾶς, ὦ Πρώταρχε, διερωτᾶν χρή, τὰς ἡδονὰς δὲ αὐτὰς καὶ τὰς φρονήσεις διαπυνθανομένους
τὸ τοιόνδε ἀλλήλων πέρι.
[63b] Πρώταρχος
τὸ ποῖον;
Σωκράτης
“ὦ φίλαι, εἴτε ἡδονὰς ὑμᾶς χρὴ προσαγορεύειν εἴτε ἄλλῳ ὁτῳοῦν ὀνόματι, μῶν οὐκ ἂν
δέξαισθε οἰκεῖν μετὰ φρονήσεως πάσης ἢ χωρὶς τοῦ φρονεῖν;” οἶμαι μὲν πρὸς ταῦτα
τόδ' αὐτὰς ἀναγκαιότατον εἶναι λέγειν.
Πρώταρχος
τὸ ποῖον;
Σωκράτης
ὅτι καθάπερ ἔμπροσθεν ἐρρήθη, “τὸ μόνον καὶ ἔρημον εἰλικρινὲς εἶναί τι γένος οὔτε
πάνυ τι δυνατὸν οὔτ' [63c] ὠφέλιμον: πάντων γε μὴν ἡγούμεθα γενῶν ἄριστον ἓν ἀνθ'
ἑνὸς συνοικεῖν ἡμῖν τὸ τοῦ γιγνώσκειν τἆλλά τε πάντα καὶ [αὖ τὴν] αὐτὴν ἡμῶν τελέως
εἰς δύναμιν ἑκάστην.”
Πρώταρχος
“καὶ καλῶς γε εἰρήκατε τὰ νῦν,” φήσομεν.
Σωκράτης
ὀρθῶς. πάλιν τοίνυν μετὰ τοῦτο τὴν φρόνησιν καὶ τὸν νοῦν ἀνερωτητέον: “ἆρ' ἡδονῶν
τι προσδεῖσθε ἐν τῇ συγκράσει;” φαῖμεν ἂν αὖ τὸν νοῦν τε καὶ τὴν φρόνησιν ἀνερωτῶντες.
“ποίων,” φαῖεν ἂν ἴσως, “ἡδονῶν;”
Πρώταρχος
εἰκός.
[63d] Σωκράτης
ὁ δέ γ' ἡμέτερος λόγος μετὰ τοῦτ' ἐστὶν ὅδε. “πρὸς ταῖς ἀληθέσιν ἐκείναις ἡδοναῖς,”
φήσομεν, “ἆρ' ἔτι προσδεῖσθ' ὑμῖν τὰς μεγίστας ἡδονὰς συνοίκους εἶναι καὶ τὰς σφοδροτάτας;”
“καὶ πῶς, ὦ Σώκρατες,” ἴσως φαῖεν ἄν, “αἵ γ' ἐμποδίσματά τε μυρία ἡμῖν ἔχουσι, τὰς
ψυχὰς ἐν αἷς οἰκοῦμεν ταράττουσαι διὰ μανίας [ἡδονάς], καὶ γίγνεσθαί [63e] τε ἡμᾶς
τὴν ἀρχὴν οὐκ ἐῶσι, τά τε γιγνόμενα ἡμῶν τέκνα ὡς τὸ πολύ, δι' ἀμέλειαν λήθην ἐμποιοῦσαι,
παντάπασι διαφθείρουσιν; ἀλλ' ἅς τε ἡδονὰς ἀληθεῖς καὶ καθαρὰς [ἃς] εἶπες, σχεδὸν
οἰκείας ἡμῖν νόμιζε, καὶ πρὸς ταύταις τὰς μεθ' ὑγιείας καὶ τοῦ σωφρονεῖν, καὶ δὴ
καὶ συμπάσης ἀρετῆς ὁπόσαι καθάπερ θεοῦ ὀπαδοὶ γιγνόμεναι αὐτῇ συνακολουθοῦσι πάντῃ,
ταύτας μείγνυ: τὰς δ' ἀεὶ μετ' ἀφροσύνης καὶ τῆς ἄλλης κακίας ἑπομένας πολλή που
ἀλογία τῷ νῷ μειγνύναι τὸν βουλόμενον ὅτι καλλίστην ἰδόντα καὶ ἀστασιαστοτάτην μεῖξιν
[64a] καὶ κρᾶσιν, ἐν ταύτῃ μαθεῖν πειρᾶσθαι τί ποτε ἔν τ' ἀνθρώπῳ καὶ τῷ παντὶ πέφυκεν
ἀγαθὸν καὶ τίνα ἰδέαν αὐτὴν εἶναί ποτε μαντευτέον.” ἆρ' οὐκ ἐμφρόνως ταῦτα καὶ ἐχόντως
ἑαυτὸν τὸν νοῦν φήσομεν ὑπέρ τε αὑτοῦ καὶ μνήμης καὶ δόξης ὀρθῆς ἀποκρίνασθαι τὰ
νῦν ῥηθέντα;
Πρώταρχος
παντάπασι μὲν οὖν.
Σωκράτης
ἀλλὰ μὴν καὶ τόδε γε ἀναγκαῖον, καὶ οὐκ ἄλλως ἄν ποτε γένοιτο οὐδ' ἂν ἕν.
[64b] Πρώταρχος
τὸ ποῖον;
Σωκράτης
ὧι μὴ μείξομεν ἀλήθειαν, οὐκ ἄν ποτε τοῦτο ἀληθῶς γίγνοιτο οὐδ' ἂν γενόμενον εἴη.
Πρώταρχος
πῶς γὰρ ἄν;
Σωκράτης
οὐδαμῶς. ἀλλ' εἴ τινος ἔτι προσδεῖ τῇ συγκράσει ταύτῃ, λέγετε σὺ καὶ Φίληβος. ἐμοὶ
μὲν γὰρ καθαπερεὶ κόσμος τις ἀσώματος ἄρξων καλῶς ἐμψύχου σώματος ὁ νῦν λόγος ἀπειργάσθαι
φαίνεται.
Πρώταρχος
καὶ ἐμοὶ τοίνυν, ὦ Σώκρατες, οὕτω λέγε δεδόχθαι.
[64c] Σωκράτης
ἆρ' οὖν ἐπὶ μὲν τοῖς τοῦ ἀγαθοῦ νῦν ἤδη προθύροις [καὶ] τῆς οἰκήσεως ἐφεστάναι [τῆς
τοῦ τοιούτου] λέγοντες ἴσως ὀρθῶς ἄν τινα τρόπον φαῖμεν;
Πρώταρχος
ἐμοὶ γοῦν δοκεῖ.
Σωκράτης
τί δῆτα ἐν τῇ συμμείξει τιμιώτατον ἅμα καὶ μάλιστ' αἴτιον εἶναι δόξειεν ἂν ἡμῖν
τοῦ πᾶσιν γεγονέναι προσφιλῆ τὴν τοιαύτην διάθεσιν; τοῦτο γὰρ ἰδόντες μετὰ τοῦτ'
ἐπισκεψόμεθα εἴθ' ἡδονῇ εἴτε τῷ νῷ προσφυέστερον καὶ οἰκειότερον ἐν τῷ παντὶ συνέστηκεν.
[64d] Πρώταρχος
ὀρθῶς: τοῦτο γὰρ εἰς τὴν κρίσιν ἡμῖν ἐστι συμφορώτατον.
Σωκράτης
καὶ μὴν καὶ συμπάσης γε μείξεως οὐ χαλεπὸν ἰδεῖν τὴν αἰτίαν, δι' ἣν ἢ παντὸς ἀξία
γίγνεται ἡτισοῦν ἢ τὸ παράπαν οὐδενός.
Πρώταρχος
πῶς λέγεις;
Σωκράτης
οὐδείς που τοῦτο ἀνθρώπων ἀγνοεῖ.
Πρώταρχος
τὸ ποῖον;
Σωκράτης
ὅτι μέτρου καὶ τῆς συμμέτρου φύσεως μὴ τυχοῦσα ἡτισοῦν καὶ ὁπωσοῦν σύγκρασις πᾶσα
ἐξ ἀνάγκης ἀπόλλυσι τά τε κεραννύμενα καὶ πρώτην αὑτήν: οὐδὲ [64e] γὰρ κρᾶσις ἀλλά
τις ἄκρατος συμπεφορημένη ἀληθῶς ἡ τοιαύτη γίγνεται ἑκάστοτε ὄντως τοῖς κεκτημένοις
συμφορά.
Πρώταρχος
ἀληθέστατα.
Σωκράτης
νῦν δὴ καταπέφευγεν ἡμῖν ἡ τοῦ ἀγαθοῦ δύναμις εἰς τὴν τοῦ καλοῦ φύσιν: μετριότης
γὰρ καὶ συμμετρία κάλλος δήπου καὶ ἀρετὴ πανταχοῦ συμβαίνει γίγνεσθαι.
Πρώταρχος
πάνυ μὲν οὖν.
Σωκράτης
καὶ μὴν ἀλήθειάν γε ἔφαμεν αὐτοῖς ἐν τῇ κράσει μεμεῖχθαι.
Πρώταρχος
πάνυ γε.
[65a] Σωκράτης
οὐκοῦν εἰ μὴ μιᾷ δυνάμεθα ἰδέᾳ τὸ ἀγαθὸν θηρεῦσαι, σὺν τρισὶ λαβόντες, κάλλει καὶ
συμμετρίᾳ καὶ ἀληθείᾳ, λέγωμεν ὡς τοῦτο οἷον ἓν ὀρθότατ' ἂν αἰτιασαίμεθ' ἂν τῶν
ἐν τῇ συμμείξει, καὶ διὰ τοῦτο ὡς ἀγαθὸν ὂν τοιαύτην αὐτὴν γεγονέναι.
Πρώταρχος
ὀρθότατα μὲν οὖν.
Σωκράτης
ἤδη τοίνυν, ὦ Πρώταρχε, ἱκανὸς ἡμῖν γένοιτ' ἂν ὁστισοῦν κριτὴς ἡδονῆς τε πέρι καὶ
φρονήσεως, ὁπότερον [65b] αὐτοῖν τοῦ ἀρίστου συγγενέστερόν τε καὶ τιμιώτερον ἐν
ἀνθρώποις τέ ἐστι καὶ θεοῖς.
Πρώταρχος
δῆλον μέν, ὅμως δ' οὖν τῷ λόγῳ ἐπεξελθεῖν βέλτιον.
Σωκράτης
καθ' ἓν ἕκαστον τοίνυν τῶν τριῶν πρὸς τὴν ἡδονὴν καὶ τὸν νοῦν κρίνωμεν: δεῖ γὰρ
ἰδεῖν ποτέρῳ <ὡς> μᾶλλον συγγενὲς ἕκαστον αὐτῶν ἀπονεμοῦμεν.
Πρώταρχος
κάλλους καὶ ἀληθείας καὶ μετριότητος πέρι λέγεις;
Σωκράτης
ναί. πρῶτον δέ γε ἀληθείας λαβοῦ, ὦ Πρώταρχε: [65c] καὶ λαβόμενος βλέψας εἰς τρία,
νοῦν καὶ ἀλήθειαν καὶ ἡδονήν, πολὺν ἐπισχὼν χρόνον ἀπόκριναι σαυτῷ πότερον ἡδονὴ
συγγενέστερον ἢ νοῦς ἀληθείᾳ.
Πρώταρχος
τί δὲ χρόνου δεῖ; πολὺ γὰρ οἶμαι διαφέρετον. ἡδονὴ μὲν γὰρ ἁπάντων ἀλαζονίστατον,
ὡς δὲ λόγος, καὶ ἐν ταῖς ἡδοναῖς ταῖς περὶ τἀφροδίσια, αἳ δὴ μέγισται δοκοῦσιν εἶναι,
καὶ τὸ ἐπιορκεῖν συγγνώμην εἴληφε παρὰ θεῶν, ὡς [65d] καθάπερ παίδων τῶν ἡδονῶν
νοῦν οὐδὲ τὸν ὀλίγιστον κεκτημένων: νοῦς δὲ ἤτοι ταὐτὸν καὶ ἀλήθειά ἐστιν ἢ πάντων
ὁμοιότατόν τε καὶ ἀληθέστατον.
Σωκράτης
οὐκοῦν τὸ μετὰ τοῦτο τὴν μετριότητα ὡσαύτως σκέψαι, πότερον ἡδονὴ φρονήσεως ἢ φρόνησις
ἡδονῆς πλείω κέκτηται;
Πρώταρχος
εὔσκεπτόν γε καὶ ταύτην σκέψιν προβέβληκας: οἶμαι γὰρ ἡδονῆς μὲν καὶ περιχαρείας
οὐδὲν τῶν ὄντων πεφυκὸς ἀμετρώτερον εὑρεῖν ἄν τινα, νοῦ δὲ καὶ ἐπιστήμης ἐμμετρώτερον
οὐδ' ἂν ἕν ποτε.
[65e] Σωκράτης
καλῶς εἴρηκας. ὅμως δ' ἔτι λέγε τὸ τρίτον. νοῦς ἡμῖν κάλλους μετείληφε πλεῖον ἢ
τὸ τῆς ἡδονῆς γένος, ὥστε εἶναι καλλίω νοῦν ἡδονῆς, ἢ τοὐναντίον;
Πρώταρχος
ἀλλ' οὖν φρόνησιν μὲν καὶ νοῦν, ὦ Σώκρατες, οὐδεὶς πώποτε οὔθ' ὕπαρ οὔτ' ὄναρ αἰσχρὸν
οὔτε εἶδεν οὔτε ἐπενόησεν οὐδαμῇ οὐδαμῶς οὔτε γιγνόμενον οὔτε ὄντα οὔτε ἐσόμενον.
Σωκράτης
ὀρθῶς.
Πρώταρχος
ἡδονὰς δέ γέ που, καὶ ταῦτα σχεδὸν τὰς μεγίστας, ὅταν ἴδωμεν ἡδόμενον ὁντινοῦν,
ἢ τὸ γελοῖον ἐπ' αὐταῖς ἢ τὸ [66a] πάντων αἴσχιστον ἑπόμενον ὁρῶντες αὐτοί τε αἰσχυνόμεθα
καὶ ἀφανίζοντες κρύπτομεν ὅτι μάλιστα, νυκτὶ πάντα τὰ τοιαῦτα διδόντες, ὡς φῶς οὐ
δέον ὁρᾶν αὐτά.
Σωκράτης
πάντῃ δὴ φήσεις, ὦ Πρώταρχε, ὑπό τε ἀγγέλων πέμπων καὶ παροῦσι φράζων, ὡς ἡδονὴ
κτῆμα οὐκ ἔστι πρῶτον οὐδ' αὖ δεύτερον, ἀλλὰ πρῶτον μέν πῃ περὶ μέτρον καὶ τὸ μέτριον
καὶ καίριον καὶ πάντα ὁπόσα χρὴ τοιαῦτα νομίζειν, τὴν †ἀΐδιον ᾑρῆσθαι.
Πρώταρχος
φαίνεται γοῦν ἐκ τῶν νῦν λεγομένων.
[66b] Σωκράτης
δεύτερον μὴν περὶ τὸ σύμμετρον καὶ καλὸν καὶ τὸ τέλεον καὶ ἱκανὸν καὶ πάνθ' ὁπόσα
τῆς γενεᾶς αὖ ταύτης ἐστίν.
Πρώταρχος
ἔοικε γοῦν.
Σωκράτης
τὸ τοίνυν τρίτον, ὡς ἡ ἐμὴ μαντεία, νοῦν καὶ φρόνησιν τιθεὶς οὐκ ἂν μέγα τι τῆς
ἀληθείας παρεξέλθοις.
Πρώταρχος
ἴσως.
Σωκράτης
ἆρ' οὖν οὐ τέταρτα, ἃ τῆς ψυχῆς αὐτῆς ἔθεμεν, ἐπιστήμας τε καὶ τέχνας καὶ δόξας
ὀρθὰς λεχθείσας, ταῦτ' [66c] εἶναι τὰ πρὸς τοῖς τρισὶ τέταρτα, εἴπερ τοῦ ἀγαθοῦ
γέ ἐστι μᾶλλον [ἢ] τῆς ἡδονῆς συγγενῆ;
Πρώταρχος
τάχ' ἄν.
Σωκράτης
πέμπτας τοίνυν, ἃς ἡδονὰς ἔθεμεν ἀλύπους ὁρισάμενοι, καθαρὰς ἐπονομάσαντες τῆς ψυχῆς
αὐτῆς, ἐπιστήμαις, τὰς δὲ αἰσθήσεσιν ἑπομένας;
Πρώταρχος
ἴσως.
Σωκράτης
“ἕκτῃ δ' ἐν γενεᾷ,” φησὶν Ὀρφεύς, “καταπαύσατε κόσμον ἀοιδῆς:” ἀτὰρ κινδυνεύει καὶ
ὁ ἡμέτερος λόγος ἐν ἕκτῃ καταπεπαυμένος εἶναι κρίσει. τὸ δὴ μετὰ [66d] ταῦθ' ἡμῖν
οὐδὲν λοιπὸν πλὴν ὥσπερ κεφαλὴν ἀποδοῦναι τοῖς εἰρημένοις.
Πρώταρχος
οὐκοῦν χρή.
Σωκράτης
ἴθι δή, τὸ τρίτον τῷ σωτῆρι τὸν αὐτὸν διαμαρτυράμενοι λόγον ἐπεξέλθωμεν.
Πρώταρχος
ποῖον δή;
Σωκράτης
Φίληβος τἀγαθὸν ἐτίθετο ἡμῖν ἡδονὴν εἶναι πᾶσαν καὶ παντελῆ.
Πρώταρχος
τὸ τρίτον, ὦ Σώκρατες, ὡς ἔοικας, ἔλεγες ἀρτίως τὸν ἐξ ἀρχῆς ἐπαναλαβεῖν δεῖν λόγον.
[66e] Σωκράτης
ναί, τὸ δέ γε μετὰ τοῦτο ἀκούωμεν. ἐγὼ γὰρ δὴ κατιδὼν ἅπερ νυνδὴ διελήλυθα, καὶ
δυσχεράνας τὸν Φιλήβου λόγον οὐ μόνον ἀλλὰ καὶ ἄλλων πολλάκις μυρίων, εἶπον ὡς ἡδονῆς
γε νοῦς εἴη μακρῷ βέλτιόν τε καὶ ἄμεινον τῷ τῶν ἀνθρώπων βίῳ.
Πρώταρχος
ἦν ταῦτα.
Σωκράτης
ὑποπτεύων δέ γε καὶ ἄλλα εἶναι πολλὰ εἶπον ὡς εἰ φανείη τι τούτοιν ἀμφοῖν βέλτιον,
ὑπὲρ τῶν δευτερείων νῷ πρὸς ἡδονὴν συνδιαμαχοίμην, ἡδονὴ δὲ καὶ δευτερείων στερήσοιτο.
[67a] Πρώταρχος
εἶπες γὰρ οὖν.
Σωκράτης
καὶ μετὰ ταῦτά γε πάντων ἱκανώτατα τούτοιν οὐδέτερον ἱκανὸν ἐφάνη.
Πρώταρχος
ἀληθέστατα.
Σωκράτης
οὐκοῦν παντάπασιν ἐν τούτῳ τῷ λόγῳ καὶ νοῦς ἀπήλλακτο καὶ ἡδονὴ μή τοι τἀγαθόν γε
αὐτὸ μηδ' ἕτερον αὐτοῖν εἶναι, στερομένοιν αὐταρκείας καὶ τῆς τοῦ ἱκανοῦ καὶ τελέου
δυνάμεως;
Πρώταρχος
ὀρθότατα.
Σωκράτης
φανέντος δέ γε ἄλλου τρίτου κρείττονος τούτοιν ἑκατέρου, μυρίῳ γ' αὖ νοῦς ἡδονῆς
οἰκειότερον καὶ προσφυέστερον πέφανται νῦν τῇ τοῦ νικῶντος ἰδέᾳ.
Πρώταρχος
πῶς γὰρ οὔ;
Σωκράτης
οὐκοῦν πέμπτον κατὰ τὴν κρίσιν, ἣν νῦν ὁ λόγος ἀπεφήνατο, γίγνοιτ' ἂν ἡ τῆς ἡδονῆς
δύναμις.
Πρώταρχος
ἔοικεν.
[67b] Σωκράτης
πρῶτον δέ γε οὐδ' ἂν οἱ πάντες βόες τε καὶ ἵπποι καὶ τἆλλα σύμπαντα θηρία φῶσι τῷ
τὸ χαίρειν διώκειν: οἷς πιστεύοντες, ὥσπερ μάντεις ὄρνισιν, οἱ πολλοὶ κρίνουσι τὰς
ἡδονὰς εἰς τὸ ζῆν ἡμῖν εὖ κρατίστας εἶναι, καὶ τοὺς θηρίων ἔρωτας οἴονται κυρίους
εἶναι μάρτυρας μᾶλλον ἢ τοὺς τῶν ἐν μούσῃ φιλοσόφῳ μεμαντευμένων ἑκάστοτε λόγων.
Πρώταρχος
ἀληθέστατα, ὦ Σώκρατες, εἰρῆσθαί σοι νῦν ἤδη φαμὲν ἅπαντες.
Σωκράτης
οὐκοῦν καὶ ἀφίετέ με;
Πρώταρχος
σμικρὸν ἔτι τὸ λοιπόν, ὦ Σώκρατες: οὐ γὰρ δήπου σύ γε ἀπερεῖς πρότερος ἡμῶν, ὑπομνήσω
δέ σε τὰ λειπόμενα.
This text is based on the following book(s):
Plato. Platonis Opera, ed. John Burnet. Oxford University Press. 1903.
OCLC: 25415852