Βυζαντινές Μουσικές Κλίμακες

Σημείωση: Οι ήχοι αναφέρονται στην σελίδα προελεύσεως του περιεχομένου.

Η «Βυζαντινή Μουσική» είναι η συνέχεια και η εξέλιξη της Αρχαίας Ελληνικής Μουσικής. Είναι μουσική βιωματική και όχι εγκεφαλική. Πρώτα τραγουδιέται ή ψάλλεται και εάν γίνει αποδεκτή από το σώμα (λαό, εκκλησία) καταγράφεται ως έκφραση κοινής αποδοχής, κοινών βιωμάτων, κοινών αναζητήσεων. Η πληθώρα των συναισθημάτων, το ανικανοποίητο και η συνεχής αναζήτηση της Ελληνικής ψυχής και σκέψης περισσότερο από 30 αιώνες, έχει φυσική συνέπεια να δημιουργεί συνεχώς νέους «τρόπους» μουσικής έκφρασης. Όσοι από τους νέους αυτούς «τρόπους» επιβιώνουν, μαζί με τους δοκιμασμένους παλιούς, δημιουργούν μια αστείρευτη ποικιλία «δρόμων» - κλιμάκων - «τρόπων» κατάλληλων να επενδύσουν και να αποδώσουν μουσικά κάθε συναίσθημα, κάθε αναζήτηση. Όπως ίσως ξέρετε, οι «Βυζαντινές» κλίμακες χρησιμοποιούν επιπλέον μουσικά διαστήματα από εκείνα που χρησιμοποιεί η λεγόμενη «Ευρωπαϊκή» μουσική. Αυτό συμβαίνει διότι, ενώ στην «Ευρωπαϊκή» μουσική κάθε τόνος χωρίζεται σε δύο (2) μέρη, στην «Βυζαντινή» μουσική ο ίδιος τόνος χωρίζεται σε δώδεκα (12) μέρη. Έτσι, όπως είναι φυσικό, μπορούν να δημιουργηθούν αμέτρητοι συνδυασμοί μουσικών διαστημάτων ορισμένοι από τους οποίους καθιερώθηκαν με κάποια ονόματα στην διάρκεια των αιώνων που πέρασαν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

ΚΛΙΜΑΞ Τροχού
ΗΧΟΣ Α΄
ΗΧΟΣ Α΄ Παθητικός
ΗΧΟΣ Δευτερόπρωτος
ΗΧΟΣ Β΄
ΗΧΟΣ Γ΄ καὶ Βαρύς
ΗΧΟΣ Δ΄ (Λέγετος)
ΗΧΟΣ Πλάγιος του Α΄
ΗΧΟΣ Πλάγιος του Α΄ (εναρμόνιος)
ΗΧΟΣ Πλάγιος του Β΄
ΗΧΟΣ Βαρύς Εναρμόνιος εκ του ΖΩ ύφεση
ΗΧΟΣ Βαρύς διατονικός και Πρωτόβαρυς
ΗΧΟΣ Πλάγιος του Δ΄

ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ - ΠΗΓΕΣ

Για όσους θα ήθελαν να εμβαθύνουν στην μελέτη των διαστημάτων της Βυζαντινής μας Μουσικής προτείνουμε τα παρακάτω βιβλία, τα οποία και συμβουλευθήκαμε για την εργασία αυτή.

1. Αλυγιζάκη Αντωνίου: Εκκλησιαστικοί ΄Ηχοι και Αραβοπερσικά Μακάμια. Περιοδ. «Γρηγόριος Παλαμάς», Μάρτιος-Απρίλιος 1990.
2. Αλυγιζάκη Αντωνίου: Η Οκταηχία στην Ελληνική Λειτουργική Υμνογραφία. Εκδ. «Πουρνάρα», Θεσσαλονίκη 1985.
3. Ανδρέου Μοναχού Αγιορείτου: Συνοπτική Θεωρία Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής. Βιβλ. «Ρηγόπουλος», Θεσσαλονίκη 1979.
4. Γιαμαίου Ιακώβου: Στοιχεία Βυζαντινής Μουσικής. Χανιά,1986.
5. Ευθυμιάδη Αβραάμ: Μαθήματα Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής. Θεσσαλονίκη 1972.
6. Ευσταθίου Θερειανού: Περί της Μουσικής των Ελλήνων. Τεργέστη, 1875.
7. Καρά Σίμωνος: Μέθοδος της Ελληνικής Μουσικής, Θεωρητικόν. Τόμοι Α΄και Β΄. Αθήναι 1982
8. Κηλτζανίδου Π.: Μεθοδική Διδασκαλία Ελλ. Μουσικής. Κων/πολις 1881. Επανέκδοσις «Β.Ρηγόπουλος» Θεσσαλονίκη 1978.
9. Μαργαζιώτη Ιωάννου: Θεωρητικόν Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής. Εκδ. «Χαρ. Στασινού», Αθήναι 1968.
10. Μουσικής Επιτροπής του Οικουμενικού Πατριαρχείου εν έτει 1883: Στοιχειώδης διδασκαλία της Εκκλησιαστικής Μουσικής. Επανέκδοσις: «Κουλτούρα» 1978.
11. Νεραντζή Δημητρίου: Συμβολή στην Ερμηνεία του Εκκλησιαστικού Μέλους. Ηράκλειο Κρήτης 1997.
12. Παγκρατίου Αρχιμανδρίτου Βατοπεδινού: Η Μουσική Κλίμαξ, ήτοι Επιστημονική Διαίρεσις της Μουσικής Κλίμακος... Κωνσταντινούπολις,1917. Επανέκδοσις «Τέρτιος» 1991.
13. Στεφανίδου Βασιλείου του Βυζαντίου: Σχεδίασμα περί Μουσικής Ιδιαίτερον Εκκλησιαστικής.
14. Φωκαέως Θεοδώρου: Κρηπίς του Θεωρητικού και Πρακτικού της Εκκλησιαστικής Μουσικής. «Γ.Καμπάση», Αθήναι 1902.
15. Χρυσάνθου εκ Μαδύτων: Εισαγωγή εις το Θεωρητικόν και Πρακτικόν της Εκκλησιαστικής Μουσικής. Παρίσι, 1821.
16. Χρυσάνθου εκ Μαδύτων: Μέγα Θεωρητικόν της Βυζαντινής Μουσικής. Εκδ. «Σπανός».