Ιωάννης Φούλιας: Gioacchino Rossini: Εισαγωγή της όπερας «Η μεταξένια σκάλα»

Gioacchino Rossini (1792-1868): Εισαγωγή της όπερας Η μεταξένια σκάλα

Μεταξύ των ετών 1810 και 1813 ο νεαρός Rossini συνέθεσε πέντε μονόπρακτες κωμικές όπερες (“φάρσες”) για το θέατρο San Moisè της Βενετίας. Η τρίτη από αυτές ήταν Η μεταξένια σκάλα (La scala di seta), σε λιμπρέττο του Giuseppe Foppa, η οποία γράφηκε το 1812 και ανέβηκε για πρώτη φορά στην σκηνή του προαναφερόμενου θεάτρου στις 9 Μαΐου του ιδίου έτους. Παρά την επιτυχία των πρώτων της παραστάσεων, η όπερα αυτή ξεχάσθηκε γρήγορα, για να αναβιωθεί μόνο μετά τα μέσα του 20ού αιώνος. Η ορχηστρική της εισαγωγή, ωστόσο, κατέστη ιδιαιτέρως δημοφιλής ως αυτόνομο κομμάτι, κερδίζοντας έτσι μια σταθερή θέση στο συναυλιακό ρεπερτόριο. Παρά την ζωηρή εναρκτήρια χειρονομία των πρώτων βιολιών, η εν λόγω εισαγωγή ξεκινά ουσιαστικά με ένα αργό τμήμα, όπου τα πνευστά παρουσιάζουν μιαν ολοκληρωμένη μελωδική ιδέα, προετοιμάζοντας με αυτόν τον τρόπο την ακόλουθη μορφή σονάτας σε γοργή χρονική αγωγή. Το σπινθηροβόλο κύριο θέμα στην Ντο-μείζονα εκτίθεται αρχικά χαμηλόφωνα από τα έγχορδα, διακόπτεται όμως αναπάντεχα πριν την τελική του πτώση και έτσι επαναλαμβάνεται ολόκληρο από τα πνευστά (προεξάρχοντος του όμποε). Ένα δυναμικό ξέσπασμα ολόκληρης της ορχήστρας σηματοδοτεί κατόπιν την έναρξη του μετατροπικού μεταβατικού τμήματος προς την Σολ-μείζονα, στην οποία κάνουν έπειτα την εμφάνισή τους αφ’ ενός μεν ένα χαριτωμένο πλάγιο θέμα και αφ’ ετέρου μια σειρά από πολύ ενεργητικές καταληκτικές ιδέες που διαμορφώνουν ένα σταδιακό crescendo – “σήμα κατατεθέν” των οπερατικών εισαγωγών του Rossini – μέχρι την φρενήρη περάτωση της εκθέσεως. Σε μια σπάνια για τις εισαγωγές του Rossini περίπτωση, το πλάγιο θέμα αναπτύσσεται αμέσως μετά, και μάλιστα κατά τρόπον αρκετά διεξοδικό, στο πλαίσιο μιας κεντρικής ενότητος επεξεργασίας· τουναντίον, η επανέκθεση του συνολικού θεματικού αποθέματος πραγματοποιείται δίχως κάτι το αξιομνημόνευτο, αποκαθιστώντας οριστικά την αρχική τονικότητα (παρά την νέα εμφαντική τονική αποσταθεροποίηση της μεταβάσεως) και διευρύνοντας την καταληκτική θεματική περιοχή ούτως, ώστε το χαρακτηριστικό crescendo να οδηγήσει τώρα σε ένα ακόμη πιο λαμπερό και παρατεταμένο ηχητικό επιστέγασμα.

22.07.2008